Чаму беларусы рэдка ўсміхаюцца? Частка 1. Цэнтр задавальнення

Святлана Стахоўская

5 гадоў ago

«Застылая маска звыклай стомленасці». Так нярэдка характарызуюць выраз твару беларусаў госці з іншых краінаў.

Ці часта на вуліцах, у транспарце, краме і нават на працы мы сустракаем ветлівых людзей? А як бы вы самі адрэагавалі на таго, хто ідзе па дарозе і ўсміхаецца вам? Здаецца, многія б пакруцілі пальцам ля скроні.

Чаму беларусы не ўсміхаюцца

«Дурня па смеху пазнаеш», «З раніцы смяешся – пасля абеду будзеш плакаць», «Не моцна радуйся, бо за добрым непазбежна прыйдзе дрэннае, за белай паласой – чорная». Гэтыя і многія іншыя пастулаты мы ўбіраем літаральна з малаком маці.

Здагадкі пра тое, што беларусы ўспрымаюцца гасцямі краіны як людзі, якія рэдка ўсміхаюцца, былі пацверджаныя падчас журналісцкага праекту «Мінск вачыма замежнікаў».

Некалькі гадоў наведвальнікі і тыя, хто замацаваўся ў сталіцы надоўга, дзяліліся, якімі бачаць жыхароў нашай краіны. Панурыя і заклапочаныя твары як базавая характарыстыка былі вылучаныя многімі рэспандэнтамі.

Пра такую ж праблему кажуць і аўтары кнігі «Heta Belarus Dzietka!». Яны прысвяцілі тэме «посных» твараў беларусаў у сферы абслугоўвання асобны раздзел. Увогуле, за прыкладамі далёка хадзіць не трэба. Уявіце лепей, як выглядаў ваш твар, калі вы сёння дабіраліся на працу.

Вераніка Радыгіна – адна з тых, хто мае намер пераламаць тэндэнцыю і ўвесці моду на ветлівыя беларускія твары. Не толькі ў гасцях і па «абавязковай праграме», але і ў паўсядзённым жыцці.

Вераніка Радыгіна

Нам. дырэктара па навукова-метадычнай рабоце Інстытута павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі БДПУ імя Максіма Танка, кандыдат біялагічных навук, дацэнт

Два гады запар мы праводзілі ў нашым універсітэце даследаванне ў рамках дысцыпліны «Здароўезберагальныя тэхналогіі ў адукацыі». Вывучалі фактары, якія ўплываюць на здароўе дзяцей. У апытанні бралі ўдзел студэнты першага курса нашай ВНУ (у першы год – 25, у другі – 87 чалавек). Мы прасілі іх ацаніць прычыны, якія, на іх думку, спрыялі пагаршэнню іх здароўя, калі яны вучылiся ў школе. Як у першы, так і ў другі год маладыя людзі адзначалі, што самы вялікі негатыўны ўплыў на іх аказала стрэсавая педагагічная тактыка. На першае месца яны паставілі пастаяннае напружанне з-за таго, што і ў школе, і дома кожнае іх дзеянне пастаянна падвяргалася ацэнцы. На другое месца – выраз твару выкладчыка. Студэнты адзначалі, што ён часта вельмі сур'ёзны, нават пануры, раздражняльны. Настаўнікі, на думку ўчарашніх школьнікаў, вельмі рэдка знаходзіліся ў радасным і пазітыўным настроі. Коратка і ёміста сваю просьбу адзін з хлопцаў апісаў у анкеце так: «Дарагія настаўнікі, змяніце «шыльду». Цікава, што на тое ж самае пытанне педагогі адказвалі зусім інакш. У пагаршэнні здароўя школьнікаў яны вінавацілі перагружанасць праграмы, немагчымасць індывідуалізаваць навучальны працэс. Стрэс як асноўная прычына пагаршэння здароўя дзяцей не ўвайшоў, на іх думку, нават у першую пяцёрку варыянтаў. У апошнія гады мы пачалі надаваць павышаную ўвагу гэтаму аспекту на курсах павышэння кваліфікацыі. Настойліва падкрэсліваем: важна не толькі тое, наколькі цікавую і актуальную інфармацыю вы транслюеце, але і як вы гэта робіце.

4 базавыя эмоцыі

Для таго, каб хадзіць панылымі і злоснымі, нам зусім не трэба прыкладаць намаганняў. Абумоўлена гэта тым, што з 4 базавых эмоцый чалавека (радасць, смутак, гнеў, страх) толькі адна станоўчая.

Гэта цікава. Цэнтр задавальнення быў адкрыты адным з заснавальнікаў сучаснай нейрабіялогіі, амерыканскім навукоўцам Джэймсам Олдсам і яго калегам Пітарам Мілнерам у 1954 годзе. Даследчыкі правялі эксперымент на пацуках. Цягам яго быў знойдзены ўчастак мозгу, стымуляцыя якога выклікала прыемныя адчуванні ў жывёл. У выніку пацукі, якія маглі самі рэгуляваць уздзеянне на гэты ўчастак, націснуўшы лапамі на рычажок, стымулявалі цэнтр да 700 разоў, даводзячы сябе да крайняга знясілення.

