Разам з тым, у вострай фазе хваробы і ў перыяд аднаўлення прынцыпова важна забяспечыць паўнавартаснае харчаванне і выкананне пітнога рэжыму, каб кампенсаваць энергетычныя страты, прадухіліць ці карэктаваць вадкасныя і электралітныя парушэнні, асабліва ў пацыентаў з гастраінтэстынальнымі праявамі каранавіруснай інфекцыі.
Пра тое, як правільна харчавацца ў перыяд хваробы, як прыгатаваць у хатніх умовах раствор аральных рэгідратацыйных соляў (АРС), каб пазбегнуць абязводжвання на фоне дыярэі і ванітаў, а таксама ці патрэбныя прабіётыкі для аднаўлення працы СКТ пасля перанесенай інфекцыі COVID-19, журналісту інфармацыйнага партала Здаровыя людзі распавяла дацэнт кафедры гастраэнтэралогіі і нутрыцыялогіі БелМАПА, к.м.н. Алена Адаменка.
Шлях віруса ляжыць... праз страўнік
Зараз фекальна-аральны механізм перадачы віруса COVID-19 агульнапрызнаны нароўні з рэспіраторным. Ёсць даследаванні, кажа эксперт, якія паказваюць, што вірус SARS-CoV-2 выяўляецца ў тканках страўніка, печані, стрававода, тонкай і тоўстай кішкі. У ходзе даследаванняў таксама ўстаноўлена, што РНК віруса SARS-CoV-2 можа захоўвацца ў кале пацыентаў з перанесенай каранавіруснай інфекцыяй да 40 дзён пасля нармалізацыі мазкоў з насаглоткі, г.зн. праз амаль паўтара месяца пасля лабараторна пацверджанага выздараўлення.
Разам з тым, у чалавека, які захварэў на каранавірусную інфекцыю, зусім не абавязкова з’явяцца і страўнікава-кішэчныя праявы, у тым ліку гэта справядліва і ў дачыненні да пацыентаў з хранічнымі захворваннямі органаў сістэмы стрававання. У нядаўна апублікаваным метаналізе 78 даследаванняў з удзелам больш за 12,7 тысячы пацыентаў было паказана, што сімптомы з боку СКТ назіраюцца ў кожнага 5-га пацыента з COVID-19.
Сярод скаргаў, якія прад'яўляюць пацыенты з гастраінтэстынальнымі праявамі, найбольш часта згадваюцца:
- страта апетыту – 22,3%;
- дыярэя – 12,4%;
- млоснасць ці ваніты – 9%;
- боль у жываце – 6,2%.
Алгарытмы дэгідратацыі падчас інфекцыі
Алена Адаменка, дацэнт кафедры гастраэнтэралогіі і нутрыцыялогіі БелМАПА, к.м.н.:
– Любая інфекцыя парушае водна-электралітны баланс у арганізме і патрабуе папаўнення вадкасці. Пры інфекцыйнай дыярэі на фоне COVID-19 ва ўсіх пацыентаў усіх узростаў неабходна падтрымліваць адэкватны ўнутрысасудзісты аб'ём і карэктаваць вадкасныя і электралітныя парушэнні. Паколькі абязводжванне павышае рызыку ўскладненняў, што ўяўляюць пагрозу для жыцця, і смяротнага зыходу, асабліва ў дзяцей і сталых. Прадухіліць развіццё дэгідратацыі да праявы клінічных прыкметаў можна з выкарыстаннем розных прыгатаваных у хатніх умовах вадкасцяў. Ва ўмовах стацыянара рэгідратацыйная тэрапія праводзіцца ў залежнасці ад ступені абязводжвання аральнымі рэгідратацыйнымі солямі альбо інфузійнымі растворамі, якія ўводзяцца ўнутрывенна. У хатніх умовах таксама можна прыгатаваць вадкасць для пітва, якая прадухіліць абязводжванне.
