Масуд Дара, спецыяльны прадстаўнік рэгіянальнага дырэктара СААЗ у Беларусі:
– Паводле нашых ацэнак, сёння туберкулёзам інфікавана амаль чвэрць насельніцтва свету. Разам з тым, гэта зусім не значыць, што ўсе гэтыя людзі захварэюць і пяройдуць у актыўную стадыю туберкулёзу. Калі ў чалавека добры імунітэт, належныя ўмовы жыцця, адсутнічаюць стрэс-фактары і іншыя фактары рызыкі, дык хвароба ў актыўную стадыю не пераходзіць.
Дарэчы, у свеце да гэтага часу існуе толькі адна вакцына супраць туберкулёзу – БЦЖ, якой сёлета споўніцца 100 гадоў. Аднак яна эфектыўная супраць туберкулёзу ў дзяцей, але не працуе ў дарослых. І гэта збольшага з'яўляецца адной з прычынаў, па якой не атрымліваецца выкараніць туберкулёз, падкрэсліў Масуд Дара.
Паводле яго слоў, у Еўрапейскім рэгіёне СААЗ адзначаецца памяншэнне колькасці новых выпадкаў туберкулёзу. Ступень зніжэння захворвання складае прыкладна 5% у год, смяротнасці – 9%.
Масуд Дара, спецыяльны прадстаўнік рэгіянальнага дырэктара СААЗ у Беларусі:
– Калі я пачаў працу ў Рэгіянальным бюро СААЗ па тэме туберкулёзу, штогод у нашым рэгіёне рэгістравалася каля паўмільёна выпадкаў. Сёлета – 240 тысяч. Пры гэтым у Еўропе захоўваюцца і праблемы, у прыватнасці, лекавай устойлівасці туберкулёзу, паколькі менавіта ў гэтым рэгіёне рэгіструецца найбольшая колькасць выпадкаў з множнай і лекавай устойлівасцю. Гэта тыя формы туберкулёзу, якія вельмі складана лячыць. Сярод новых выпадкаў захворвання з лекавай формай устойлівасці фіксуецца каля 40%, сярод рэцыдываў захворвання – 60%.
Сітуацыя з захваральнасцю ў Беларусі
Як адзначыў галоўны пазаштатны фтызіятр Міністэрства аховы здароўя, дырэктар РНПЦ пульманалогіі і фтызіятрыі Генадзь Гурэвіч, у Беларусі адзначанае ўстойлівае зніжэнне як колькасці выпадкаў туберкулёзу, так і смяротнасці.
Генадзь Гурэвіч, пазаштатны фтызіятр Міністэрства аховы здароўя, дырэктар РНПЦ пульманалогіі і фтызіятрыі:
– Смяротнасць ад туберкулёзу ў краіне за 5 гадоў знізілася на 73,9% (з 4,6 да 1,2 на 100 тысяч насельніцтва), захворванне – на 59, 2% (з 39,9 да 16,3 на 100 тысяч жыхароў). Доля паспяховага лячэння туберкулёзу павялічылася на 36,2%. Усе гэтыя паказчыкі сведчаць, як шмат намаганняў выдаткавана на барацьбу з туберкулёзам.
Летась сярод дзяцей зафіксавана 11 выпадкаў туберкулёзу (у 2019-м – 23). Зменшылася колькасць пацыентаў з мультырэзістэнтнай формай. У 2020 годзе выяўлена 665 чалавек (на 190 меней, чым у 2019-м). Усяго на ўліку ў супрацьтуберкулёзных арганізацыях знаходзіцца 2 тысяч 78 чалавек. А яшчэ 10 гадоў таму іх было больш за 12 тысяч, падкрэсліў Генадзь Гурэвіч.
Інавацыі – супраць туберкулёзу
З 2015 года ў рэспубліцы выкарыстоўваецца шэраг новых супрацьтуберкулёзных лекавых сродкаў. Але калі пяць гадоў таму яны прымяняліся ў 12% хворых, дык у 2020 годзе 97% наноў выяўленых пацыентаў пачалі лячэнне з выкарыстаннем гэтых прэпаратаў. Эфектыўнасць лячэння пры множнай і шырокай лекавай устойлівасці складае 78%, у дзяцей – 100% (пралячылі 41 дзіця).
З 2016 года выкарыстоўваецца так званае лячэнне з відэакантролем. За гэты перыяд былі пралечаныя 1 694 пацыенты. Прычым калі ў першы год іх было 102, дык у 2020 – ужо 600 чалавек. Асабліва такі спосаб кантролю лячэння пацыентаў паказаў сваю эфектыўнасць ва ўмовах пандэміі COVID-19, падкрэсліў дырэктар РНПЦ.
Генадзь Гурэвіч, пазаштатны фтызіятр Міністэрства аховы здароўя, дырэктар РНПЦ пульманалогіі і фтызіятрыі:
– Эфектыўнасць лячэння з відэакантролем складае 94%. Гэта нашмат вышэй, чым сярод тых пацыентаў, якім трэба было штодня прыходзіць у супрацьтуберкулёзную арганізацыю і прымаць пад кантролем супрацьтуберкулёзныя прэпараты.
