Site icon Слушна

Ад маленькага вузла да вялікай праблемы. Вострыя пытанні пра шчытападобную залозу

  • Валянціна Мохар
    • Хваробы шчытападобнай залозы. Калі патрэбна хвалявацца

    Нават самыя нязначныя змены ў шчытападобнай залозе для сярэднестатыстычнага беларуса – нагода для хваляванняў і перажыванняў. А калі ёсць праблемы са здароўем, дык яшчэ і прычына ўсіх недамаганняў.

    Шчытавідка сапраўды адыгрывае важную ролю для нармальнага функцыянавання арганізма і добрага самаадчування. Але трывожнасць пацыентаў у дачыненні да яе часта залішняя і адцягвае ад вырашэння іншых, больш значных праблемаў са здароўем. Такога меркавання прытрымліваюцца эндакрынолагі.

    Ці трэба хвалявацца з нагоды кожнага вузла на шчытавідцы? Ці ёсць сэнс здаваць разгорнутыя тырэоідныя панэлі? Як часта трэба праводзіць ультрагукавое даследаванне шчытападобнай залозы? Ці можна папярэдзіць збой у працы «фабрыкі гармонаў»? Адказы на гэтыя і іншыя пытанні журналіст Слушна даведалася ў вядучых беларускіх экспертаў у галіне эндакрыналогіі.

    Нашы эксперты:

    • галоўны ўрач Рэспубліканскага цэнтра медыцынскай рэабілітацыі і бальнеалячэння, к.м.н. Наталля Карловіч;
    • намеснік галоўнага ўрача Рэспубліканскага цэнтра медыцынскай рэабілітацыі і бальнеалячэння Вольга Салко;
    • галоўны ўрач Рэспубліканскага цэнтра медыцынскай рэабілітацыі і бальнеалячэння, к.м.н. Ірына Бурко;
    • галоўны пазаштатны эндакрынолаг камітэта па ахове здароўя Мінгарвыканкама, галоўны ўрач Гарадскога эндакрыналагічнага дыспансера г.Мінска Алена Юрэня.

    Хваробы шчытападобнай залозы. Калі патрэбна хвалявацца

    Хваробы шчытападобнай залозы. На прыёме ў эндакрынолага.

    Як змяніўся характар хваробаў шчытападобнай залозы за апошнія дзесяцігоддзі?

    Павышанай увагай да сябе шчытападобная залоза абавязаная Чарнобыльскай катастрофе і звязанымі з ёй наступствамі. Не сакрэт, што пасля аварыі на атамнай электрастанцыі рэзка павялічылася колькасць анкалагічных захворванняў шчытападобнай залозы, якая дасягнула, паводле ацэнак спецыялістаў, піку ў перыяд з 1996 па 2000 гады. Кожны чацвёрты выпадак раку шчытавідкі ў Беларусі быў напрамую звязаны з радыяцыйным апраменьваннем.

     
    Наталля Карловіч
    Галоўны ўрач Рэспубліканскага цэнтра медыцынскай рэабілітацыі і бальнеалячэння, к.м.н.
    Таму для пацыента да гэтага часу каштоўнасць любых змяненняў у шчытападобнай залозе часам значна вышэйшая, чым эндакрынолаг, які рэальна ацэньвае сітуацыю. Адпаведна, прысутнічае павышаная насцярожанасць у адносінах да адной эндакрыннай паталогіі і недаацэнка іншай. Напрыклад, чалавек з цукровым дыябетам, залішняй вагой і артэрыяльнай гіпертэнзіяй, прайшоўшы УГД шчытавідкі, даведваецца пра наяўнасць нязначнага вузла і пачынае панікаваць: трэба тэрмінова штосьці рабіць. Часцяком нашы калегі сумежных спецыяльнасцяў падзяляюць гэты ж пункт гледжання. Хаця насамрэч не гэты вузельчык уяўляе пагрозу для здароўя і жыцця пацыента, а хутчэй яго метабалічны статус, які адназначна пагаршае якасць жыцця і памяншае яго працягласць.

