У беларускім народным календары ёсць асаблівае свята — Багач. Яго прынята называць святам ураджаю, калі заканчваецца жніво і кожны гаспадар можа ацаніць, з чым ён будзе зімаваць.
Багач — што адзначаем?
У Беларусі за восеньскім народным святам замацавалася імя Багач. Але ў іншых славянскіх краінах яго называлі зусім па-рознаму — Лукаў дзень, Пасекін дзень, Малая Прачысцінка і іншыя.
У праваслаўным календары ёсць свой аналаг Багача — Раство Прасвятой Багародзіцы. І гэта не супадзенне, бо свята ўраджаю гэта і дзень ушанавання спелай жанчыны-маці, берагіні і захавальніцы ачага.
Праваслаўныя хрысціяне ўрачыста сустракаюць Раство Багародзіцы 21 верасня, Багач таксама адзначаецца ў канцы верасня, пасля заканчэння палявых работ і збору апошняга коласа.
У славян ёсць яшчэ адно свята, звязанае са зборам ураджаю — гэта «Дажынкі». З 1996 года ў Беларусі яго адзначаюць на дзяржаўным узроўні і ўшаноўваюць хлебаробаў. Амаль у кожным раёне і вобласці праходзяць свае «Дажынкі».
Традыцыі Багача
Багач — старажытнае сакральнае свята, якое ўзыходзіць да часоў паганства. Ён звязаны з сіламі Зямлі і Маці-Прыроды. Таму ў другой палове восені, калі палі і сады пусцеюць, можна крыху адпачыць і падзякаваць прыроде за атрыманы ўраджай.
У розных рэгіёнах Беларусі свята ўраджаю Багач мае свае традыцыі, але можна вылучыць і нешта агульнае.
У вёсках было прынята варажыць на каласках і даведвацца пра будучы ўраджай, «разглядаць» жаніха і нават «бачыць» колькасць дзяцей у шлюбе.
Звязаны сноп каласоў — гэта ўвогуле адзін з сімвалаў свята. Яго прынята было ставіць у «чырвоным» куце, побач з абразамі і захоўваць да наступнага ўраджаю.
У гэты дзень было прынята сядзець у хаце з агнём. У святліцы запальвалі свечку і ставілі яе ў міску са збожжам або проста праводзілі вечар пры лучыне і чыталі малітву. Лічылася, што агонь валодае ачышчальнай сілай і зараджае энергіяй жыцця.
Адмысловае значэнне пры імпрэзе Багача меў культ маці. У гэты дзень вясковыя жанчыны вадзілі карагоды, дарылі падарункі бабкам-павітухам, хадзілі ў госці да старэйшых сваячак. Шанаваліся нядаўна якія нарадзілі жанчыны, ім прыносілі свежы гарачы хлеб і малако.
Таксама хадзілі ў госці да маладых, «вучыць іх розуму». Маладым мужу і жонцы трэба было ўважліва слухаць навучанні свякрухі ці цешчы і дзякаваць ім за навуку.
Цікавы факт. У Беларусі некалькі гадоў таму была выпушчана памятная манета, прысвечаная народнаму святу «Багач». На ёй намалявана абрадавая міска са збожжам і запаленай свечкай. Міска змешчана на фоне поля і нацыянальнага беларускага арнаменту і ручніка.
Беларускія ручнікі. Сюжэтнасць і адметнасці рэгіянальнага ткацтва
На Багача наведвалі могілкі, наводзілі там чысціню і прыносілі плён новага ўраджаю — хлеб, яблыкі ці мёд.
Увечар было прынята ўладкоўваць застолле. Часам яго праводзілі ўскладчыну і дзялілі ежу на ўсіх, не дзелячы на багатых і бедных.
Таксама у гэты дзень назіралі за надвор’ем і паводзінамі жывёл. Напрыклад, калі раніцай туман, то хутка пойдуць дажджы, калі ж дзень ясны, то добрае надвор’е пратрымаецца да канца кастрычніка. Калі пасля Малой Прачыстай хатняя жывёла імкнецца на пашу вельмі рана, то і зіма будзе ранняя.
Багач сёння
Цяпер традыцыі народнага свята адраджаюцца падчас правядзення народнага свята ў «Дудутках» і ў Музеі архітэктуры і побыту ў Азярцы.
Гасцям расказваюць і паказваюць, як праходзіў Багач у беларускіх вёсках — гэта і збор ураджаю, і кіраванне карагодамі і падзячная малітва.
У праграме свята ёсць майстар-класы і абрадавыя гульні. Госці могуць убачыць, як плесці паясы з саломы ці бяросты, сплятаць каласы ў снапы і нават навучыцца ткаць ці працаваць з ганчарным кругам.
Восеньскае свята ўраджаю ладзяць у мясцовых дамах культуры — са сцэны спяваюць абрадавыя песні, расказваюць пра традыцыі і чаяваюць.
Народнае свята жыве, пакуль аб ім памятаюць і працягваюць шанаваць.
Святы Панцеляймон выратоўвае. Якія крыніцы Беларусі дапамагаюць хворым і медработнікам