Каму ён неабходны, як яго атрымаць у патрэбнай колькасці з ежай і ці разбурае тэрмічная апрацоўка вітамін Q, паспрабуем разабрацца разам з экспертам Надзеяй Рабавай, урачом-дыетолагам, к.м.н., дацэнтам, супрацоўнікам кафедры агульнай гігіены БДМУ.
У чым яго карысць
Гэта вітамінападобнае рэчыва сінтэзуецца ў арганізме з амінакіслаты тыразіну пры ўдзеле вітамінаў В2, В3, В6, В12, С, фоліевай і пантатэнавай кіслаты, а таксама шэрагу мікраэлементаў. Тлушчараспушчальны кафермент, вядомы таксама як убіхінон, каэнзім Q10, выглядае як цягучая вадкасць без смаку і паху і выпрацоўваецца арганізмам натуральным шляхам. Калі бачны дэфіцыт гэтага вітаміну, трэба пастарацца папоўніць яго ежай альбо дадаткамі.
Аказваецца, каэнзім Q10 – адзін з самых дакладных маркераў старэння чалавека. З узростам яго ўтрыманне ў клетках памяншаецца, таму запавольваюцца працэсы клетачнага дыхання і абцяжарваецца сінтэз энергіі. Як вынік – парушэнне дзейнасці многіх органаў.
Навука кажа пра тое, што найважнейшая функцыя ўбіхінону – каферментная. Абавязковы кампанент дыхальнага ланцуга, KoQ10 ажыццяўляе ў мітахондрыях перанос электронаў ад мембранных дэгідрагеназаў на цытахромы. Лічыцца адным з найважнейшых антыаксідантаў. Яго асаблівасць у тым, што ён здольны самастойна аднаўляць сваю антыаксідантную актыўнасць.
У якіх працэсах каэнзім удзельнічае:
- У павышэнні скарачальнай здольнасці міякарду і папярочна-паласатай мускулатуры
- Паляпшэнні кроватоку ў міякардзе
- Антыарытмічным і гіпатэнзіўным дзеянні
- Павышэнні пераноснасці фізічных нагрузак
- Антыатэрасклератычным эфекце
- Запаволенні працэсаў старэння.
Прасцей кажучы, гэта незвычайнае вітамінападобнае рэчыва здольнае падаўжаць жыццё і паляпшаць самаадчуванне. Яго выкарыстоўваюць у медыцыне, касметалогіі (запавольвае надыходжанне ўзроставых змяненняў скуры) і нават у спорце. Спартсмены, як вядома, схільныя да інтэнсіўных нагрузак і розных траўмаў. Каэнзім жа здольны зрабіць мышцы моцнымі і цягавітымі, паскорыць гаенне ранаў і ранак.
Даказана прамая сувязь паміж дэфіцытам каэнзіму Q10 і развіццём сардэчна-сасудзiстых захворванняў.
На сёння сардэчна-сасудзістыя захворванні, асацыяваныя з атэрасклератычнымі зменамі, з'яўляюцца адной з самых частых прычынаў смерці ў дарослых. У тэрапеўтычных мэтах для лячэння гэтых станаў выпісваюць статыны, але іх працяглы прыём выклікае мышачныя скаргі (статын-асацыяваную міяпатыю).
Адной з прычынаў гэтага стану, па некаторых дадзеных, называюць выкліканае статынамі зніжэнне ўзроўню CoQ10, а значыць, і аслабленне яго функцый.
А яшчэ адзначаюць здольнасць КоQ10 памяншаць таксічнасць лекаў. Прыкладам можа служыць рандамізаванае даследаванне Larussi і суаўтараў, якія вывучылі ахоўны эфект каэнзіму Q10 (100 мг/сут) пры кардыятаксічнай тэрапіі антрацыклінам у дзяцей з вострым лімфабластным лейкозам і няходжкінскай лімфомай.
У дашкольнікаў, якія часта хварэюць, прымяненне КоQ10 на працягу месяца ў сутачнай дозе 15 мг дазваляла істотна палепшыць стан здароўя (прыходзілі ў норму сон і апетыт, павышалася ўстойлівасць да фізічных нагрузак). Ва ўсіх дзяцей нармалізаваліся механізмы вегетатыўнай рэгуляцыі арганізма і стабілізаваўся клетачны энергаабмен.
Акрамя таго, згодна з даследаваннямі, каэнзім уплывае на рэпрадуктыўную функцыю ў жанчын, а ў плане мужчынскага здароўя – спрыяе падтрыманню ўзроўню тэстастэрону. Рэчыва таксама знайшло прымяненне ў дарослых з дыягнаставанай мігрэнню, у комплекснай тэрапіі цукровага дыябету, пры бранхіяльнай астме.
Таму каэнзім Q10 можа паспяхова выкарыстоўвацца ў лячэбных і прафілактычных праграмах пры розных захворваннях у дарослых і дзяцей.
