Такія дадзеныя агучылі спецыялісты падчас сустрэчы з журналістамі, прымеркаванай да Сусветнага дня без тытуню, які штогод адзначаецца 31 мая.
Экспертамі выступілі:
- Каардынатар праграмаў Сусветнай арганізацыі аховы здароўя па грамадскім здароўі Краінавага бюро СААЗ Валянцін Русовіч
- Галоўны ўрач Мінскага абласнога клінічнага цэнтра «Псіхіятрыя-наркалогія» Аляксей Аляксандраў
- Загадчыца аддзялення грамадскага здароўя Рэспубліканскага цэнтра гігіены, эпідэміялогіі і грамадскага здароўя Вольга Бартман.
Смяротная звычка
Па словах Валянціна Русовіча, штогод больш за 15 тысяч чалавек гіне ад захворванняў, звязаных з курэннем, штодня – прыкладна 40 чалавек, прычым кожны 10-ы – ад наступстваў пасіўнага курэння. Усяго ў Беларусі паляць больш за 2 млн чалавек.
Палова з іх памрэ заўчасна (з пункту гледжання СААЗ заўчасна – гэта да 70 гадоў). Большая частка загіне ад сардэчна-сасудзiстых захворванняў, звязаных з курэннем, другая частка – ад анкалагічных хваробаў (больш за 30 злаякасных новаўтварэнняў звязаныя з тытунекурэннем), трэцяя частка – у выніку хранічнай абструктыўнай хваробы лёгкіх і эмфізэмы лёгкіх.
Калі ж чалавек памірае ў 71 год, напрыклад, ад раку мачавога пузыра, ён не ўвойдзе ў статыстыку заўчаснай смяротнасці. Але гэта зусім не значыць, што другая палова курцоў пазбегне наступстваў ужывання тытуню і цыгарэтаў, дадаў эксперт СААЗ.
У Беларусі дзейнічае закон аб поўнай забароне ўжывання тытуню ў закрытых памяшканнях. З 2019 года забаронена паліць у кавярнях, рэстаранах, гасцініцах, цягніках далёкага кірунку. У краіне забаранілі рэкламу, адкрытую выкладку цыгарэтаў у месцах продажаў.
Гэта таксама ўносіць свае дадатковыя некалькі працэнтаў у зніжэнне агульнага распаўсюджвання курэння, лічыць Валянцін Русовіч. Разам з тым, ёсць меры, якія пакуль не задзейнічаныя ў поўным аб'ёме, хаця яны найбольш эфектыўныя. Напрыклад, павышэнне акцызаў на тытунёвыя вырабы.
Валянцін Русовіч:
– Мінімальна цыгарэты павінны каштаваць у два разы больш для таго, каб, з аднаго боку, моладзь не пачала паліць з-за бар'ера высокага кошту, з другога боку, тыя, хто паліць, захацелі б адмовіцца ад гэтай звычкі. Павышаючы акцызныя цэны на тытунь (самы дарагі пачак цыгарэтаў у свеце ў Аўстраліі каштуе каля 20 долараў), урад прапануе ўсім, хто хоча кінуць паліць, бясплатную дапамогу, уключаючы нікаціназамяшчальныя прадукты. Усе гэтыя намаганні могуць прывесці да таго, што да 7% курцоў штогод змогуць адмаўляцца ад гэтай звычкі.
Дадатковыя меры
Як адзначыла Вольга Бартман, шэраг апошніх змяненняў у Дэкрэт Прэзідэнта № 28, які рэгулюе абарот тытунёвых вырабаў, былі ўнесеныя ў сувязі з тым, што з'яўляюцца новыя віды прадукцыі, якая выкарыстоўваецца для спажывання нікаціну і тытуню. У прыватнасці, гэта электронныя сістэмы для курэння і сістэмы для спажывання тытуню.
Вольга Бартман:
– Акрамя таго, з'яўляюцца новыя віды прадукцыі, нікацінаўтрымліваючыя, а не тытунёвыя. І гэтаму пытанню таксама надаецца павышаная ўвага. Зараз забароненая іх адкрытая выкладка, продаж па ўзорах, асобам, якія не дасягнулі 18 гадоў, рэалізацыя праз рознічны гандаль, гандлёвыя аўтаматы, камісійныя і інтэрнэт-крамы, продаж метадам самаабслугоўвання, пры якім пакупнік мае непасрэдны доступ да гэтай прадукцыі.
