Ва ўжытку акліматызацыю даволі часта называюць сіндромам турыста або адпускной хваробай. Бо лепш за іншых пра яе ведаюць менавіта аматары падарожжаў і адпачынку ўдалечыні ад дома. Зрэшты, з пункту гледжання медыцыны, ні «сіндромам», ні, тым больш «хваробай», акліматызацыю назваць нельга. Гэта абсалютна натуральны, фізіялагічна працэс, уласцівы кожнаму чалавеку без выключэння.
Нягледзячы на гэта, часам акліматызацыя можа моцна сапсаваць уражанні пра адпачынак. Асабліва, калі за кароткі час яе даводзіцца перажываць двойчы: спачатку – адпраўляючыся насустрач новым уражанням, затым – вяртаючыся дадому.
Пра ўсе нюансы, звязаныя з акліматызацыяй, журналісту Слушна распавяла галоўны ўрач 32-й гарадской клінічнай паліклінікі г. Мінска, галоўны пазаштатны амбулаторна-паліклінічны тэрапеўт Камітэта па ахове здароўя Мінгарвыканкама Ірына Свораб.
Каму акліматызацыя можа сапсаваць адпачынак
У сучасным свеце адкрыты ўсе межы. Магчымасць на працягу некалькіх гадзін перамясціцца з зімы ў лета ці падарожнічаць па гадзінным паясам і кантынентам выглядае вельмі прывабнай для чалавека. Але не для яго арганізма. Адаптацыя можа праяўляцца па-рознаму: ад адчування лёгкага нядужання да стану яўнай хваробы.
Ступень цяжкасці акліматызацыі залежыць ад некалькіх фактараў:
- Узросту чалавека. Цяжэй прыстасоўваюцца да новых кліматычных і геаграфічным умоў дзеці да 3-гадоў і пажылыя людзі. У маленькіх дзяцей яшчэ не зусім выпрацаваны і адрэгуляваны абарончыя, аднаўленчыя і адаптацыйныя механізмы. У людзей сталага ўзросту, наадварот, яны запавольваюцца.
- Фізічнай трываласці.
- Наяўнасці хранічных захворванняў.
Умоўна можна вылучыць чатыры групы рызыкі людзей, у якіх акліматызацыя будзе мець больш выяўленыя праявы:
- дзеці да 3-х гадоў;
- пажылыя людзі;
- людзі, якія маюць хранічныя захворванні;
- метэаадчувальныя людзі. Як правіла, яны чула рэагуюць на найменшыя змены надвор'я нават у звыклым для іх клімаце. І звязана гэта, у першую чаргу, з наяўнымі хранічнымі захворваннямі. Так што камфортная акліматызацыя пры рэзкай змене ўмоў навакольнага асяроддзя для метэаадчувальных людзей, на жаль, наўрад ці магчымая.
Сімптомы акліматызацыі і адрозненні натуральнага працэсу адаптацыі ад хваробы
Паколькі ступень цяжкасці акліматызацыі залежыць ад фактараў, пра якія мы пісалі вышэй, то і выяўляцца яна па-рознаму. Хтосьці нават не зверне ўвагі на лёгкае недамаганне. А нехта напоўніцу адчуе ўсе «вабноты» адпускной хваробы.
Часцей за ўсё акліматызацыя праяўляе сябе наступнымі сімптомамі:
- слабасцю і апатыяй;
- галаўным болем;
- потлівасцю;
- парушэннем сну (чалавек можа пакутаваць ад бессані або, наадварот, адчуваць пастаянную санлівасць);
- парушэннямі працы страўнікава-кішачнага тракта (боль, адчуванне млоснасці і моташнасці);
- расстройствам стула (дыярэя, запор);
- зніжэннем апетыту;
- нестабільнасцю эмацыйнага стану.
Акрамя таго, можа павялічыцца тэмпература цела, з'явіцца пяршэнне ў горле, насмарк.
У норме працэс акліматызацыі можа праходзіць ад 3 да 7 дзён і не патрабуе спецыфічнага лячэння. Калі ж «перабудова» арганізма зацягнулася або на яе фоне абвастрыліся хранічныя захворванні, абавязкова варта наведаць урача.