    Тым не менш, паталогіі шчытападобнай залозы займаюць сёння другое рангавае месца сярод усіх хваробаў эндакрыннай сістэмы. На ўліку ў спецыялістаў знаходзяцца каля 400 тысяч пацыентаў. Аднак структура захворвання моцна змянілася за апошнія 20 гадоў.

     
    Вольга Салко
    Намеснік галоўнага ўрача Рэспубліканскага цэнтра медыцынскай рэабілітацыі і бальнеалячэння
    У цэлым, колькасць пацыентаў з паталогіяй шчытавідкі памяншаецца. Але адбываецца гэта ў прынцыпе за кошт адной паталогіі – дыфузнага нетаксічнага валляка, які звязаны з ёдадэфіцытам. Паколькі дэфіцыту ёду няма, захворванне зніжаецца. Затое расце доля вузлавога валляка – за 15 гадоў адбыўся скачок прыкладна на 30%. У 10 разоў за мінулыя два дзесяцігоддзі павялічылася і колькасць выпадкаў гіпатэрыёзу. Таксама «растуць» іншыя аўтаімунныя захворванні: тырэяідыт, тырэятаксікоз, дыфузны таксічны валляк... Шмат у чым гэта звязана з шырокай даступнасцю ўльтрагукавых і лабараторных даследаванняў.

    Па словах Вольгі Салко, толькі за мінулы 2019 год і толькі ў дзяржаўных установах аховы здароўя было праведзена амаль 600 тысяч ультрагукавых даследаванняў шчытападобнай залозы! Улічваючы, якая колькасць прыватных медыцынскіх цэнтраў і кабінетаў УГД у краіне прапануюць падобныя паслугі, гэтую лічбу можна смела павялічваць у разы. І, вядома, такі маштаб даследаванняў не можа не адбіцца на агульным росце эндакрыннай паталогіі.

    Вузел на шчытавідцы – гэта заўсёды дрэнна? Ці трэба рабіць пункцыю?

    Вось каб падобных пытанняў не ўзнікала, урачы катэгарычныя: прызначаць любыя даследаванні павінен толькі ўрач-спецыяліст і толькі ў тым выпадку, калі для гэтага ёсць паказанні.

     
    Ірына Бурко
    Дацэнт кафедры эндакрыналогіі БелМАПА
    Вузлавая форма валляка – часцей за ўсё дабраякаснае ўтварэнне, якое мае патрэбу проста ў назіранні. Сустракаецца даволі часта: практычна ў кожнай трэцяй беларускі ёсць вузлы на шчытавідцы. Правядзенне УГД дае спецыялісту магчымасць бачыць сітуацыі, калі пацыента трэба накіраваць на пункцыённую біяпсію.
     
    Наталля Карловіч
    Галоўны ўрач Рэспубліканскага цэнтра медыцынскай рэабілітацыі і бальнеалячэння, к.м.н.
    Не кожная знаходка на УГД з'яўляецца падставай для пастаноўкі дыягназу. Часам гэта можа быць і варыянтам нормы. Вузлом, дарэчы, лічыцца ўтварэнне ў 10 мм і большае. Раней пры першасным выяўленні пунктаваўся кожны вузел. Сёння сітуацыя мяняецца. Ёсць дастаткова выразная сістэма класіфікацыі вузлавых утварэнняў па ступені верагоднасці злаякаснага працэсу – TI-RADS. У беларускіх клініках мы таксама яе паступова ўкараняем. Сістэма дазваляе дакладна апісаць ультрагукавыя характарыстыкі кожнага вузла, што дазваляе пэўна вызначыць: ці можна тут падазраваць злаякасны працэс і трэба рабіць пункцыю, ці не трэба наогул нічога. Бо некаторая паталогія шчытавідкі не патрабуе нават штогадовага УГД-кантролю.

    Па-другое, з канца 2018 года ў Беларусі распрацоўваюцца новыя пратаколы, у якіх дакладна прапісаныя паказанні да правядзення пункцыі з улікам дыферэнцыяцыі вузла ў адпаведнасці з яго характарыстыкамі. У стадыі распрацоўкі і новыя пратаколы ўльтрагукавых даследаванняў, у тым ліку шчытападобнай залозы. Калі пратаколы пачнуць працаваць, шмат што, спадзяецца эксперт, зменіцца да лепшага: людзі зробяцца спакайнейшымі, а колькасць неабгрунтаваных УГД і пункцыённых даследаванняў знізіцца.

