— Усякія сітуацыі бываюць, – кажа Максім Пылёў, практыкуючы псіхолаг, гештальт-кансультант, групавы псіхатэрапеўт, праграмны кіраўнік рэабілітацыйнага цэнтра «Фенікс». – Хлопцы і дзяўчаты знаходзяцца ў адным асяроддзі. Але за правакацыйныя паводзіны і сэкс мы выключаем з праграмы рэабілітацыі. Усе пацыенты, якія траплялі ў вір кахання, заканчвалі сумна: зрывам. Каханне здараецца, але мы яго не ўхваляем.
Працэс выздараўлення залежных знутры каманда інфармацыйнага партала Здаровыя людзі вывучала ў рэабілітацыйным цэнтры «Фенікс».
Трэніруемся на кошках. Клапаціцца
Адносіны маюць на ўвазе адказнасць. А з ёй у залежных вялікія праблемы. Калі чалавек ужывае, то не можа адказаць і за сваё жыццё. Спецыялісты рэкамендуюць кожнаму, хто хоча вярнуцца да нармальнага жыцця, навучыцца спачатку клапаціцца пра сябе і мінімум год устрымлівацца ад любоўных прыгод. Першы крок – навучыцца даглядаць пакаёвую расліну, праз некаторы час падняць планку і завесці хатняга гадаванца. Для гэтых мэтаў на тэрыторыі «Фенікса» у сезон разбіваюць клумбы і градкі для зеляніны, а яшчэ разводзяць трусоў.
На вырошчванні адказнасці, у першую чаргу за сябе, а затым і за іншых, пабудавана і рэабілітацыйная праграма.
Па-першае, гэта інтэнсіўнае пагружэнне ў працу, калі часу на іншыя думкі застаецца мала. З 8 раніцы, калі пачынаецца зарадка, да вечаровай медытацыі ў 23 гадзіны вечара дзень рэабілітантаў распісаны. Гэта лекцыі, трэнінгі, індывідуальная і групавая псіхатэрапеўтычная праца, па 12-крокавай праграме для ананімных наркаманаў і алкаголікаў.
Па-другое, у цэнтры існуе такое паняцце, як служэнне. Яго сутнасць – рабіць нешта для іншых. Спачатку гэта дробныя даручэнні. Напрыклад, на працягу тыдня расстаўляць крэслы перад пачаткам працы псіхатэрапеўтычнай групы. З часам дэлегуюцца больш сур'ёзныя паўнамоцтвы: быць старэйшым дома, двара, даглядаць жыўнасць, гатаваць ежу для ўсіх.
— 80% поспеху ў рэабілітацыі – правільна падабраная каманда, – кажа Максім Пылёў. У нас не бывае выпадковых людзей. Хлопцы, якія прайшлі ў нас рэабілітацыю, могуць потым самі стаць кансультантамі і дапамагаць іншым. Яны як ніхто ведаюць, праз што праходзяць залежныя, і прыкладаюць найбольшыя намаганні. Курс рэабілітацыі для лячэння наркаманаў – паўгода. Алкагольнай залежнасці – 3 месяцы. Некаторыя, даведаўшыся пра тэрміны, кажуць, што гэта доўга. Але я думаю, што і за паўгода немагчыма чалавека ўсяму навучыць. Залежнасць фарміравалася гадамі, пазбавіцца яе па пстрычцы пальцаў немагчыма. Гэта працэс. Рэабілітацыя – свой мікрасоцыўм. Тут мы вучым чалавека знаходзіць кантакт з сабой, сваімі эмоцыямі, целам, даносіць свае пачуцці да іншых людзей. Асноўная праца залежнага пачынаецца пасля выхаду з цэнтра. Бо ён вяртаецца з новымі ведамі ў соцыум. Важна ўмець іх правільна ўжываць, і тут нельга быць залішне самаўпэўненым. Важная і пазіцыя сям'і.
Пераломны момант
40% рэабілітантаў – жанчыны. Часта маральна ім цяжэй, паколькі грамадства ставіцца да іх бязлітасна: «ты ж жанчына, маці». Не ў сілах справіцца з сорамам, жанчына яшчэ больш апускаецца ў залежнасць.
— У цэнтр я прыехала не для таго, каб кінуць, – распавядае Іна Стахоўская, кансультант па хімічнай залежнасці рэабілітацыйнага цэнтра «Фенікс». – Каб схавацца. Пасля чарговага дзетаксу зноў сарвалася. І пасля гэтага захацелася проста не бачыць вочы сына, маці, даць ім магчымасць адпачыць ад маіх пастаянных скандалаў, куражоў. Цэлых 5 месяцаў я проста адседжвалася. А калі мой фізічны стан прыйшоў ў норму, стала сумна. А падчас нудоты я заўсёды ішла ўжываць. Гэта быў пераломны момант: сысці або застацца. Я паглядзела на іншых людзей: «Чаму яны могуць, а я не? Што я губляю? Вярнуцца да наркотыкаў можна ў любы момант». І так я змагла выцягнуць сябе.