Як падрыхтавацца да зменаў
Каб акліматызацыя прайшла мякка, а яе праявы былі мінімальныя, да будучых зменаў клімату і ўмоў знаходжання варта добра падрыхтавацца.
- Калі плануеце адпачынак, аддайце перавагу той краіне, дзе клімат і ўмовы пражывання максімальна набліжаны да звыклых для вас. Асабліва, калі збіраецеся адпачываць з малалетнімі дзецьмі.
Дакладна прытрымлівайцеся звыклага рэжыму дня і дома, і на адпачынку: кладзіцеся спаць і прачынайцеся ў адзін час (пры гэтым начны сон павінен быць не менш за 7 гадзін); не парушайце рэжым харчавання. Прынцыпова важна прытрымлівацца гэтага правіла ў дачыненні да дзяцей да 3-х гадоў. Прасцей кажучы, ні адно нават самае займальнае падарожжа не павінна стаць для вас нагодай «пераблытаць» дзень з ноччу, перавесці малога з груднога гадавання на сумесь і г.д.
Ёсць сэнс «патрэніравацца» перад зменай гадзіннага пояса. Для гэтага прыкладна за тыдзень да паездкі варта перайсці на час краіны знаходжання, каб знізіць стрэс для арганізма.
Калі вы пакутуеце ад хранічных захворванняў, ні ў якім разе не адпраўляйцеся ў падарожжа ў перыяд абвастрэння хваробы. Але нават калі захворванне знаходзіцца ў стадыі рэмісіі, хаця б за 2 тыдні (а лепш 1 месяц) перад паездкай абавязкова трэба наведаць урача для кансультацыі.
Захапіце з сабой аптэчку. Універсальнай таблеткі ад акліматызацыі не існуе, але, калі раптам непрыемныя сімптомы паўстануць, пад рукой добра б мець абязбольвальныя сродкі, антысептыкі, лекі ад алергіі і дыярэі. Для людзей з хранічнымі захворваннямі гэты спіс павінен быць дапоўнены спецыфічнымі лекавымі сродкамі, якія прызначыць урач.
Ні ў якім разе не варта злоўжываць алкаголем ні да паездкі, ні падчас яе, ні адразу пасля прыезду ў іншую краіну. Роўна як імкнуцца за адзін дзень паспрабаваць усё экзатычныя далікатэсы. Празмернасць у ежы можа абярнуцца расстройствам страўніка, а алкаголь пагоршыць стан і зацягне працэс адаптацыі.
Чыстай пітной вады трэба піць шмат, асабліва калі месцам адпачынку выбраны краіны з гарачым, вільготным або, наадварот, сухім кліматам.
У падарожжы лепш аддаць перавагу цягніку. Па-першае, пералёты – таксама нагрузка для арганізма, асабліва дзіцячага. Па-другое, кардынальная змена ўмоў адбываецца вельмі рэзка, за гадзіны. Пры падарожжы на цягніку пераход ад адных умоў да іншых больш плаўны.
Рэакліматызацыя – стрэс у квадраце
Але самая галоўная ўмова, якую пажадана выканаць, каб паездка да мора або адпачынак у гарах прынеслі карысць і пакінулі толькі прыемныя ўражанні, – адпачынак павінен доўжыцца не менш за 2 тыдні.
Дарэчы кажучы, «хварэць» па вяртанні на радзіму з гарачых краін – цалкам звычайная з'ява. Стрэс у квадраце, перажыты за няпоўныя 2 тыдні, часам моцна аслабляе ахоўныя сілы арганізма. Не дзіўна, што на фоне рэакліматызацыі ўчорашні адпускнік схільны да прастудных захворванняў, мінорнага настрою і заняпаду сіл. Менавіта таму ўрачы рэкамендуюць планаваць адпачынак такім чынам, каб пасля вяртання з далёкіх краін у чалавека было як мінімум 2 дні ў запасе перад выхадам на працу, каб, як кажуць, прыйсці ў сябе.