У першую хвалю пандэміі адзначалася, што дзеці значна радзей заражаюцца каранавіруснай інфекцыяй, менш заразныя, чым дарослыя, і лягчэй пераносяць захворванне.
Ці змянілася сітуацыя з прыходам другой хвалі ўвосень-узімку? Ці памянялася тактыка лячэння маленькіх пацыентаў? Ці трэба ім насіць маскі? Робім агляд апошніх навуковых дадзеных і практыкі з дацэнтам кафедры інфекцыйных хваробаў і дзіцячых інфекцый БелМАПА, кандыдатам медыцынскіх навук Мікалаем Галабародзькам.
Дзеці і каранавірус
Дзеці – актыўныя распаўсюднікі каранавіруса?
– Калі падчас першай хвалі пандэміі меркавалі, што дзеці могуць быць актыўнымі распаўсюднікамі інфекцыі, цяпер ужо відавочна, што яны заражаюцца радзей, чым дарослыя, – кажа эксперт. – Нядаўна апублікаваны метааналіз даследаванняў, якія адсочваюць кантакты, паказаў: дзеці, асабліва маладзейшыя за 12-14 гадоў, заражаюцца ад сямейных кантактаў у 2,5 раза радзей, чым дарослыя.
Даследаванні паказваюць меншую распаўсюджанасць антыцелаў у дзіцячага насельніцтва. Дзеці па-ранейшаму складаюць менш за 5% ад усіх хворых у Еўропе. На пачатку школьнага сезона ў Англіі ў 22 з 30 зафіксаваных успышак у школах перадача адбывалася толькі ад персаналу да персаналу альбо ад персаналу да дзяцей, але не ад дзіцяці да дзіцяці.
Падчас першай хвалі ў Швецыі, дзе школы не зачыняліся, захваральнасць сярод дзяцей была нізкай, а настаўнікі не мелі павышанай рызыкі захварэць у параўнанні з іншымі спецыяльнасцямі. І зараз еўрапейскія краіны не пераводзілі школы на дыстанцыйнае навучанне.
На дадзены момант вядома, што ўмоўны сярэдні перыяд заразнасці дзяцей (медыянная працягласць выдзялення віруса захварэлымі) складае 15 (11-20) дзён. У бессімптомных пацыентаў ён карацейшы – 11 дзён, у сімптомных – 17 дзён. На гэтым і заснаваныя рэкамендацыі па працягласці ізаляцыі хворых. У цэлым, пацыент максімальна заразны за суткі да захворвання, калі актыўна выдзяляе вірус, не маючы яшчэ клінічных сімптомаў, і ў першы тыдзень хваробы.
Мультыцэнтравое еўрапейскае даследаванне паказвае, што дзеці ўсіх узростаў хварэюць аднолькава часта.
Як правіла, дзеці пераносяць інфекцыю лягчэй, чым дарослыя. Па дадзеных цэнтраў па кантролі і прафілактыцы захворванняў ЗША (CDC), з 70 тысяч хворых дзяцей толькі 2,5-4% запатрабавалі шпіталізацыі. Каля траціны шпіталізаваных мелі патрэбу ў інтэнсіўным вядзенні, 6% – у ШВЛ. Найбольш часта ў стацыянар траплялі дзеці першых двух гадоў жыцця.
Асноўныя сімптомы COVID-19 і правілы лячэння дома
Карціна сімптомаў захворвання ў дзяцей асабліва не змянілася. Асноўныя праявы – ліхаманка і кашаль. Таксама часта сустракаюцца, асабліва ў дзяцей 10 гадоў і старэйшых, галаўны і мышачны боль, дыскамфорт у горле. Магчымыя млоснасць/ваніты, панос і боль у жываце. Як і для дарослых, насмарк меней характэрны. Страта паху і смаку здараюцца ў кожнага дзясятага дзіцяці ва ўзросце 10 гадоў і старэйшым, і толькі ў 1% малодшых дзяцей. Сып сустракаецца вельмі рэдка, прыводзіць дадзеныя Мікалай Галабародзька.
