Гастрыт. Падкраўся незаўважна?

Валянціна Мохар

5 гадоў ago

Гастрыт з'яўляецца адным з самых частых захворванняў у гастраэнтэралогіі. У прадстаўленні ж людзей, далёкіх ад медыцыны, распаўсюджанасць хваробы і зусім узведзеная ў найвышэйшую ступень: маўляў, у каго яго няма, асабліва на фоне неідэальнага і па форме, і па змесце харчавання?

Але гастрыту сапраўды можа не быць, нават калі, здавалася б, усё сімптомы паказваюць на хваробу. І наадварот. Пры поўным дабрабыце і адсутнасці скаргаў «на жывот» хвароба можа стацца нечаканым і непрыемным адкрыццём. Такая сутнасць і каварства хваробы.

Пра тонкасці гастрыту журналісту Слушна распавяла дацэнт кафедры гастраэнтэралогіі і нутрыцыялогіі БелМАПА, кандыдат медыцынскіх навук Алена Адаменка.

Гастрыт як хвароба і яго прычыны

Гастрыт – гэта хранічнае запаленчае захворванне страўніка. Запаленчы працэс пашкоджвае слізістую абалонку органа і характарызуецца парушэннем яе фізіялагічнай рэгенерацыі. Важна адзначыць, што слізістая абалонка страўніка выпрацоўвае два ўзаемавыключальныя кампаненты стрававання: страўнікавы сок і ахоўную слізь.

Асноўны складнік страўнікавага соку, як вядома, саляная кіслата, дзякуючы чаму адбываецца хімічнае расшчапленне ежы. Груба кажучы, страўнікавы сок патэнцыяльна небяспечны і для самога страўніка, калі б... не ахоўная слізь і здольнасць клетак слізістай аднаўляцца.

Пры гастрыце працэсы рэгенерацыі парушаюцца, памяншаецца колькасць клетак, якія адказваюць за выпрацоўку ахоўнай слізі, іх месца займаюць перайначаныя клеткі. Гэта цягне за сабой развіццё такога стану, як метаплазія, атрафія, дысплазія слізістай страўніка.

Алена Адаменка

Дацэнт кафедры гастраэнтэралогіі і нутрыцыялогіі БелМАПА, к.м.н.

Калі гастрыт дыягнаставаны, яго абавязкова трэба лячыць. Атрафія слізістай, якая можа ўзнікнуць пры запаленчым працэсе ў страўніку, з'яўляецца перадракавым станам. І важна гэтага стану не дапусціць.

У пераважнай большасці выпадкаў (па некаторых дадзеных, да 90%) прычынай, якая вядзе да развіцця гастрыту, з'яўляецца хелікабактарная інфекцыя.

Акрамя таго, гастрыт можа быць выкліканы прыёмам нестэроідных супрацьзапаленчых прэпаратаў ды іншых лекавых сродкаў, якія раздражняюць слізістую абалонку страўніка.

Важнае значэнне ў развіцці захворвання адыгрывае і спадчынны фактар. Часцей за ўсё ён становіцца прычынай аўтаімуннага гастрыту.

Справакаваць запаленчае пашкоджанне страўніка могуць і некаторыя захворванні, напрыклад, хвароба Крона ды іншыя запаленчыя паталогіі кішэчніка. У гэтым выпадку гаворка ідзе пра так званыя асаблівыя формы гастрыту.

Ці можна «наесці» гастрыт?

Даволі шырока распаўсюджанае меркаванне, што гастрыт можна «наесці». Гэта значыць, справакаваць хваробу, рэгулярна сілкуючыся тым і ў такім рэжыме, што не адпавядае агульным нормам правільнага рацыёну.

Алена Адаменка

Дацэнт кафедры гастраэнтэралогіі і нутрыцыялогіі БелМАПА, к.м.н.

Безумоўна, харчаванне мае вялікае значэнне ў развіцці запаленчых працэсаў у страўніку. Бо ў нас ёсць фактары абароны слізістай абалонкі страўніка і фактары агрэсіі. Калі парушаецца раўнавага паміж імі, узнікае паталагічны працэс. Няправільная, нерэгулярная ежа ў тым ліку спрыяе дысбалансу гэтай раўнавагі. І ў гэтым разуменні «наесці» сабе гастрыт сапраўды можна. Але ўсё ж такі павінны быць і іншыя фактары. Гэта значыць, не сам па сабе незбалансаваны, нерэгулярны, шкодны рацыён выклікае хваробу. Але пры наяўнасці той жа хелікабактарнай інфекцыі ён павышае рызыку ўзнікнення гастрыту і спрыяе яго развіццю.

Гастрыт востры і хранічны

Адрозніваюць вострую і хранічную форму гастрыту. Востры стан узнікае раптоўна і можа быць справакаваны любым фактарам, які пашкоджвае слізістую абалонку страўніка (напрыклад, алкаголь ці нават харчовае атручванне). Пры своечасовай і адэкватнай тэрапіі востры стан хутка купіруецца, і слізістая паступова аднаўляецца сама.