Цяпер не ўжываю ўжо 2 гады і 3 месяцы, працую кансультантам у цэнтры. Хлопцы звяртаюцца да мяне па дапамогу. Для мяне гэта велізарная радасць, бо я ўсё гэта праходзіла. Уключаюся ў працэсы, усёй душой жадаю, каб у іх атрымалася. Калі сыходзяць, зрываюцца, тады нават плачу. Але дзеля аднаго шчаслівага твару з удзячнымі вачыма гатовая выкладвацца.
Я стала вольнай. Мне не трэба кожны дзень думаць, што будзе заўтра, бегчы шукаць рэчыва. Радуюся проста кожнаму дню, сваёй працы, любой дробязі. Напэўна, зараз я «тарчу» на эмоцыях і зносінах з людзьмі. Яны прымушаюць адчуваць сябе жывой. Можа, хтосьці гэта асудзіць. Але лепш так, чым залежаць ад хімічнага рэчыва.
— Для мяне выратавальным кругам стала супольнасць ананімных наркаманаў, – кажа Вадзім Грыневіч, кансультант па хімічнай залежнасці рэабілітацыйнага цэнтра «Фенікс». – Стаў хадзіць на групы, убачыў такіх жа людзей, як я. Яны зразумелі мяне, нават жартавалі гэтак жа. Але пры гэтым не прымалі ніякіх наркотыкаў. Мне гэта спадабалася. Каб вытрымаць ізаляцыю ад рэчываў, прыехаў на рэабілітацыю. Хацелася схавацца ад шквалу абвінавачванняў, не бачыць разбурэння свайго жыцця. Мне здавалася, што 6 месяцаў – нейкі нерэальны тэрмін, паўжыцця. Сёння не ўжываю 1 год 4 месяцы. А калісьці думаў, што пратрымацца тыдзень – вышэйшы пілатаж. Мне здаецца, што ў 30 гадоў я толькі пачаў жыць. Зацікавіўся псіхатэрапіяй, займаюся масажам.
Цяпер у мяне няма прычын ужываць. Але пры гэтым працягваю дакладна прытрымлівацца правіл: не кантактаваць з дзеючымі наркаманамі, пазбягаць месцаў ужывання, выконваць мяжу на чыстыя рукі. Гэта значыць не набываць спіртное нават камусьці. Хаджу на групы, працую па праграме. Фактычна ўсё ўжо прыдумана. Трэба проста прытрымлівацца гэтых рэкамендацый. Вынік не хуткі. Але ў гэтым і цікавасць: усё развіваецца не па плане.
У цэнтры ў мяне свае абавязкі. Напрыклад, кансультую па тэлефоне. Выступаю пасярэднікам у зносінах рэабілітантаў з іх роднымі. Мне знаёма, як складана можа быць у гэты час кожнаму з бакоў. Па нашай праграме тэлефонная сувязь магчымая па выхадных на некалькі хвілін.
Меркаванне эксперта
— Ці можа наркаман ці алкаголік вярнуцца да нармальнага жыцця?
— Можа, – адказвае Максім Пылёў. – Усё залежыць ад жадання. Калі чалавек хоча спыніць ужыванне, але не ведае, як гэта зрабіць, то праграма рэабілітацыі дасць яму той набор вопыту, навыкаў і ведаў, якія дапамогуць. Кароткага шляху няма. Усе хуткія метады прывядуць да рэцыдыву.
Можна шмат казаць пра спецыфіку захворвання, разбірацца ў мінулым сям'і, прапрацаваць мноства момантаў. Але першы крок – прызнаць праблему і не рабіць выгляд, што яе не існуе. Трэба сказаць сабе, што мы слабыя перад залежнасцю і наша жыццё не падлягае кантролю. Немагчыма вырашыць праблему на тым узроўні свядомасці, на якім яна створана. На рэабілітацыі мы дапамагаем гэты ўзровень павысіць.
— Ці рэальна пазбавіцца ад залежнасці самастойна?
— Залежнасць – гэта хвароба. А калі нешта баліць, мы ідзем да ўрача. Самалячэнне небяспечнае. Ёсць альтэрнатыўныя метады: кадзіраванне, падшыўкі. Для некаторых людзей яны спрацоўваюць на час. І быццам знешне ўсё выглядае добра. Але што адбываецца ў душы? Я шмат працую з залежнымі. Там унутры столькі болю, страху, жаху. Куды змяшчаюцца гэтыя пачуцці? Для мяне выздараўленне заключаецца ў тым, што чалавек прызнае праблему і вучыцца жыць з ёй шчасліва. Не лічыць сябе нікчэмнасцю, а можа радавацца, кахаць, тварыць, плакаць, смяяцца, гараваць...
Спецыялісты прызнаюцца: былых наркаманаў і алкаголікаў не бывае. Хвароба хранічная, невылечная. Залежны ніколі не навучыцца піць крыху, трохі ўжываць. Адмовіцца ад рэчываў давядзецца цалкам. Шлях гэты няхуткі і няпросты. Але тыя, хто змаглі яго прайсці, атрымалі паўнавартаснае, свабоднае і ўсвядомленае жыццё з яго простымі, але сапраўднымі радасцямі. А яны і ёсць самыя каштоўныя.
Фота – Генадзь Сукач.