У Мсціслаўскім раёне, за сотню метраў ад расійскай мяжы, ёсць выдатнае месца пад назвай Пустынкі. Так раней называлі мясціны, дзе знаходзіліся праваслаўныя храмы пры манастырах.
Беларускія Пустынкі звычайна не паказаны на картах, сюды не ходзяць маршрутныя аўтобусы, аднак людзі бываюць тут часта – у асноўным турысты, якія жадаюць паглядзець на манастырскі комплекс, заснаваны яшчэ ў 1380 годзе.
Як дабрацца?
Пустынскі манастыр размешчаны ў Магілёўскай вобласці Беларусі, прыкладна ў 12 км на поўнач ад горада Мсціслава. Маршрутныя аўтобусы сюды не ходзяць, дабрацца да манастыра можна аўтамабільным транспартам. Час у дарозе ад Мсціслава – каля 10–15 хвілін. Калісьці гэтая дарога называлася Манастырскім трактам.
Непадалёк ад Мсціслава, па дарозе ў бок расійскага горада Манастыршчына, каля самай мяжы са Смаленскай вобласцю Расійскай Федэрацыі, на месцы былой вёскі Пустынкі размешчаны адзін з найстаражытнейшых беларускіх манастыроў – Свята-Успенскі мужчынскі манастыр.
Гэта на правым беразе рачулкі Аслянка – прытоку вялікай ракі Сож.
Манастыр славіцца і цудадзейнай крыніцай, якую называюць Пустынская Святая крыніца, або Крыніца Божай Маці.
На тэрыторыі манастырскага комплексу ў адну лінію, ад званіцы да крыніцы, размешчаны Сабор Успення Прасвятой Багародзіцы, Пакроўская царква і царква Раства Прасвятой Багародзіцы.
Над крыніцай узведзена капліца, побач купель.
Узнікненне манастыра летапісы адносяць да 1380 года і гавораць, што яго заклаў родапачынальнік мсціслаўскіх князёў – адзін з сыноў вялікага князя літоўскага Альгерда Лугвен-Сімеон. Бог даў Сямёну-Лугвену доўгае жыццё – ён нарадзіўся ў 1350 годзе, а памёр у 1430-м. З іх амаль пяцьдзесят гадоў трымаў Мсціслаў, абараняў ад германцаў Пскоў і Вялікі Ноўгарад, ад татар – Кіеў.
Паводле падання, князь Лугвен калі быў яшчэ даволі маладым, цяжка захварэў і амаль аслеп. Нішто не магло вярнуць князю зрок. Але аднойчы ўва сне яму з’явіўся старац і параіў адправіцца ў Пустынь, знайсці там крыніцу і вадой з яе абмыць вочы. Князь тут жа сабраўся ў дарогу. Ён доўга не мог знайсці крыніцу, пакуль не сустрэў чалавека, які і давёў яго да патрэбнага месца. Лугвен памыўся з крыніцы і ў той самы момант пачаў бачыць.
У чалавеку, які паказаў яму шлях, Лугвен-Сімеон пазнаў старца са сну. Але той раптам знік гэтак жа нечакана, як і з’явіўся. А цуды на гэтым не скончыліся. Побач з крыніцай расла разлапістая ліпа, і ў яе галінах князь пабачыў абраз Маці Божай. У памяць пра сваё цудоўное ацаленне князь загадаў побач з цудатворнай крыніцай узвесці храм. Непадалёк пабудаваў капліцу, у якой змясціў абраз. А на пляцоўцы крыху вышэй вырашыў закласці мужчынскі манастыр.
Па адной з версій, Пустынскі манастыр атрымаў сваю назву ад таго, што мясцовасць, дзе цяпер месціцца манаскі прыстанак, задоўга да ацалення князя Лугвена засялялі манахі-пустыннікі, якія і аб’ядналіся для сумеснага служэння Богу ў манастыр у 1380 годзе. Архіўныя дакументы сведчаць, што ў 1500-м сакратар Літоўскага караля Аляксандра Богуш Богавітавіч ахвяраваў манастыру навакольныя землі разам з вёскамі. Першая царква была драўляная, і толькі ў пачатку ХІХ стагоддзя ўзвялі каменны будынак.