Пры хатнім лячэнні дзяцей з COVID-19 урач раіць:
- ізаляваць хворае дзіця ў асобным пакоі;
- усім сямейнікам часта мыць рукі;
- дарослым пры кантакце з дзіцем насіць маску;
- хвораму дзіцяці насіць маску пры выхадзе з пакоя;
- шмат піць (ад тэмпературы, частага дыхання, паносу дзеці вельмі хутка абязводжваюцца). Падыходзіць вада, мінералка, кампоты, часам і салодкая газіроўка для хуткага папаўнення вадкасці. Выключэнне: натуральнае малако пры вірусных паносах супрацьпаказанае;
- паўнавартасна харчавацца для падтрымання арганізма;
- дарослым сачыць за станам дзіцяці, каб не прапусціць прыкметы пагаршэння.
– Пра пагаршэнне стану можа сведчыць абцяжаранае дыханне. Для дзяцей першага года жыцця такая абцяжаранасць можа выяўляцца як крактанне, немагчымасць смактаць грудзі, – канкрэтызуе ўрач. – Таксама пра пагаршэнне могуць казаць:
- боль ці сцісканні ў грудзях;
- пасіненні вуснаў ці твару;
- халодная бледная мармуровая скура;
- калі дзіця доўга (5 гадзін) не мочыцца, пры тым, што шмат п'е;
- прыгнёт свядомасці: млявасць, маларухомасць, слабая рэакцыя на знешняе ўздзеянне.
Што рабіць з тэмпературай? Увесну раілі абмежаваць прыём гарачкапаніжальных, у прыватнасці, ібупрафену – з-за падазрэнняў на яго магчымы негатыўны ўплыў на цячэнне каранавірусных пнеўманій, і звяртацца да фізічных метадаў астуджэння дзяцей.
Сёння гэтая рэкамендацыя ўжо неактуальная, кажа эксперт:
– Зараз Еўрапейскае агенцтва па лекавых сродках (EMA) і СААЗ не рэкамендуюць пазбягаць прыёму гарачкапаніжальных пры COVID-19. Першапачатковыя асцярогі, што ібупрафен можа абцяжарыць цячэнне інфекцыі ў дзяцей, не знайшлі пацверджання, хаця шырокіх папуляцыйных даследаванняў на гэты конт няма. Пры высокай (вышэй за 38,5) і працяглай тэмпературы прыём гарачкапаніжальных рэкамендаваны.
Антыбіётыкі пры каранавірусе не патрэбныя?
Антыбіётыкі дзецям (і дарослым) пры COVID-19 у большасці выпадкаў не прызначаюць, кажа эксперт.
Між тым, на практыцы педыятры часам прапісваюць іх. Ці апраўдана гэта і ці бяспечнае такое суседства ў арганізме: COVID-19 і антыбіётык?
– Справа ў тым, што праявы каранавіруснай інфекцыі ў выглядзе міжтканкавай пнеўманіі падобныя з праявамі мікаплазменнага бранхіту. Акрамя таго, часам да COVID-19 можа далучацца бактэрыяльная інфекцыя, напрыклад, банальная пнеўмакокавая пнеўманія. Яны лечацца антыбіётыкамі, напрыклад, на мікаплазму добра дзейнічае азітраміцын. Таму ўрач і прызначае антыбіётык, і трэба прытрымлівацца яго рэкамендацый. Ускладненні ад антыбіётыкаў больш характэрныя для сталых людзей, у якіх высокая рызыка развіцця кластрыдыяльнага каліту (моцная дыярэя на фоне прыёму антыбіётыкаў). У дзяцей такое ўскладненне бывае вельмі рэдка, – тлумачыць урач.
Які стан патрабуе шпіталізацыі?
Асноўнае паказанне да шпіталізацыі ў Беларусі – пнеўманія з пацвярджэннем/падазрэннем на каранавірусную інфекцыю. Пацвярджэннем у дадзеным выпадку з'яўляецца рэнтгенаграма альбо КТ, якія прызначаюць педыятры па клінічным падазрэнні на пнеўманію: задышка і хрыпы ў лёгкіх. Таксама шпіталізуюцца дзеці з COVID-19 у цяжкім стане, калі патрабуецца рэспіраторная падтрымка, альбо з ускладненым цячэннем інфекцыі.
– Найбольш грознае ўскладненне COVID-19 у дзяцей – мультысістэмны запаленчы сіндром (МВС-Д), які можа выяўляцца станамі рознай ступені выяўленасці: ад стойкай ліхаманкі да поліарганнай недастатковасці ў выніку цытакінавага шторму, – тлумачыць Мікалай Галабародзька. – Што тычыцца смяротнасці, дык па дадзеных сістэматычнага агляду назіранняў за 7780 дзецьмі з COVID-19, лятальнасць склала 0,09%. У маёй асабістай практыцы быў толькі адзін выпадак смерці дзіцяці з COVID-19, якое мела сур'ёзныя спадарожныя захворванні.
