І хаця «дзядамі» на Беларусі называюць усіх памерлых продкаў, у некаторых мясцовасцях адзначаюцца не толькі Траецкія Дзяды, але і Бабы. Якраз у пятніцу. Але ў які б дзень мы ні сабралася наведаць і памянуць нашых дарагіх памерлых, галоўнае – зрабіць гэта. Каб захаваць і працягнуць памяць роду. Альбо проста аплакаць тых, каго нядаўна страцілі…
Увесь цыкл святкаванняў на Тройцу (Сёмуху) ў народзе лічыцца жаночым. А яшчэ ён атаясамліваецца з культам зеляніны і пераклікаецца з паганствам (язычніцтвам).
Але калі на Тройцу ўпрыгожвалі храмы, хаты, гаспадарчыя пабудовы зелёнымі галінкамі, дык падчас наведвання продкаў існаваў звычай месці магілы бярозавымі венікамі.
Паколькі Тройца можа адзначацца як у маі, так і ў чэрвені, яна лічылася ў нашых продкаў своеасаблівай сувяззю паміж вясновым і летнім цыкламі, гаспадарчымі сезонамі ў земляробчым календары. А яшчэ даўней верылі, што з вясной ажываюць і душы памерлых, выходзяць на белы свет…
Вось таму і абмяталі магілы на Тройцу бярозавымі галінкамі – у знак таго, што вясна прыйшла ўжо. Час абуджацца. І яшчэ гэта тлумачылася як просьба аб дапамозе жывым, у тым ліку і ў вырошчванні добрага ўраджаю. І было своеасаблівай сувяззю паміж светам жывых і спачылых.
А ў іншым традыцыі святкавання Траецкіх Дзядоў не адрозніваліся ад восеньскіх. Гатавалі абрадавую ежу, спецыяльнымі словамі-заклікамі-зваротамі запрашалі і праводзілі продкаў, пакідалі ім на ноч частаванне на стале… Прыгадвалі добрым словам, прасілі абараніць і паспрыяць… Размова за сталом павінна была весціся толькі аб памерлых. Калі праваслаўныя паміналі іх у пятніцу (жанчын, «бабаў»), дык гатавалі посныя стравы. А ў суботу ўжо – скаромныя. У слыннага беларускага творцы Рыгора Барадуліна ёсць верш «Траецкія Дзяды».
У хаце дыхае аерам, маем.
Схаваўшы цень свой пад крысо,
Дзяды
Траецкія прыйшлі.
Мы іх прымаем,
Чым маем:
– Хоць спачніце ад хады!
Маўчаць Дзяды,
Маўчаць, як аблачыны,
Што мусілі праліцца цішынёй.
I прыцемкаў забытых
Пух качыны
Змятаецца нябеснай даланёй.
Траецкі дождж
Паволі любіць ліцца,
Чакаў,
Калі прыйшла пара касіць.
Стараецца дарэмна бліскавіца
Сама сябе за локаць укусіць...
Даўно ўжо гісторыяй сталася мая сустрэча з дзядзькам Рыгорам у нашым Чэрвені… І інтэрв’ю-не інтэрв’ю – сапраўдная нязмушаная сяброўская гутарка. Гэта ён навучыў мяне не пужацца супадзення – пятніца, 13-га… І Рыгора Іванавіча я таксама прыгадваю часта з вялікай удзячнасцю за стасункі… Ну, а наперадзе ў нас – сама зялёная Тройца (Сёмуха). Але пра яе – наступным разам. Назапашвайце сёння-заўтра зялёныя галінкі, сябры, каб упрыгожыць сваё жытло «маем»…
Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!