Беларусь называюць азёрным і сінявокім краем. І зусім, не таму што ў нашых краях шмат азёр, проста да чэрвеня на палях краіны пачынае багата квітнець лён, нібы блакітнае покрыва, хаваючы зямлю.
Беларускі лён прываблівае не толькі сваёй непераўзыдзенай прыгажосцю, але і выдатнай якасцю. Тканіна з ільняных валокнаў з'яўляецца адной з асноўных у беларускім ткацтве. Яе па праве можна назваць нацыянальным багаццем беларусаў.
Прыгажосць і зручнасць ільняной тканіны цэніцца ва ўсім свеце, а на Беларусі і дагэтуль захоўваюць традыцыі льнянога ткацтва. Кросны, варштат, мялкі, церніцы, трапкач і іншыя старадаўнія прылады для вырабу льняной тканіны. Гэта, безумоўна, не нанатэхналогіі, але паглядзець таксама ёсць на што.
На Беларусі лён вырошчваюць са старадаўніх часоў. Нашы продкі казалі, што «лён усіх апранае», і прысвячалі гэтай сельскагаспадарчай культуры свае песні, вершы і казкі.
Лён - вельмі капрызная расліна. Яму патрэбен сяміпольны сяўбазварот: поле, на якім рос лён, можна зноў засеяць ім толькі праз сем гадоў. Тут важна, каб лён не перастаяў, таксама трэба пачакаць належны час, каб мікраарганізмы маглі «папрацаваць» над выцерабленым і высланым на палі лёнам. У льнаводстве, як ні ў якой іншай галіне, любая дробязь уплывае на вынік.
У Беларусі ў Дзяржаўны рэестр уключаны 41 гатунак ільну. Але ў вытворчасці знаходзяцца 26 сартоў.
Традыцыйнай прыладай ткацтва на Беларусі быў гарызантальны ткацкі станок — кросны. Беларускія навукоўцы вылучаюць некалькі тыпаў ткацкіх станкоў, якія існавалі ў XIX — пачатку XX стагоддзя і адрозніваліся па канструкцыі. У больш прымітыўных (на «сохах» і на «станінах») асобныя дэталі ўкапваліся ў зямлю ці мацаваліся да столі.
На першым этапе льноапрацоўкі ад сцяблоў саспеўшага, а потым вымачанага і высушанага льну аддзяляюць галоўкі. Рабілася гэта пры дапамозе драўляных «пранікаў», якімі іх аббівалі. На поўначы Беларусі галоўкі абрывалі спецыяльнымі нажамі — «драчкамі».
Самая старадаўняя прылада для прадзення — верацяно. Яго выраблялі з драўніны ясеня, грушы ці бярозы. Пры прадзенні жанчына пальцамі правай рукі выцягвала валакно з кудзелі, адначасова трыма пальцамі левай рукі паварочвала верацяно.
Лялькі, кашулі, ручнікі
Сёння на хвалі ўсплёску ў беларусаў цікавасці да ўсяго нацыянальнага. Многія айчынныя дызайнеры, рамеснікі падхапілі гэты трэнд і актыўна ўвасабляюць яго ў жыццё. Так, у інтэрнэт-крамах, у гандлёвых цэнтрах можна знайсці шырокі выбар разнастайнай прадукцыі з лёну.
Асабліва папулярныя ільняное адзенне, пасцельная бялізна, абрусы з вышыўкай і вытанчаным дэкорам, сурвэткі, ручнікі, прыхваткі, сумкі, кашалькі, лялькі і інш.
На прылаўках можна знайсці вялікі выбар ручнікоў, хустак, а калі пашанцуе, і цікавых дызайнерскіх рэчаў з нацыянальным гафтам.
Здаўна на Беларусі паўсюднае пашырэнне мела традыцыйнае народнае ткацтва. Сыравінай для яго служылі лён, поўсць, пянька. Працэсы яе апрацоўкі і падрыхтоўкі выконваліся ўручную: ніткі пралі з дапамогай верацяна і калаўрота, бялілі або фарбавалі іх (у адварах з кары дрэў, раслін, кветак), ткалі на ручных ткацкіх станках, з канца 19 ст. — на іх тэхнічна ўдасканаленых варыянтах — варштатах, якія пашырылі тэхналагічныя і мастацкія магчымасці.
Народ заўсёды выступаў сапраўдным творцам і носьбітам самабытных этнакультуралагічных традыцый, якія ён беражліва захоўваў і клапатліва развіваў, перадаючы як сакральны дар у спадчыну сваім нашчадкам. Складаючыся з цягам часу ў зладжаную і гарманічную сістэму жыццёвых правіл, маральных нормаў, прыярытэтаў, звычаяў, абрадаў, міфалагічных і мастацкіх вобразаў, працоўных навыкаў, народныя традыцыі служылі магутнай маральнай сілай, інтэлектуальным рэсурсам, што вызначала жыццяздольнасць народа і яго самабытнай культуры.
Вялікую ролю гуляе адраджэнне забытых традыцый беларускага народа ў фарміраванні светапогляду сучаснай моладзі, выхаванні патрыятызму, а таксама спрыяе ўсведамленню ўнікальнасці гэтага кутка зямлі, на якім мы жывем, бачыць, у чым яго асаблівасць і самабытнасць.