Рэцэпт хатняга рэгідратацыйнага раствору
Для прыгатавання запатрабуецца:
- 1 л чыстай пітной вады альбо гатаванай астуджанай;
- 1 ч.л. (без верху) солі;
- 8 ч.л. цукру.
Аб'ём такога раствору ў хатніх умовах можа складаць да 2-х л у суткі (часцей досыць 1-1,5 л). Свежапрыгатаваны раствор АРС варта прымаць на працягу перыяду, пакуль адзначаецца дыярэя.
Акрамя таго, неабходна забяспечыць шмат пітва іншымі вадкасцямі. Аб'ём для дарослага чалавека не абмяжоўваецца. Дзіця ж павінна выпіваць дадаткова 100 мл вадкасці пасля кожнага вадкага стулу.
Можна піць:
- чыстую пітную ваду;
- рысавы адвар з соллю альбо без;
- ёгуртавы напой без дадаткаў;
- булён з агародніны альбо курыцы;
- нямоцны чай без цукру;
- свежапрыгатаваны фруктовы сок без цукру.
Катэгарычна не рэкамендуецца падчас гастраінтэстынальных праяў інфекцыі ўжываць:
- газаваныя напоі;
- камерцыйны пакетаваны фруктовы сок;
- чай з цукрам;
- каву;
- лячэбны чай альбо інфузійны раствор, якія валодаюць стымулюючым, мачагонным альбо паслабляльным дзеяннем.
Прынцыпы харчавання падчас хваробы
Адной з частых страўнікава-кішэчных праяў COVID-19 з'яўляецца зніжэнне апетыту. Чалавек адмаўляецца ад ежы, у выніку не забяспечваецца неабходнае паступленне бялку. Між тым, бялок вельмі неабходны для аптымальнага функцыянавання імуннай сістэмы. Не менш важную ролю адыгрываюць у гэтым таксама вітаміны і мінералы. Таму есці ў любым выпадку трэба, каб папоўніць нутрытыўныя страты, якія павялічваюцца ў перыяд хваробы.
Алена Адаменка, дацэнт кафедры гастраэнтэралогіі і нутрыцыялогіі БелМАПА, к.м.н.:
– Пры гастраінтэстынальнай сімптаматыцы COVID-19 і, у прыватнасці, пры дыярэі непажадана рабіць перапынкі паміж прыёмамі ежы больш за 4 гадзіны. Аптымальна частае (да 6 разоў у дзень) харчаванне дробавымі порцыямі. Пры гэтым рэкамендуецца звычайная збалансаваная і разнастайная ежа. Пры выкананні гэтых прынцыпаў няма неабходнасці дадаткова прымаць вітамінныя комплексы. Хаця амерыканскія эксперты раяць для прафілактыкі і лячэння COVID-19 у хатніх умовах дадатковы прыём вітамінаў D, С і прэпаратаў цынку.
У рацыёне падчас хваробы, адзначае эксперт, абавязкова павінна прысутнічаць бялковая ежа (мяса, рыба, яйкі, зерневыя), прадукты, якія змяшчаюць Амега-3 тлустыя кіслоты, вітамін D. Ёсць даследаванні, якія паказалі, што зніжэнне ўзроўню вітаміну D у арганізме спрыяе больш цяжкаму цячэнню COVID-19.
Тут варта нагадаць, што беларусы схільныя да дэфіцыту вітаміну D. У прафілактычных мэтах яго можна прымаць у дозах, якія не перавышаюць гранічна дапушчальныя; у лячэбных – толькі пасля лабараторнага пацверджання нізкага ўзроўню вітаміну ў арганізме.
Што тычыцца Амега-3 тлустых кіслотаў, дык на падставе праведзеных даследаванняў можна выказаць здагадку, што яны здольныя падаўляць вірусную актыўнасць.