Якое лячэнне дзеці атрымліваюць у стацыянары?
Лячэнне ў стацыянары залежыць ад клінічных праяў. Аснова – рэспіраторная падтрымка, забеспячэнне балансу вадкасці і электралітаў, маніторынг развіцця МВС-Д. Таксама магчымая лекавая тэрапія.
– Супрацьвірусныя прэпараты дзецям прызначаюцца рэдка і ў індывідуальным парадку, – удакладняе эксперт. – Калі можна, рэмдэсівір, паколькі клінічныя даследаванні на дарослых дэманструюць яго эфектыўнасць. Што тычыцца гідраксіхларахіну, зараз даказана адсутнасць эфекту і яго патэнцыяльная таксічнасць.
Часта праблему выклікае не сам вірус, а залішняя імунная рэакцыя арганізма на яго. І тады прызначаюцца імунасупрэсіўныя прэпараты (дэксаметазон, інгібітары ІЛ-6, плазма рэканвалесцэнтаў).
Прафілактыку вянозных тромбаэмбалій у дзяцей таксама праводзяць, але не так шырока, як у дарослых. Звычайна яе прызначаюць шпіталізаваным падлеткам з пнеўманіяй, якія маюць атлусценне і цукровы дыябет (асноўныя фактары рызыкі). Прыём аральных кантрацэптываў дзяўчынкамі-падлеткамі таксама можа быць фактарам рызыкі.
Антыбіётыкі дзецям з COVID-19 прызначаюць толькі пры спалучэнні з бактэрыяльнай інфекцыяй альбо абгрунтаваным падазрэнні на яе.
Ці насіць дзецям маскі?
СААЗ не рэкамендуе нашэнне масак дзецям, малодшым за 5 гадоў, і дзецям, якія маюць парушэнне нервова-псіхічнага развіцця і інваліднасць. А вось усім астатнім гэтая мера засцярогі не перашкодзіць, падкрэслівае ўрач:
– У сітуацыях шырокага распаўсюджвання віруса і немагчымасці фізічнага дыстанцыявання (больш за 1 метр ад іншых), напрыклад, у грамадскім транспарце альбо пры наведванні крамы, СААЗ рэкамендуе насіць тканкавыя маскі ўсім дзецям, старэйшым за 12 гадоў, а таксама дзецям 6-11 гадоў, якія навучаныя надзяванню і нашэнню (надзяваць вымытымі рукамі; каб яна закрывала нос, рот і падбародак; не чапаць яе рукамі, не лазіць пад яе, не дзяліцца з іншымі, мяняць кожныя 2 гадзіны).
Медыцынскія маскі варта насіць толькі дзецям са спадарожнымі захворваннямі, напрыклад, хранічнай абструктыўнай хваробай лёгкіх, альбо якія атрымліваюць супрацьпухліннае лячэнне.
Ці можа каранавірус палохаць дзяцей?
Шэраг замежных педыятраў адзначаюць, што ў дзяцей узмацняюцца страхі перад «каронай». Гэта ўласцівае і беларускім дзецям, сцвярджае Мікалай Галабародзька, які бачыў такія страхі сярод сваіх пацыентаў, у асноўным у падлеткаў. Урач раіць не рабіць выгляд, што такога не існуе, і ставіцца да трывогі сур'ёзна.
– Дзеці актыўна ўключаныя ў паўсядзённае жыццё соцыуму, і, вядома, на іх ўплывае сітуацыя вакол COVID-19. У тым ліку страхі, адчуванне няпэўнасці, страты бяспекі, змена ладу жыцця, цяжкая хвароба альбо смерць блізкіх. Бацькі павінны гаварыць з дзіцем пра каранавірус і звяртаць увагу на тыя пачуцці, якія ён выклікае, уключаючы трывогу, злосць, дэпрэсію, безнадзейнасць. Гэта час для больш блізкіх стасункаў – з любоўю, увагай і падтрымкай. Калі дарослыя бачаць, што трывожнасць сур'ёзна ўплывае на стан дзіцяці, можна звярнуцца да педыятраў, якія выкарыстоўваюць спрошчаныя шкалы дэпрэсіі і трывогі і пры неабходнасці могуць накіраваць да дзіцячых псіхатэрапеўтаў.
