Таму ледзь не галоўнае, што трэба ведаць у сучасных рэаліях, – як забяспечыць бяспеку ў інтэрнэце і абараніць сябе, свае зберажэнні і асабістыя дадзеныя ад кіберзлачынцаў.
Парадамі падзяліліся эксперты: намеснік начальніка УУС Мінскага аблвыканкама – начальнік крымінальнай міліцыі Аляксандр Копішаў і начальнік упраўлення па супрацьдзеянні кіберзлачыннасці крымінальнай міліцыі УУС Мінскага аблвыканкама Дзмітрый Дудкоў.
Дзе зарабляюць кіберзлачынцы і што такое фішынг
Інтэрнэт вялікі. Сутыкнуцца з нядобрасумленным, непрыстойным карыстальнікам можна ў самым нечаканым месцы. Бяспека ў інтэрнэце не гарантаваная нідзе. Добра, калі сустрэча з кіберзлачынцам абыдзецца порцыяй адрэналіну і сапсаваным настроем. Горш – калі заплаціць давядзецца рэальную цану, роўную зберажэнням на банкаўскай карце.
Па меры таго, як развіваецца тэхнічны прагрэс, з'яўляюцца ўсё новыя схемы ашуканскіх дзеянняў з выкарыстаннем мабільных тэхналогій, дадаткаў, анлайн-плацяжоў і пераводаў, інтэрнэт-банкінгу...
Адна з найбольш распаўсюджаных у апошні час схемаў атрымала назву «фішынг» (ад англ. – fishing – лоўля рыбы, рыбалка). Мэта інтэрнэт-махляроў, якія выкарыстоўваюць фішынг, – з любой нагоды завалодаць канфідэнцыяльнымі дадзенымі карыстальнікаў, каб прысвоіць сабе іх зберажэнні з рахункаў і банкаўскіх картаў, аформіць анлайн-крэдыт альбо іншым спосабам узбагаціцца за чужы кошт.
Любімымі месцамі знаходжання для зламыснікаў у інтэрнэце з'яўляюцца розныя гандлёвыя пляцоўкі, сацыяльныя сеткі, месэнджары. Тут верагоднасць сустрэцца з кібермахляром у разы вышэйшая. Метады, якімі карыстаюцца махляры, старыя, як свет. І калі не праявіць пільнасць і не ўключыць крытычнае мысленне, можна вельмі хутка застацца літаральна ні з чым.
– Калі апусціць тэхнічныя моманты, застаецца такая класічная схема махлярства, як перакананні, – тлумачыць Аляксандр Копішаў.
– Можна яшчэ ўзгадаць словы вядомага кінагероя з фільма «Джэнтльмены ўдачы»: «Ветлівасць – галоўная зброя злодзея». Дык вось перакананні і ветлівасць у спалучэнні з бесклапотнасцю і залішняй даверлівасцю грамадзян дазваляюць сёння злачынцам бесперашкодна атрымліваць канфідэнцыяльную інфармацыю (асабістыя дадзеныя, нумары банкаўскіх картаў, лагіны, паролі і г.д.), якія потым яны выкарыстоўваюць у сваіх злачынных мэтах.
Хто ў групе рызыкі ў інтэрнэт-махляроў
Эксперты сцвярджаюць, што стаць ахвярай інтэрнэт-ашуканцаў можа абсалютна любы чалавек, які карыстаецца мабільным тэлефонам і інтэрнэтам. У практыцы ў крыміналістаў справы, дзе пацярпелымі выступаюць людзі самых розных узростаў, сацыяльнага статусу і ўзроўню адукацыі.
Па словах Дзмітрыя Дудкова, у Беларусі інтэрнэтам карыстаюцца 7 мільёнаў 820 тысяч чалавек (з 9,5-мільённага насельніцтва краіны). Па стане на 1 студзеня 2021 года ў карыстанні знаходзіцца звыш 15 мільёнаў банкаўскіх плацежных картак, і колькасць аперацый з імі з кожным годам расце. Патэнцыяльна любы карыстальнік інтэрнэту і ўладальнік карткі можа трапіць на кручок кіберашуканцаў.
Напрыклад, толькі за першыя тры месяцы гэтага года колькасць крадзяжоў грашовых сродкаў з выкарыстаннем лічбавай тэхнікі павялічылася ў 4 разы ў параўнанні з аналагічным перыядам мінулага года (800 злачынстваў супраць 210 адпаведна). Крадзеж грошай займае 96% у агульнай колькасці кіберзлачынстваў.
Самы эфектыўны спосаб абараніць сябе ад ашуканцаў у інтэрнэце – не даць ім ніводнай магчымасці скарыстацца вашай даверлівасцю і бесклапотнасцю.
Як не стаць ахвярай інтэрнэт-ашуканцаў
Захоўвайце і запамінайце парады, якія дапамогуць вам абараніць сябе, свае зберажэнні і асабістыя дадзеныя ад ашуканцаў у інтэрнэце.