Сімптомы гіпавітамінозу Q
Каэнзім усмоктваецца з тоўстай кішкі ў лімфу і назапашваецца ў печані. Добраму засваенню гэтага рэчыва перашкаджае дэфіцыт жоўцевых кіслотаў і лішак жалеза. Прыём аральных кантрацэптываў, антыбіётыкаў таксама можа перашкаджаць засваенню.
Як зазначалася вышэй, наш арганізм сінтэзуе вітамін самастойна, але пасля 40 гадоў гэты працэс пачынае запавольвацца. А да 70-80 гадоў узровень Q10 у клетках падае да крытычных значэнняў.
Групы рызыкі
- Людзі старэйшага ўзросту.
- Тыя, у каго назіраецца дэфіцыт вітамінаў групы В.
- Пацыенты, якія доўгі час прымалі статыны.
Якіх-небудзь ярка выяўленых спецыфічных праяў гіпавітамінозу Q спецыялісты не называюць, бо здаровы арганізм спраўляецца з папаўненнем запасу каэнзіму з ежы.
Пры істотным недахопе ўбіхінону запавольваюцца метабалічныя працэсы, развіваецца дыстрафія і разбурэнне клетак. Чалавек пачынае хутка старэць. Гэта можа прывесці да ішэмічнай хваробы сэрца, зніжэння імунітэту, хранічнай стомленасці, хваробы Альцгеймера і іншых захворванняў.
Гіпервітаміноз Q можа ўзнікнуць пры перадазаванні медыцынскіх прэпаратаў убіхінону. Сімптомы – млоснасць, дыярэя, боль у жываце.
Рэкамендуемай сутачнай патрэбы для каэнзіму Q10 не існуе. Меркавана яна складае 30-45 мг і павялічваецца пры інтэнсіўных фізічных нагрузках, цяжарнасці і кармленні грудзьмі, некаторых захворваннях. Лічыцца, што 30 мг/сут – гэта прафілактычная доза.
Харчовыя крыніцы каэнзіму Q10
Патрэбнае нам рэчыва змяшчаецца ў прадуктах расліннага і жывёльнага паходжання, а таксама сінтэзуецца мікрафлорай кішэчніка. Тэрмічная апрацоўка агародніны і садавіны разбурае вітамін Q.
| Прадукт | Утрыманне каферменту Q, мг (на 100 г прадукту) |
| Чырвоны пальмавы алей | 5,4 |
| Ялавічына смажаная | 3,1 |
| Селядзец марынаваны | 2,7 |
| Кураня смажанае | 1,6 |
| Соевае масла | 8,7 |
| Фарэль паравая | 1,1 |
| Арахіс | 2,8 |
| Кунжут | 1,8-2,3 |
| Фісташкі | 2,1 |
| Брокалі адварная | 0,5 |
| Квяцістая капуста адварная | 0,4 |
| Апельсін | 0,2 |
| Трускалкі | 0,1 |
| Яйка адварное | 0,1 |
Нягледзячы на наяўнасць вітаміну ў ежы, большасці пацыентаў, якія пакутуюць ад пэўных захворванняў, трэба прымаць каэнзім Q10 дадаткова, бо толькі за кошт рацыёну яго дэфіцыт не кампенсаваць. Немагчыма ж штодня з'ядаць 900 г ялавічыны альбо 1 кг арахісу? Аднак раней трэба пракансультавацца з урачом.
Рэцэпт марынаванага селядца без воцату
Інгрэдыенты:
- 2 селядцы
- 2 цыбуліны
- 2 зубчыкі часнаку
- 5 гарошын чорнага перцу
- 1 ч.л. зерня гарчыцы
- 3 гваздзікі
- 0,5 ч.л. каляндры
- Палова лімона
- 1 ч.л. цукру альбо мёду
- 3 ч.л. солі
- 80 мл алею сланечнікавага рафінаванага.
Спосаб прыгатавання:
- Разабраць селядзец, аддзяліўшы філе, дастаць костачкі.
- Парэзаць на кавалачкі памерам каля 4-5 см. Пакласці ў шкляную ёмістасць, у якой у далейшым яны будуць марынавацца.
- Парэзаць цыбулю паўколцамі, высыпаць у ёмістасць з селядцом.
- Перац-гарошак і зерне гарчыцы, гваздзік, каляндру перамалоць у кавамолцы альбо перацерці ў ступцы. Дадаць цукар, соль, сок лімона і алей. Часнок прапусціць праз прэс і дадаць у нашу заліўку. Сумесь выліць на селядзец і цыбулю, добра змяшаць.
- Пасля таго, як селядзец пастаіць пры пакаёвай тэмпературы гадзіну-другую, прыбіраем яго на суткі ў халадзільнік.
Ямо з задавальненнем, папаўняем запас вітаміну Q, але не злоўжываем!