З 2018 года стартавалі навуковыя даследаванні па ацэнцы эфектыўнасці і бяспекі мадыфікаваных скарочаных і безін'екцыйных рэжымаў лячэння туберкулёзу з лекавай устойлівасцю. Іх прымяненне дазваляе ў два разы скараціць тэрміны лячэння (да 9-11 месяцаў пры звычайных тэрмінах у 20-24 месяцы). Усяго летась з выкарыстаннем гэтых схемаў тэрапіі былі пралечаныя 332 пацыенты (эфектыўнасць склала 89,4%).
З 2019 года ў рамках другой-трэцяй фазаў клінічных выпрабаванняў праводзіцца рандамізаванае кантраляванае адкрытае даследаванне па ацэнцы эфектыўнасці і бяспекі рэжымаў лячэння туберкулёзу з уключэннем новых лекавых сродкаў.
Генадзь Гурэвіч, пазаштатны фтызіятр Міністэрства аховы здароўя, дырэктар РНПЦ пульманалогіі і фтызіятрыі:
– Такія рэжымы выкарыстоўваюцца і для лячэння пацыентаў з множнай, і для пацыентаў з шырокай лекавай устойлівасцю туберкулёзу. Тэрміны тэрапіі складаюць усяго 5,5 месяца, што амаль у 4 разы меней за стандартныя тэрміны. Пралечаныя каля 100 пацыентаў. Мы бачым выдатныя вынікі, адсутнасць рэцыдываў і выпадкаў неэфектыўнага лячэння. Гэтыя даследаванні будуць працягнутыя і ў 2021 годзе.
На працягу некалькіх гадоў у цэнтры сумесна з міжнароднай гуманітарнай арганізацыяй «Урачы без межаў» рэалізуецца праграма дапамогі пацыентам з туберкулёзам са множнай лекавай устойлівасцю, абцяжараным злоўжываннем алкаголем. Ім аказваецца медыкаментозная, псіхалагічная і сацыяльная падтрымка, што дазваляе ўтрымаць іх на лячэнні.
Гэта важна, бо сярод такіх пацыентаў часта здараецца адмова ад тэрапіі, сказаў спецыяліст.
Туберкулёз і COVID-19
На фоне COVID-19 Масуд Дара адзначыў зніжэнне выпадкаў дыягностыкі туберкулёзу і зваротаў людзей па медыцынскую дапамогу.
Масуд Дара, спецыяльны прадстаўнік рэгіянальнага дырэктара СААЗ у Беларусі:
– За першы год пандэміі ва ўсім свеце мы ўбачылі зніжэнне колькасці наноў выяўленых выпадкаў туберкулёзу на 1,4 мільёна. Былі прааналізаваныя дадзеныя і ў Еўрапейскім рэгіёне. Па нашых ацэнках, за першы месяц лакдаўну ў Еўропе колькасць апавяшчэнняў, якія мы атрымлівалі пра рэгістрацыю новых выпадкаў, знізілася на 50%.
Прычынаў такога зніжэння можа быць некалькі. З-за страху захварэць на каранавірус людзі баяцца звяртацца ў медыцынскія ўстановы. Магчыма, таксама пэўныя супрацьтуберкулёзныя цэнтры былі перапрафіляваныя пад лячэнне пацыентаў з каранавірусам. Аднак цяпер профільныя ўстановы лепей падрыхтаваныя да таго, каб весці працу паралельна, а значыць, абслугоўваць пацыентаў і з туберкулёзам, і з COVID-19, упэўнены Масуд Дара. Ён дадаў, што калі з'явіўся кашаль, які турбуе на працягу трох і больш тыдняў, абавязкова трэба звярнуцца да ўрача і прайсці неабходнае абследаванне.
Генадзь Гурэвіч таксама адзначыў пэўнае зніжэнне выяўленых выпадкаў туберкулёзу. Ён патлумачыў гэта зніжэннем з-за пандэміі ўзроўню малекулярна-генетычнай дыягностыкі.
Генадзь Гурэвіч, пазаштатны фтызіятр Міністэрства аховы здароўя, дырэктар РНПЦ пульманалогіі і фтызіятрыі:
– Таму ў бліжэйшыя гады выяўляльнасць можа некалькі павялічыцца. Супрацьтуберкулёзная служба да гэтага цалкам гатовая і робіць захады для таго, каб павялічыць ахоп і рэнтгеналагічнай, і бактэрыялагічнай дыягностыкай пагражальных кантынгентаў.
Ён распавёў, што больш 6 400 пацыентаў з каранавіруснай інфекцыяй прайшлі лячэнне ў стацыянарах супрацьтуберкулёзнай службы. Сярод іх больш за 20 чалавек – з туберкулёзам.
На пытанне, ці ўплывае захворванне на цячэнне каранавіруснай інфекцыі, эксперт адказаў, што цяжкіх выпадкаў зафіксавана не было. Разам з тым, плануецца правядзенне навуковых даследаванняў па вывучэнні асаблівасцяў цячэння і лячэння COVID-19 у пацыентаў з туберкулёзам.