З'яўленне новых відаў нікацінаўтрымліваючай прадукцыі паслужыла падставай для прыняцця рашэння аб яе рэгуляванні на ўзроўні Еўразійскага эканамічнага саюза. Ужо ёсць рашэнне Савета Еўразійскай эканамічнай камісіі пра тое, што будзе распрацоўвацца тэхнічны рэгламент на нікацінаўтрымліваючую прадукцыю. Асноўным распрацоўшчыкам з'яўляецца Арменія. Плануецца, што да заканчэння 2022 года краіны будуць праводзіць унутрыдзяржаўнае ўзгадненне гэтага дакумента.
Вольга Бартман:
– Паступаюць таксама ініцыятыўныя прапановы ўнесці змяненні ў тэхнічны рэгламент на тытунёвую прадукцыю. Гэтае пытанне зусім хутка будзе абмяркоўвацца на пляцоўцы ЕЭК, і, адпаведна, краіны прымуць рашэнне, ці варта гэта рабіць, ці не. Можа быць, неабходна рэгуляваць па-іншаму.
Адмова ад тытуню станоўча адаб'ецца не толькі на курцах, але і на іх асяроддзі. Ад 7% да 15% людзей, якія знаходзяцца з курцамі дома, на працы ці ў іншых месцах, таксама атрымліваюць дозу нікаціну, што негатыўна адбіваецца на іх здароўі, упэўненая Вольга Бартман.
Не толькі матывацыя, але і падтрымка
Кідаць курыць, раіць Валянцін Русовіч, лепей падчас адпачынку, калі меней стрэсавых сітуацый. Неабходна выбраць пэўны дзень поўнага спынення курэння, выкінуць усе цыгарэты, попельніцы, усё, што можа нагадваць пра гэтую звычку. Трэба распавесці пра сваё жаданне родным і блізкім, сябрам альбо калегам на працы, тым самым узяць на сябе адказнасць за сваё рашэнне. Для паспяховай спробы вельмі важныя першыя дні тыдня.
Валянцін Русовіч:
– Калі чалавек выкурвае больш за 10 цыгарэт у дзень, яму можа спатрэбіцца нікаціназамяшчальная тэрапія. Падыдуць нікацінаўтрымліваючыя жавальныя гумкі, якія можна выкарыстоўваць на працягу 3 – максімум 5 месяцаў, паступова памяншаючы іх спажыванне. Зручныя і нікацінавыя пластыры.
Штодня паляць, як правіла, тыя, хто ў сярэднім скурвае 16 і больш цыгарэтаў у дзень. А гэта ўжо нікацінавая залежнасць, якая патрабуе фармакатэрапіі, распавёў Аляксей Аляксандраў.
Аляксей Аляксандраў:
– Калі чалавек паліць штодня і паліць шмат – гэта не проста шкодная звычка. Як мінімум, гэтым людзям будзе складана кінуць цыгарэты. Амаль кожны сутыкнецца са станам адмены нікаціну. І цалкам верагодна, што калі ён не звернецца па дапамогу, гэта можа прывесці да вяртання залежнасці. Залежнасць – хранічны стан, у якім ёсць перыяды адмовы і перыяды вяртання.
У Беларусі зарэгістраваныя лекавыя прэпараты, якія дапамагаюць адмовіцца ад курэння. Яны рэцэптурныя. Іх можа выпісаць як нарколаг, так і ўрач агульнай практыкі. Дзеянне адных падобна да нікацінаўтрымліваючых жавальных гумак, іншыя блакуюць жаданне паліць.
Пры прыёме такіх прэпаратаў на працягу пэўнага часу цяга да курэння слабее, не адбываецца вяртання да гэтай звычкі. У любым выпадку, падтрымка людзей, якія кідаюць паліць, павінна быць вельмі сур'ёзнай, інакш адбудзецца рэцыдыў, падкрэсліў Аляксей Аляксандраў.
Кіданне паліць – гэта чарада спробаў адмовы і рэцыдываў, якія суправаджаюць курца часта на працягу многіх гадоў. Для некаторых гэты працэс расцягваецца надоўга.
Толькі 20% курцоў здольныя адмовіцца ад гэтай звычкі літаральна заўтра. Прыкладна 40% знаходзяцца ў стадыі нявызначанай матывацыі, калі яны вагаюцца, у іх ёсць свае аргументы. І прыкладна 40% даволі негатыўна ставяцца да таго, каб адмаўляцца ад курэння.
Для кожнай з гэтых груп патрэбныя розныя стратэгіі, а сацыяльны знешні націск у выглядзе цэнаў і абмежаванняў дадаткова стымулюе курца кінуць і не пачынаць зноў, лічыць эксперт.