Існуе вялікая колькасць гіпотэзаў, якія мяркуюць аб прычыне развіцця псарыязу. Разам з тым, ні адна з іх не знайшла 100% пацверджання абсалютна ва ўсіх пацыентаў. Напрыклад, дакладна даказаная генетычная прырода хваробы, бо існуюць так званыя сямейныя выпадкі псарыязу. Калі хворая маці, рызыка перадачы захворвання дзецям даволі высокая – 25-28%, калі бацька – 3-5%.
Шырокую распаўсюджанасць атрымала таксама стрэсагенная тэорыя развіцця псарыязу, калі хвароба стартуе пасля пэўнай значнай падзеі ў жыцці чалавека. Прычым гэта могуць быць як моцныя станоўчыя эмоцыі, так і адмоўныя.
Псарыяз часта асацыюецца са стрэптакокавай інфекцыяй. Гэты тып захворвання больш характэрны для дзяцей і маладых людзей. Даволі часта пачатак ці абвастрэнне эпізодаў псарыязу назіраецца пасля інфекцыйных захворванняў у цэлым і стрэптакокавай інфекцыі ў прыватнасці.
Прычынай развіцця псарыязу можа стаць парушэнне гарманальнага фону, а таксама інтаксікацыя арганізма – у выніку тытунекурэння, злоўжывання алкаголем, прыёму наркатычных рэчываў або працы на шкоднай вытворчасці.
Улічваючы, што няма дакладнага разумення прычынаў развіцця псарыязу, няма і ўніверсальнага метаду лячэння захворвання. Кожнаму пацыенту неабходна падбіраць індывідуальную тэрапію.
Пра асноўныя метады лячэння захворвання Слушна распавёў загадчык кафедры дэрматавенералогіі і касметалогіі БелМАПА, член Еўрапейскай акадэміі дэрматалогіі і венералогіі, д.м.н., прафесар Алег Панкратаў.
Лячэнне псарыязу
Да кожнага выпадку псарыязу – свой падыход
Умоўна вылучаюць псарыяз 1-га і 2-га тыпу: хвароба, якая развілася да 40 гадоў, і захворванне, якое з'явілася пасля гэтага ўзросту. Першы тып, як правіла, залежыць ад спадчынных і інфекцыйных фактараў, другі – ад умоў жыцця і паводзінаў самога чалавека.
Асноўныя поспехі па лячэнні псарыязу атрыманыя ў сферы вывучэння і карэкцыі імуннага статусу пацыента, бо лічыцца, што псарыяз, у тым ліку, – імуннае захворванне скуры, а значыць, асноўныя яго праявы звязаныя з парушэннямі мясцовага і сістэмнага імунітэту.
Як растлумачыў эксперт, верхні пласт скуры – эпідэрміс – складаецца з пяці пластоў клетак. Зверху – рагавы пласт, прадстаўлены мёртвымі і бяз'ядзернымі лускавінкамі, якія шчыльна прылягаюць адна да адной. Сярэдні тэрмін уздыму клеткі ад базальнай мембраны (самы ніжні пласт эпідэрмісу) да рагавога пласта складае прыкладна 1 месяц. Пры псарыязе гэты тэрмін скарачаецца ў 5-7 разоў. Гэта значыць, што не праз месяц, а ўжо праз 5-7 дзён жывая клетка (нагадаем, у норме яна павінна быць ужо бяз'ядзернай) апынаецца на паверхні.
Асноўная задача тэрапіі захворвання – спыніць хуткі ўздым клеткі і зняць запаленчую рэакцыю, а таксама паменшыць, асабліва ў прагрэсавальнай стадыі, выяўленасць сімптомаў, напрыклад, свербу.
Вылучаюць тры значныя стадыі захворвання:
- стадыя, якая прагрэсуе (з'яўляюцца новыя элементы). Па памеры яны меншыя за «старыя» вузельчыкі і бляшкі, якія, у сваю чаргу, растуць і зліваюцца. Магчымае лушчэнне ў цэнтры папулаў і бляшак. На перыферыі элементаў сыпу можа быць абадок без лускавінак. У гэтай стадыі пацыенты нярэдка адзначаюць сверб;
- другая або стацыянарная стадыя. Псарыяз бы замірае і спыняецца;
- трэцяя або стадыя рэгрэсу. Падчас гэтай стадыі, наадварот, можа з'явіцца перыферычнае лушчэнне, цэнтр разрашаецца, псарыятычныя папулы і бляшкі могуць прыняць форму кольца і змяніць колер.