    Дарэчы, з агульнай колькасці пункцыённых біяпсій, якія праводзяцца па паказаннях, злаякасны характар утварэнняў пацвярджаецца не больш чым у 2% выпадкаў. Пры гэтым рак шчытападобнай залозы, дыягнаставаны на ранніх стадыях, абсалютна вылечны.

    Ці трэба кантраляваць працу шчытавідкі, рэгулярна здаючы аналізы на гармоны?

     
    Наталля Карловіч
    Галоўны ўрач Рэспубліканскага цэнтра медыцынскай рэабілітацыі і бальнеалячэння, к.м.н.
    Не! Такіх агульнапрынятых міжнародных рэкамендацый на сёння не існуе. За выключэннем хіба што цяжарных жанчынаў. У іх патрэбна ўдакладняць стан шчытападобнай залозы. Пэўны час былі амерыканскія рэкамендацыі (не ведаю, ці актуальныя яны зараз), што пасля 35 гадоў кожны дарослы чалавек павінен аднаразова здаць аналіз на тырэатропны гармон, каб удакладніць функцыю шчытавідкі. Пры нармальным выніку паўтараць аналіз 1 раз у 5 гадоў. Але ўсё ж такі на сёння скрынінг не мае сэнсу. Любая дыягнастычная працэдура павінна быць эканамічна эфектыўная і апраўданая.

     
    Алена Юрэня
    Галоўны пазаштатны эндакрынолаг камітэта па ахове здароўя Мінгарвыканкама, галоўны ўрач Гарадскога эндакрыналагічнага дыспансера г.Мінска
    Напрыклад, прыватныя медыцынскія цэнтры і лабараторыі прапануюць тырэоідныя панэлі... Дык вось яны абсалютна не апраўданыя. У панэль уваходзіць 10 паказчыкаў; напрыклад, кожны каштуе 10 рублёў, разам – 100 рублёў. Для ўрача інфарматыўную каштоўнасць уяўляе адзін паказчык, часам – два. Астатняе – марнаванне грошай. Таму прызначаць любыя даследаванні павінен урач-спецыяліст, калі для гэтага ёсць паказанні.

    Ці можна прафілактаваць паталогію шчытавідкі?

     
    Наталля Карловіч
    Галоўны ўрач Рэспубліканскага цэнтра медыцынскай рэабілітацыі і бальнеалячэння, к.м.н.
    Амаль уся паталогія шчытападобнай залозы, з якой мы сутыкаемся, адносіцца да першаснай. Гэта тыя хваробы, папярэдзіць развіццё якіх вельмі складана, практычна немагчыма. У чалавека ёсць схільнасць, і яна ў пэўны момант рэалізуецца. Мы можам абмяркоўваць і фактары навакольнага асяроддзя, якія з'яўляюцца трыгерамі, пускавым момантам у развіцці гэтай паталогіі. Але актыўна ўплываць на іх мы ўсё роўна не можам. Вось зараз на першае месца ў эндакрыннай паталогіі выходзіць гіпатэрыёз. З аднаго боку, гэта адбываецца таму, што павышаецца даступнасць медыцынскіх паслуг, пашыраюцца нашы веды пра гэтую паталогію, адпаведна – расце выяўляльнасць. Але можна абмяркоўваць і тое, што некаторыя фактары ўплываюць на рост захворванняў. Гэта так званыя эндакрынныя дызраптары, пра якія можна гаварыць доўга, але без канкрэтных парадаў.

    Разам з тым, паталогія, да якой дастасавальныя меры прафілактыкі, у прыватнасці, дыфузны нетаксічны валляк, абумоўлены ёдадэфіцытам, у Беларусі з кожным годам выяўляецца радзей. Больш за тое, дзякуючы сістэмнай працы на ўзроўні Міністэрства аховы здароўя і Савета Міністраў, праблему ёдадэфіцытных захворванняў у нашай краіне можна лічыць вырашанай.

    Exit mobile version