СААЗ прапануе наступны алгарытм па харчаванні на фоне інфекцыйнай дыярэі:
- дыета, якая адпавядае ўзросту – па-за залежнасці ад вадкасці, якая выкарыстоўваецца пры рэгідратацыі;
- часты прыём малой колькасці ежы на працягу дня (6 разоў на дзень);
- разнастайная ежа, багатая на энергію і мікранутрыенты (зерневыя, яйкі, мяса, садавіна і гародніна);
- павышэнне энергетычнага папаўнення, наколькі можна пераносіць, пасля эпізоду дыярэі;
- нованароджаныя патрабуюць больш частага кармлення грудзьмі ці з бутэлечкі – у спецыяльных формулах ці разліках працягласці няма неабходнасці;
- дзеці павінны мець адзін дадатковы прыём ежы пасля знікнення дыярэі для аднаўлення нармальнага росту;
- пазбягаць кансерваваных фруктовых сокаў – яны гіперсмалярныя і могуць узмацніць дыярэю.
Ці патрэбныя прабіётыкі для аднаўлення працы СКТ?
Да цяперашняга часу было праведзена шмат даследаванняў, якія паказваюць, што COVID-19 негатыўна ўплывае на мікрабіёту чалавека, выклікаючы змены мікробнай разнастайнасці. Прыём супрацьвірусных альбо антыбактэрыяльных лекавых прэпаратаў падчас лячэння каранавіруснай інфекцыі таксама адбіваецца на мікрабіёце кішэчніка.
Алена Адаменка, дацэнт кафедры гастраэнтэралогіі і нутрыцыялогіі БелМАПА, к.м.н.:
– Але зараз няма адназначнага адказу: неабходна прымаць прабіётыкі падчас хваробы і ў аднаўленчым перыядзе ці не. Напрыклад, Нацыянальная камісія аховы здароўя і Нацыянальнае ўпраўленне традыцыйнай кітайскай медыцыны рэкамендуюць увядзенне прабіётыкаў для пацыентаў з COVID-19. Эксперты патлумачылі сваё рашэнне тым фактам, што многія пацыенты атрымліваюць антыбіётыкатэрапію, якая ў далейшым можа зрабіцца прычынай павышанай успрымальнасці да кішэчных інфекцый. Ёсць таксама шэраг даследаванняў, якія дэманструюць падтрымліваючую ролю прабіётыкаў і нутрыцэўтыкаў ва ўзмацненні імуннага адказу і прафілактыцы вірусных інфекцый у цэлым. У той жа час вынікі двух нядаўна апублікаваных метаналізаў паказалі невысокую эфектыўнасць прабіётыкаў у зніжэнні частаты і маштабаў рэспіраторных інфекцый. Большасць экспертаў прапануюць устрымацца ад прымянення звычайных прабіётыкаў да таго часу, пакуль не будзе глыбока вывучаны патагенэз SARS-CoV-2, а таксама яго ўплыў на мікрабіёту кішэчніка. Так што пакуль высновы і рэкамендацыі вельмі супярэчлівыя.
Разам з тым, зараз праводзяцца тры клінічныя выпрабаванні, якія прысвечаныя вывучэнню дзеяння прабіётыкаў на пацыентаў з пацверджанай інфекцыяй COVID-19. Адно з іх – прафілактычнае даследаванне, у якім ацэньваецца ўплыў лактабацылаў на захворванне COVID-19 сярод медработнікаў, якія адчулі ўздзеянне SARS-CoV-2.
Другое – ацэньвае эфект прабіётыкаў у пацыентаў з COVID-19 і вострай дыярэяй, а таксама іх магчымасць у прафілактыцы інтэнсіўнай тэрапіі ў пацыентаў з COVID-19. Трэцяе – даследуе ад'ювантнае выкарыстанне кіслародна-азонавай тэрапіі разам з даданнем прабіётыкаў у пацыентаў з COVID-19.
Магчыма, грунтуючыся на выніках гэтых даследаванняў, прабіётыкі будуць прапанаваныя ў якасці патэнцыяльных сродкаў для ўключэння ў дыетычнае лячэнне пацыентаў з каранавіруснай інфекцыяй, а таксама ў аднаўленчым перыядзе пасля хваробы.