– Калі ўжо я адведаю свежага бярозавіка, га? – гушкалася яна, пасміхаючыся з цара.
– Не журыся, Зязюля! Ты ж у нас – нямоглая ды лянівая, а такім заўсёды ўдаецца.
А чаму, мой дружа, не ведаеш? Тады слухай.
Аднойчы пасля чарговага дазору цар Кук не вярнуўся ў сваё гняздо. Зажурыліся лясныя птушкі:
– Хто ж нас цяпер абароніць?
Пачалі раіцца. Што рабіць? Трэба ісці шукаць свайго заступніка. А хто пойдзе? У кожнага – справа: той гняздо ладзіць, той яечкі наседжвае, той дзяцей гадуе; адзін – стары, другі – малы… Вырашылі яны адправіць Зязюлю – у яе дзяцей няма. Спалохалася Зязюля, што трэба ісці ў вялікую дарогу, і знесла яечка.
– Куды ж я яго падзену? –кажа шэрая.
– Пакладзі сваё яечка ў любое гняздзечка! – адказалі ёй птушкі.
– А хто ж яго будзе выседжваць?
– Каму пакладзеш, той і глядзець будзе!
– Хто будзе сваіх гадаваць, той і тваё дагледзіць.
І паляцела Зязюля шукаць Кука. Праляціць, сядзе на галінку і кліча:
– Ку-ку! Ку-ку!
Праляціць – і зноў кліча.
Хаця і даўно гэта было, але птушкі памятаюць гэтую гісторыю. Бо Зязюля і сёння сябруе толькі з тым, хто не любіць працы, забываецца на свае абавязкі перад іншымі, часта паўтарае: «Ай, потым зраблю, паспею яшчэ гняздо звіць і дзетак вывесці».
Вось хаця б свежы выпадак. Яшчэ ляжаў апошні снег на ўзлесках, як усе птушкі разляцеліся выбіраць сонечныя і сталыя бярозы: патрэбна ж спаталіць смагу пасля доўгай зімы. Яны ведалі, што дрэвы, з якіх будуць спускаць сок, павінны быць не маладзейшымі за паўвека і без пашкоджання ствала.
– Якая вам розніца? – пярэчыла Зязюля. – Абы бярозавік цёк і я змагла б удосталь напіцца!
– Розніца ёсць, – запярэчыў стракаты Крыжадзюб. – Па-першае, дрэва можна загубіць, і яно засохне. Па-другое, патрэбна дазвол у галоўнага ляснічага, чорнага Дзятла, узяць.
– Не трэба ні ў каго браць той дазвол! Я дазваляю рабіць усё, што захочаце! І паспяшайцеся, бо я піць хачу!
– Што ты з ёю дарэмна час бавіш, – закрычала абураная Сойка. – Я вось ужо і вядзерцы прыхапіла. Паляцелі-і!
Побач ляцелі іншыя птушкі. І ў кожнай у дзюбцы было па вядзерцу. Лагодны вясенні вятрыска разгойдваў тыя вядзерцы, толькі звон стаяў.
– Паляцелі-і!
На ўскрайку вялікага, але разгуканага вясенняга лесу чуўся стукат галоўнага ляснічага, які ўжо ў накерненыя адтулінкі сакавітых бяроз упраўляў латкі і прыладкоўваў вядзерцы. А паверх вядзерцаў і марлечку завязваў ад разбуджаных цяплом камароў ды мурашоў.
І зацурчэў бярозавік!
Як толькі напоўнілася ім першае вядзерца, адкуль толькі і з’явілася лянівая Зязюля. І выпіла ўсё да дна.
– Які свежанькі ды празрысценькі! Смаката! Нарэшце я аджыла ў дружным калектыве.
А як пачалі сарамаціць яе птушкі за ляноту, шэрая разважліва адказала:
– Вы лепей не дражніце мяне, бо як закукую на ноч ды на голыя дрэвы – будзе вам голад і мор. А калі хто пачуе мяне на галодны страўнік, таму і год будзе няшчасным.
Зразумелі птушкі, што з кукаванкай лепей не спрачацца, бо ведалі пра яе прароцтвы. І пра тое, што быццам шэрая з’яўляецца нябеснай вястункай. Зязюля можа паведаміць пра надыход лета, пачатак маланак і дажджоў.
– Нават вызначыць працягласць не толькі нашага, але і чалавечага жыцця, – дадаў пачцівы Дубанос.
– І шлюбных саюзаў, – працінькала сінічка.
Паслухаліся птушкі шэрую Зязюлю, і яна закукавала на зялёнае дрэва.
Потым яна часта і падоўгу на досвітку кукавала. Усе птушкі ведалі, што наперадзе спагадна-шчаслівая вясна і ўраджайны год.
А Зязюля так і жыве ў адзіноце без свайго гнязда. І не ўбачыла за ўсё жыццё ніводнага дзіцятка свайго, хаця штолета нясе каля дваццаці яечак. Праўду кажуць: гулі не аднаго ў лапці абулі.