Вераніка Радыгіна

Лагічна выказаць здагадку, што калі цэнтр задавальнення і радасці адзін, а адмоўна зараджаных цэнтраў больш, чалавеку больш камфортна быць у стане альбо нейтральных, альбо адмоўных эмоцый. Сумаваць і самоціцца мы можам, не прыкладаючы для гэтага ніякіх намаганняў. Гэта лёгкі шлях. Насуперак народнай прымаўцы, зрабіцца ветлівым і ўсмешлівым можа толькі той, хто працуе над сабой. Усміхаюцца, на мой погляд, людзі з добрай адукацыяй, пазітыўным мысленнем і высокім узроўнем інтэлектуальнага развіцця. Нядаўна я ехала ў маршрутцы і прачытала аб'яву – «крык душы» кіроўцы: «Пах твайго цела – не толькі твая справа». А я падумала пра тое, што выраз нашага твару і тое, як мы выглядаем, асабліва ў прафесіях, дзе ёсць кантакт з людзьмі, не толькі нашая асабістая справа. Бо кожны з нас быў, напрыклад, на прыёме ў доктара. І ведае, што часам адзін толькі спагадлівы позірк, усмешка, цёплае слова могуць супакоіць і палепшыць настрой. Тое ж тычыцца афіцыянта ў кавярні альбо прадаўцы ў краме.

У кнізе «Мець стасункі з дзіцем. Як?» вядомы расійскі дзіцячы псіхолаг Юлія Гіпенрэйтар праводзіць цікавую аналогію. Калі мы бачым на сцэне прыгожы балет, дык проста атрымліваем асалоду ад гэтага мастацтва і рэдка думаем пра тое, што, хутчэй за ўсё, за плячыма ў танцораў велізарная праца. Яны вучыліся ў балетных школах з малых гадоў, штодня гадзінамі стаялі ля станка. Сапраўды, гэтак жа і ў камунікацыі. Калі з чалавекам лёгка мець стасункі, калі пасля размовы з ім ты натхнёны, адухоўлены, у цябе нараджаюцца новыя ідэі, часцей за ўсё за плячыма ў яго праца ў выглядзе адукацыі, звычкі, выпрацаванага навыку, мыслення.

Як нараджаецца радасць?

Проста так, раптоўна, зрабіцца вясёлым чалавекам і дарыць навакольным усмешкі цэлымі днямі ў вас наўрад ці атрымаецца. Альбо чакайце нервовага знясілення і жорсткага «адкату» назад у роспач.

Для таго, каб зрабіцца сапраўды радасным і ўсмешлівым чалавекам, трэба... трэніравацца.

Яшчэ Дарвін у сваёй кнізе «Выраз эмоцый у жывёл і чалавека» заўважыў: чым больш і часцей ты праяўляеш тую ці іншую эмоцыю, тым больш узмацняеш яе.

Такім чынам, калі мы часта знаходзімся ў смутку, дык з часам гэтая эмоцыя выяўляецца ўсё ярчэй. Добрая навіна ў тым, што ўзмацніць можна і радасць.

Ёсць такі просты эксперымент. Групу людзей падводзяць да акна і просяць распавесці, што яны там бачаць. Хтосьці заўважае не вельмі старанна вымытае шкло ці вышчарблены падваконнік, камусьці бачыцца шэрае панылае неба, а хтосьці разгледзіць, які прыгожы ўзор утвараюць дажджавыя кроплі.

Сям'я ў шырокім сэнсе гэтага слова (клан), сябры і вера. Гэта тыя апоры, што дазваляюць людзям адчуваць сябе шчаслівымі.

Да такой высновы прыйшоў расійскі псіхолаг Герман Нікіфараў, аўтар першага ў Расіі падручніка «Псіхалогія здароўя». Любая вера, нават проста ў тое, што ўсё скончыцца добра, зніжае ўзровень стрэсу і дапамагае чалавеку.

Вераніка Радыгіна

Кожны з нас успрымае свет праз прызму сваёй індывідуальнасці, светапогляду. Фокус у тым, каб пазбавіцца ад тунэльнага бачання і зафіксаваць увагу на станоўчых эмоцыях. Калі ў нас штосьці не атрымліваецца, мы канцэнтруемся толькі на гэтым участку, забываючыся, што ва ўсіх іншых галінах агулам усё не так і кепска. Задача не ў тым, каб штучна ўсміхацца толькі таму, што трэба. Гэта дасць зваротны эфект – застылай усмешлівай маскі. За ёй можа хавацца што заўгодна. Так, нядаўна ў інтэрнэце быў флэшмоб, дзе паказвалі фатаграфіі людзей, якія яны запосцілі за некалькі гадзін перад самагубствам. Жыццярадасныя і пазітыўныя на першы погляд здымкі. Тут гаворка ідзе пра іншую крайнасць: цалкам хаваць ад тых, хто побач, эмоцыі. Задача не ў тым, каб ад застылай сумнай маскі перайсці да ўсмешлівай «пластмасавай» канструкцыі на нашых тварах. Трэба прывучаць сябе заўважаць добрае, па-сапраўднаму цешыцца, трэніраваць гэты навык.

Усмешлівыя людзі – часцей за ўсё гэта тыя, хто працуе над сабой і мае выдатны розум. Час мяняць стэрэатыпы! Можа, прыкмета дурня – панурая маска? Дарэчы, стомленасць і роспач на тварах часта звязаныя не толькі з менталітэтам і біялогіяй, але і з недахопам сонца.

Пра тое, як быць спакойным і радасным нават у пахмурныя дні, чытайце ў другой частцы нашага матэрыялу >>>

https://bel.24health.by/pochemu-belorusy-ne-ulybayutsya-chast-2-kompensiruem-nexvatku-solnca/