У шэрагу выпадкаў могуць прымяняцца дэтаксікацыйныя мерапрыемствы. Гэта асабліва актуальна ў выпадку, калі прычынай абвастрэння з'яўляюцца, напрыклад, парушэнні ў дыеце або злоўжыванне алкаголем.
Картыкастэроідныя прэпараты
Як адзначыў Алег Панкратаў, картыкастэроідныя гарманальныя прэпараты добра зарэкамендавалі сябе пры лячэнні запалення. Здавалася б, што прасцей: выпіў таблетку або нанёс мазь – і ўсё ў парадку. Але не ўсё так адназначна.
Напрыклад, прымяненне сістэмных картыкастэроідаў пры няўскладненым псарыязе супрацьпаказанае. Часам пацыенты грашаць тым, што неапраўдана выкарыстоўваюць так званыя пралангаваныя картыкастэроіды (у ін'екцыях), дзеянне якіх можа доўжыцца да 2 тыдняў.
Калі злоўжываць такім лячэннем, можа наступіць так званы сіндром рыкашэту: замест паляпшэння стан пагаршаецца шматкроць. Захворванне альбо пераходзіць у гнайнічковую форму, альбо развіваецца стэроідазалежны псарыяз.
Плюс прэпараты з саліцылавай кіслатой
У выпадку, калі на паверхні псарыятычных бляшак развілося моцнае лушчэнне, картыкастэроіды выкарыстоўваюцца ў спалучэнні з кераталітыкамі. Гэтыя прэпараты ўтрымліваюць у сваім складзе саліцылавую кіслату. Яна выдаляе пласт гіперкератозу і дазваляе дзеючаму рэчыву картыкастэроіду лепей пранікаць у эпідэрміс.
Яшчэ адзін напрамак у лячэнні псарыязу, які асабліва падыходзіць для тых, хто хоча пазбегнуць прымянення гармонаў, – правітамін Д.
Варта таксама памятаць, што пры псарыязе любое пашкоджанне або раздражненне скуры можа прывесці да з'яўлення ў гэтым месцы новага псарыятычнага элемента.
Нельга рабіць тату, пірсінг або мэтанакіравана пашкоджваць скуру, «згараць» на сонцы, пасля душа не варта насільна сціраць лускавінкі з паверхні бляшак. Любое непатрэбнае механічнае ўздзеянне прыводзіць да пагаршэння працэсу.
У 80-90% пацыентаў з псарыязам дыягнастуецца так званая зімовая форма захворвання.
Гэта значыць, што абвастрэнні могуць узнікнуць у асенне-зімовы перыяд. Прычынай такой заканамернасці з'яўляецца зусім не тэмпературны фактар, а недахоп ультрафіялету.
Існуе метад лячэння псарыязу, пры якім выкарыстоўваецца фотасенсібілізатар (лекі прымаюцца ўнутр за некалькі гадзін да апраменьвання), а затым прызначаецца даўгахвалевае апрамяненне.
Сёння ў Беларусі, распавёў эксперт, няма такога абсталявання, але ёсць планы па яго набыцці. Пакуль жа падобнае лячэнне можна прайсці ў Маскве.
У выпадку, калі не дапамагае мясцовае святлолячэнне, патрабуецца больш сур'ёзная сістэмная тэрапія. Як правіла, прымяняюцца цытастатыкі (супрацьпухлінныя прэпараты), якія тармозяць хуткі ўздым клеткі да эпідэрмісу. Асноўныя паказанні да такога лячэння – паражэнне больш за 10-20% паверхні цела, а таксама сустаўны псарыяз.
Найбольш значныя поспехі ў сусветнай дэрматалогіі сёння атрыманыя пры выкарыстанні так званай біялагічнай тэрапіі – асаблівай групы прэпаратаў геннай інжынерыі. У Беларусі пакуль зарэгістраваныя тры такія лекавыя сродкі. Лячэнне дарагое і прызначанае для тэрапіі сапраўды цяжкіх формаў псарыязу.