Пасля таго, як перарвалася мужчынская лінія князёў Мсціслаўскіх, манастыр разам з удзельным княствам у 1527 годзе перайшоў пад кіраванне каралеўскай канцылярыі. Падчас другой Лівонскай вайны Івана Жахлівага з Жыгімонтам Другім Аўгустам, якая пачалася ў 1563 годзе, частка манахаў Пустынскага манастыра была забітая, частка ж, ратуючыся ад смерці, пайшла ў іншыя, больш бяспечныя месцы, пакінуўшы манастыр пад аховай аднаго-двух манахаў. Неўзабаве пасля гэтага манастырскімі землямі сталі кіраваць свецкія людзі. Прыстанак перадаваўся ў прыватнае кіраванне як матэрыяльная ўзнагарода за паслугі, аказаныя каралеўскаму двару.
Спачатку манастыр быў праваслаўным, а з 1601 года – уніяцкім. Потым у 1839 годзе манастыр паўторна асвяцілі ў праваслаўе. У 1808 годзе тут пабудавалі мураваны Успенскі храм. Росквіт манастыра прыпадае на канец ХІХ – пачатак ХХ стагоддзя. У 1864 годзе над крыніцай, дзе адбылося з’яўленне цудатворнага абраза, разабралі стары драўляны Раства-Багародзіцкі храм і ўзвялі мураваны.
Ён быў аб’яднаны ў адзін будынак з двума двухпавярховымі брацкімі карпусамі, у якіх размяшчаліся таксама пакоі пробашча і брацкая трапезная. Цяпер воды крыніцы, выходзячы з паўднёвага боку царквы, напаўняюць купель і ўпадаюць у раку Аслянку, якая працякае з усходняга боку манастыра. У 1866 годзе замест старой драўлянай званіцы ўзвялі каменную ў пяць ярусаў (58,67 м).
За сваю гісторыю манастыр некалькі разоў разбуралі і аднаўлялі.
У царкве Успення захоўваўся цудатворны Пустынскі абраз Божай Маці, які называлі Патрыяршым.
У летапісах манастыра засталося апісанне цудаў гэтага цудатворнага абраза, бо шматлікія вернікі, дзякуючы яму, атрымалі ацаленне ад хвароб.
У Свята-Успенскі Пустынскі манастыр ішлі хрысціяне розных канфесій: праваслаўныя, каталікі, стараабраднікі, лютэране — з наваколля і далёкіх мясцін. Зараз святыня шырока шануецца не толькі на Магілёўшчыне, але і ў Расіі, ва Украіне, не толькі праваслаўнымі, але і каталікамі, стараверамі ды ўніятамі.
У 1869 годзе ў Пустынках было створана праваслаўнае брацтва, якое заснавала ў манастыры ў 1870 годзе царкоўнае сялянскае вучылішча і 65 школ у іншых месцах. Сірот і дзяцей з бедных сем’яў брацтва сумесна з манастыром утрымлівала за свой кошт. Многія з дзяцей штодня чыталі і спявалі ў манастырскіх храмах на богаслужэннях.
З-за вялікай колькасці вучняў, усе жылыя будынкі манастыра былі занятыя. Выпускнікоў пасылалі для навучання сялянскіх дзяцей чытанню, пісьму, царкоўным спевам, арыфметыцы. Брацкая бібліятэка Пустынак налічвала 656 кніг. Вялася бясплатная раздача і рассыланне кніг. Па дакументах 1905–1906 гадоў на тэрыторыі Пустынскага манастыра згадваюцца амбулаторыя і бальніца.
Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі, у 1919 годзе, манахі, спрабуючы захаваць манастыр, зарэгістравалі на тэрыторыі манастыра земляробчую камуну. Пасля ліквідацыі камуны манахі некаторы час працягвалі жыць у прыстанку і весці ранейшы лад жыцця, але ў 1925 годзе іх канчаткова выселілі. Разам з манахамі знік Пустынскі абраз Божай Маці. У манаскіх келлях размясцілі дзяцей-сірот, утварыўшы Пустынскі дзіцячы дом. Маёмасць Пустынскага манастыра, у тым ліку абразы, канфіскавалі.
У 1942 годзе тут некаторы час стаялі нямецкія войскі. У 1943 годзе сярод навакольных жыхароў нарадзілася яшчэ адна легенда, паводле якой, на сцяне храма некалькі разоў аб’яўлялася нерукатворная выява Ісуса Хрыста, што прадказвала хуткую перамогу над гітлераўскай Германіяй. Што цікава, за ўсе гады Другой сусветнай вайны ў Пустынках не было разбурана ніводнага будынка, не загінула ніводнае дзіця, хаця дзіцячы дом не быў эвакуяваны.
У пасляваенны час манастырскія муры зноў прытулілі дзяцей-сірот, колькасць якіх дасягала 350 чалавек. Школа, якую акрамя дзетдомаўскіх дзяцей наведвалі і дзеці з мясцовых вёсак, працягвала сваю працу. У многім дзякуючы размяшчэнню ў Пустынках дзіцячага дома, манастырскія пабудовы захаваліся да нашых дзён, хаця здзяйснялася варварскае разбурэнне будынкаў манастырскага комплексу. Тут нават праводзіліся вучэнні па грамадзянскай абароне.
У 2003 годзе пад атынкоўкай сапраўды выявілі лік Хрыста, вельмі падобны на той, што і на Турынскай плашчаніцы. З таго часу пачалося аднаўленне манастыра, і ў 2005 годзе – 28 жніўня, у дзень Успення Прасвятой Багародзіцы, – адбылося богаслужэнне. Цяпер у манастыры жыве больш за 10 манахаў і работнікаў, што вядуць гаспадарку. Сюды прыязджае вялікая колькасць паломнікаў і турыстаў.
Крыніца, з якой калісьці прамыў вочы князь Лугвен, працягвае бруіць, не высыхае ўлетку і не замярзае ўзімку. Пакаштаваць гаючай вады і выкупацца ў ёй едуць з розных краёў. Здараліся і выпадкі цудоўнага ацалення. Па павер’ях, калі тры разы з галавой акунуцца ў крыніцу, вада пазбавіць ад усіх хвароб і змые ўсе грахі. Але асабліва яна дапамагае хворым на вочы.
На тэрыторыі манастыра і ў яго ваколіцах ёсць яшчэ колькі крынічак.
Адна крыніца знаходзіцца каля жытла манахаў і асвечана ў гонар Арханёла Міхаіла. З паўдёва-ўсходняга боку за агароджай крынічка ўпарадкаваная як калодзеж. Да яе можна патрапіць з тэрыторыі манастыра праз невялічкую брамку-веснічкі, а калі манастыр закрыты, то ад галоўнага ўваходу трэба ісці ўздоўж агароджы.
Другая крыніца размешчана на поўнач ад манастыра, у канцы поля, каля драўлянай скульптуры. Лічыцца, што вада з гэтай крыніцы дапамагае ад хвароб ног і суставаў. Трэцяя крыніца месціцца каля ракі Аслянка і выглядае як невялічкае азярко. Яе называюць Крыніца Святой Ефрасінні Полацкай.
Побач крыжы і альтанкі, а на навакольныя дрэвы вешаюць абразы. Паблізу былой вёскі Пустынкі знаходзіцца крыніца асвечаная ў гонар пакутніц Веры, Надзеі, Любові і іх маці Сафіі.
https://bel.24health.by/cyache-vada-z-pad-carkvy-krynica-lagojskaya-gistoryya-suchasnasc/