- Калі вам тэлефануе нібыта прадстаўнік банка, альбо службы бяспекі банка, альбо супрацоўнік маніторынгавага цэнтра і паведамляе пра неабходнасць праверыць абароненасць вашых рахункаў і аперацый па іх, самае правільнае – далікатна, але настойліва спыніць размову. Бо ветлівасць, знаходлівасць і пераканаўчасць злачынцаў з кожнай хвілінай размовы ўсё больш гуляюць супраць вас. Ніякіх абмеркаванняў стану вашых банкаўскіх рахункаў па тэлефоне быць не павінна.
- Калі размова ўсё ж такі зацягнулася, кладзіце трубку, як толькі «банкаўскі супрацоўнік», якім бы пераканаўчым ён ні быў, просіць вас назваць канфідэнцыяльныя дадзеныя: нумар банкаўскай карты, CVV-код (3-значную лічбу на абароце аплатнай карты), лагін і пароль, смс-коды пацверджання і г.д. У гэтым выпадку ўжо не да ветлівасці. Запомніце: рэальны банкаўскі супрацоўнік ні пры якіх умовах не будзе патрабаваць ад вас гэтую інфармацыю ў тэлефоннай размове. Так дзейнічаюць толькі ашуканцы.
- Таксама не ўстанаўлівайце ніякага праграмнага забеспячэння альбо дадаткаў для падаленага доступу да вашага камп'ютара/тэлефона, калі вас пра гэта просіць «супрацоўнік банка», які тэлефануе. Прадастаўленне падаленага доступу невядомаму – усё роўна што аддаць ключ ад кватэры, дзе грошы ляжаць, асабіста ў рукі злачынцу.
- Калі ў вас засталіся сумненні пасля незвычайнага тэлефанавання, праверце ў інтэрнэт-банкінгу аперацыі па вашым рахунку за апошнія дні. Яшчэ лепей – патэлефануйце альбо схадзіце непасрэдна ў банк для ўдакладнення неабходнай інфармацыі.
- Калі раптам у сацсетках вы атрымалі SOS-паведамленне ад «сябра-падпісчыка» пра якія-небудзь неспрыяльныя падзеі ў яго жыцці з просьбай дапамагчы матэрыяльна і перавесці грошы, не спяшайцеся. Калі ёсць магчымасць, патэлефануйце сябру альбо напішыце (абавязкова ў іншую сацсетку альбо месэнджар) і ўдакладніце дэталі. Цалкам верагодна, што старонку ўзламалі і зусім не сябар просіць у вас грошай. Калі магчымасці звязацца асабіста з просьбітам няма, лепей устрымацца ад любых ахвяраванняў.
- Для анлайн-плацяжоў выкарыстоўвайце асобную банкаўскую картку, а не «зарплатную». Так, у выпадку чаго, вы засцеражэце асноўныя сумы даходу ад крадзяжоў і пераводу на замежныя рахункі.
- Усталюйце сутачны ліміт на сумы па плацяжах. Нават калі ашуканцы падчэпяць вас на кручок і атрымаюць вашыя канфідэнцыяльныя дадзеныя, яны не змогуць адразу скрасці ў вас грошай больш за ўстаноўлены ліміт. А ў вас будзе магчымасць заблакаваць карту раней, чым ашуканцы перавядуць сабе па кроплі ўсе вашыя грошы.
- Калі вы не робіце анлайн-пакупак і, адпаведна, не праводзіце па банкаўскай карце ніякіх анлайн-плацяжоў, прыбярыце (сатрыце) з яе CVV-код. Уласна, ён толькі для гэтага і патрэбны – каб пацвярджаць прыналежнасць карты пры анлайн-пераводах плацяжоў. Тое ж самае зрабіце з картамі сталых сваякоў, якія не карыстаюцца анлайн-плацяжамі.
- Папярэдняя рэкамендацыя дапаможа таксама ў выпадку страты кашалька альбо карткі. Чалавек, які яе знайшоў, не зможа здзейсніць анлайн-аперацыі. Ён можа толькі зняць грошы праз банк альбо здзейсніць куплю ў афлайн-краме. Але так заўсёды прасцей і хутчэй устанавіць зламысніка.
- Не выкарыстоўвайце адзін і той жа пароль для ўсяго: для форумаў у інтэрнэце, электроннай пошты, інтэрнэт-банкінгу, анлайн-плацяжоў і г.д. Лепей мець розныя паролі для розных рэсурсаў і пляцовак. Выкарыстоўвайце складаныя і неаднатыпныя паролі. Гэта ў разы паменшыць рызыку пазбавіцца ўсяго і адразу.
- Не захоўвайце лагіны і паролі ў браўзерах. У сучасным свеце гэта небяспечна.
- Прадаючы свой тавар праз інтэрнэт-пляцоўкі, аддавайце перавагу афлайн-разліку, а не банкаўскім пераводам. Не перадавайце «пакупніку» па яго просьбе ніякіх асабістых рэквізітаў.
- Не пераходзьце па спасылках ад незнаёмых людзей ці людзей, якім вы не давяраеце.
- Не пераходзьце па спасылках у масавым рассыланні. Пры пераходзе не выключаная ўстаноўка шкоднаснага праграмнага забеспячэння.
- Выкарыстоўвайце антывіруснае праграмнае забеспячэнне.
І памятайце: давярай, але правярай – лозунг, які застаецца актуальным ва ўсе часы.