Чаго нельга сказаць пра хранічны гастрыт, які можа бессімптомна развівацца гадамі і выявіць сябе на стадыі атрафіі слізістай. У гэтым выпадку гаворка ўжо можа ісці не толькі пра гастрыт, але і пра ракавыя захворванні страўніка.

Тым не менш, праявы гастрыту не выключаныя, і яны адносяцца да катэгорыі дыспепсічных:

болевы сіндром у эпігастрыі («пад лыжачкай»), можа ўзнікаць як пасля прыёму ежы, так і да яго;
парушэнні маторыкі страўніка (пачуццё перапаўнення, ранняга насычэння);
млоснасць;
пякотка;
частая смуродная адрыжка;
парушэнні стулу ды інш.

Алена Адаменка

Дацэнт кафедры гастраэнтэралогіі і нутрыцыялогіі БелМАПА, к.м.н.

Гэтыя ж сімптомы ўласцівыя і дыспенсіі. Гэта асобная паталогія, прапісаная ў міжнароднай класіфікацыі хваробаў. Гастрыт можа выяўляцца дыспенсіяй. Але дыспенсія развіцца ў гастрыт – не. Хранічны гастрыт – гэта марфалагічнае захворванне. І ключавым механізмам для пастаноўкі дакладнага дыягназу з'яўляецца біяпсія слізістай страўніка. Калі стан слізістай абсалютна нармальны, але чалавек адчувае апісаныя вышэй сімптомы – гаворка пра функцыянальную дыспенсію. Вось тут якраз вядучую ролю адыгрывае рацыён харчавання. У шэрагу выпадкаў карэкцыя рацыёну – дастатковая мера для таго, каб стан прыйшоў у норму. Калі ж пры даследаванні біяпсіі выяўляецца паталагічнае змяненне клетак слізістай – гэта хранічны гастрыт. І тады ўжо патрабуецца спецыфічнае лячэнне.

Дыягностыка і лячэнне гастрыту

Памятаючы пра тое, што хранічны гастрыт часцей за ўсё «баліць» ціха, без сімптомаў, альбо яны так рэдкія, што не прыцягваюць да сябе асаблівай увагі, узнікае зусім не пустое пытанне: што рабіць, каб выявіць хваробу своечасова і прадухіліць каскад неспрыяльных наступстваў?

Алена Адаменка

Дацэнт кафедры гастраэнтэралогіі і нутрыцыялогіі БелМАПА, к.м.н.

У гастраэнтэралогіі ў дачыненні да гастрыту існуюць так званыя сімптомы трывогі: калі пацыент скардзіцца на нематываванае пахуданне, ёсць адхіленні ў лабараторных аналізах, пры пальпаторным абследаванні страўнікава-кішэчнага тракта, адзначаецца парушэнне глытання (дысфагія) ды некаторыя іншыя фактары, гэта падстава для больш дэталёвага абследавання. Урач прызначыць біяхімічны аналіз крыві, УГД органаў брушнай поласці, эзафагагастрадуадэнаскапію (ЭФГДС) і ўжо на падставе атрыманых вынікаў будзе рабіць дакладнае заключэнне.

Наогул жа, калі ў чалавека няма скаргаў з боку страўнікава-кішэчнага тракта і анамнэз не абцяжараны (сярод сваякоў першай лініі ніхто не пакутаваў ад раку страўніка), урачы рэкамендуюць прайсці першае даследаванне метадам ЭФГДС ва ўзросце 40-50 гадоў.

У адваротным выпадку ёсць сэнс абследавацца як мага раней.

Тэрміны паўторных абследаванняў залежаць ад вынікаў першага (пры выніках, якія не паказваюць на адхіленні ад нормы, – гадоў праз 5).

Лячэнне гастрыту

Лячэнне гастрыту пры пацверджаным дыягназе мае на ўвазе цэлы комплекс тэрапеўтычных мераў, якія, у першую чаргу, накіраваныя на ліквідацыю прычыны захворвання (напрыклад, лячэнне ад хелікабактарнай інфекцыі або адмова ад прыёму нестэроідных супрацьзапаленчых прэпаратаў) і аднаўленне слізістай страўніка.

Безумоўна, у комплекс лячэння ўваходзіць і абавязковае захаванне дыеты, заснаванай на ўжыванні прадуктаў, прыгатаваных зберагальным спосабам: нічога гарачага, вострага, смажанага, марынаванага, ніякай грубай ежы і фастфуду.

Ёсць дадзеныя, што дзве трэці жыхароў планеты з'яўляюцца носьбітамі бактэрыі хелікабактар пілоры – асноўнага правакатара, які спрыяе развіццю гастрыту. Але гэта зусім не значыць, што дзве трэці зямлянаў пагалоўна пакутуюць ад запалення слізістай страўніка.

Многія пражываюць усё жыццё і не хварэюць. Бо імунітэт моцны, ахоўныя механізмы арганізма працуюць зладжана. Так што пры правільных паводзінах, стылі і ладзе жыцця можна жыць доўга, верагодна шчасліва, і дакладна без гастрыту.