Агульныя ўласцівасці лёну
Ільняныя тканіны валодаюць вельмі важнымі ўласцівасцямі, так неабходнымі спажыўцам. Гэта і выдатная цеплаправоднасць, і экалагічнасць, высокая паветрапранікальнасць і гіграскапічнасць. Палотны з лёну валодаюць нават лячэбным эфектам. Разгледзім уласцівасці льняных тканін крыху падрабязней:
Гігіенічны ўласцівасці лёну шануюцца высока людзьмі, якія жывуць і ў цёплых, і ў халодных раёнах. Асабліва прыемна насіць ільняныя рэчы ў летнюю спёку: лён адводзіць вільгаць і цеплыню, добра прапускае паветра. У ільняной сукенцы Вам будзе на 3-4 градусы халадней, чым у баваўнянай ці шаўковай сукенцы (з сінтэтыкай лён нават не параўноўваецца).
Нашэнне льнянога адзення і бялізны прадухіляе многія захворванні, забівае шкодныя мікробы і інфекцыі. Раны і ранкі гояцца значна хутчэй пад павязкамі з ільняной тканіны. Лён — гэта прыродны антысептык.
Даданне льняных нітак у розныя склады тканін памяншае электрызаванасць матэрыялаў. Гэта ўласцівасць робіць ільняныя тканіны і смесавыя тканіны з дабаўленнем лёну вельмі папулярнымі.
Лён карысны для здароўя!
Ільняная бялізнавая тканіна неверагодна зручная і карысная не толькі для скуры чалавека, але і для яго агульнага фізічнага і псіхічнага стану:
Паляпшаецца кровазварот арганізма, стымулююцца розныя органы чалавека. Усё гэта заслуга трывалай і камфортнай вопраткі з лёну.
Памяншаецца стамляльнасць чалавека.
Навукоўцы лічаць, што льняное адзенне зніжае ўзровень прастудных захворванняў. Бо лён — гэта прыродны антысептык.
Лён мае ўласцівасць змяншаць шкоднае ўздзеянне электрамагнітных хваль ад бытавых і прамысловых прыбораў. Так што калі Вы па-многу сядзіце перад маніторам кампутара, то лепшае адзенне для Вас - ільняная кашуля або туніка.
Даследаванні вучоных таксама пацвярджаюць, што льняное адзенне здольна аслабляць гама-выпраменьванне, паніжаць узровень радыяцыі і абараняць ад хімічна-шкоднага асяроддзя.
Яшчэ адзін плюс у карысць лёну — сон на ільняных прасцінах спрыяе падвышанаму вылучэнню імунаглабуліну ў крыві чалавека. У выніку вы прачынаецеся бадзёрымі і поўнымі сіл. Такі эфект назіраецца толькі ў ільняных тканін, шоўк, сінтэтыка і бавоўна на падобнае не здольныя.
Лён — ідэальная тканіна для алергікаў, астматыкаў, людзей з рознымі захворваннямі скуры, схільных да рыніты. Якасныя льняныя матэрыялы вырабляюць без выкарыстання фарбавальнікаў, адбельвальнікаў і антыстатыкаў, бо менавіта яны з'яўляюцца раздражняльнікамі для людзей з рознымі захворваннямі.
Лён станоўча ўплывае і на псіхіку чалавека — ён выклікае пачуццё засяроджанасці, спакою і мернасці таго, што адбываецца. Лён зберажэ Вас ад неўрозаў, засмучэнняў і дэпрэсій. Заспакаяльная станоўчая энергетыка лёну проста незаменная ў наша вар'яцкае і нестабільнае стагоддзе.
Дадатнае ўздзеянне лёну на псіхіку чалавека тлумачыцца таксама яго уласцівасцямі. Ён, нібы губка, убірае ў сябе не толькі шум і пыл, але ўсю негатыўную энергію. Ільняная бялізна - нібы кальчуга выратуе Вас ад непрыемных эмоцый. Калі Ваша прафесія не самая карысная для здароўя, то льняное адзенне - лепшы выбар для Вас.
Цяпер беларускі лён працягвае набіраць абароты ў запатрабаванасці, і яго папулярнасць толькі расце. У чым жа ягоны сакрэт? Першым чынам, гэта злучана з яго натуральнасцю і экалагічнай чысцінёй. Беларускі лён вырабляецца без выкарыстання хімічных рэчываў і пестыцыдаў, што робіць яго бяспечным для здароўя і экалагічна ўстойлівым матэрыялам.
Таксама, беларускі лёну адрозніваецца сваёй унікальнай тэкстурай і цудоўнымі паветрапранікальнымі ўласцівасцямі. Ён валодае здольнасцю ўбіраць і выпараць вільгаць, што робіць яго ідэальным выбарам для летняй адзежы. Беларускі лён таксама валодае натуральнай тэрмарэгуляцыяй, што дае магчымасць заставацца камфортным у любую пару года.
Мноства вырабаў ствараюцца з беларускага лёну, ад стыльнага адзення да прадметаў інтэр'еру. Гэта могуць быць сукенкі, блузы, кашулі, штаны, спадніцы, сарафаны і многае іншае. Акрамя таго, лён выкарыстоўваецца для пашыву запавес, абрусаў, ручнікоў і падушак, дадаючы натуральную элегантнасць і шарм у хатні інтэр'ер.
Беларускія ручнікі. Сюжэтнасць і адметнасці рэгіянальнага ткацтва