Site icon Слушна

Рэабілітацыя пасля хваробы. Правілы на кожны дзень

Рэабілітацыя – важны этап аднаўлення пасля хваробы і актыўнага лячэння. Але ў адрозненне ад выразных схемаў і стандартаў тэрапіі, тут не ўсё так проста і зразумела. Асабліва, калі справа тычыцца анкалагічных захворванняў. Шмат у чым «размытасць» алгарытму рэабілітацыі абумоўленая індывідуальнымі асаблівасцямі пацыента. З-за іх нельга пэўна прадказаць, што стане штуршком да развіцця злаякаснай пухліны, як адрэагуе арганізм у адказ на лячэнне, на колькі зацягнецца працэс аднаўлення і якія меры будуць спрыяць яго паскарэнню.

Адно зразумела дакладна: без жадання і намаганняў самога пацыента акрыяць пасля агрэсіўнай хваробы і не менш агрэсіўнага лячэння вельмі складана. Менавіта таму ў аднаўленчым перыядзе асноўны ўпор ідзе на актыўную рэабілітацыю, г.зн. комплекс мераў, дзе пацыенту адведзеная галоўная роля. Тут таксама не без асаблівасцяў, якія залежаць ад лакалізацыі новаўтварэння, метадаў лячэння, якія прымяняюцца, і фізічных параметраў самога чалавека. Тым не менш, існуе шэраг універсальных метадаў, эфектыўных для большасці анкапацыентаў. Умоўна іх можна назваць правіламі жыцця на кожны дзень. Менавіта так. Бо рэабілітацыя пасля анказахворванняў – гэта хутчэй лад жыцця, чым сістэма кароткатэрміновых мераў.

Аб правілах жыцця на кожны дзень журналіст Слушна даведалася ад Таццяны Заўялавай, тэрапеўта кансультатыўна-паліклінічнага аддзялення РНПЦ анкалогіі і медрадыялогіі імя М.М.Аляксандрава.

Жыццё не будзе ранейшым. Яно… палепшыцца

 
Таццяна Заўялава
Тэрапеўт кансультатыўна-паліклінічнага аддзялення РНПЦ анкалогіі і медрадыялогіі імя М.М.Аляксандрава
Па дадзеных СААЗ, здароўе чалавека больш чым напалову фарміруецца яго ладам жыцця. Ахова здароўя займае самую маленькую частку і не з'яўляецца вызначальным фактарам. Такім чынам, каб дапамагчы сабе захаваць або ўмацаваць здароўе, трэба абавязкова сачыць за ўласным ладам жыцця. Неабходна зразумець: так, як да хваробы, ужо нічога не будзе. Важна пераступіць гэты бар'ер, змяніць сябе, свой побыт, звычкі, настрой... Перамены – гэта не заўсёды дрэнна. Часцяком з імі і жыццё мяняецца ў лепшы бок.

Такім чынам, на чым зрабіць акцэнт у жыцці «пасля» і што пры неабходнасці мяняць у першую чаргу.

  1. Псіхаэмацыянальны стан. Стрэс – гэта тое, што нас акружае паўсюль і да чаго ў той ці іншай ступені схільны кожны. Але стрэс бывае розным. Стан вострага стрэсу (напрыклад, страта працы або паломка аўтамабіля ў самы непадыходзячы момант) доўжыцца максімум тыдзень. Пры гэтым перажытае ўзрушэнне ў цэлым не дэстабілізуе, а наадварот, мабілізуе ахоўныя і рэзервовыя сілы, натхняе чалавека на актыўнае дзеянне – пошук выйсця з сітуацыі, якая склалася.

А вось хранічны стрэс або дыстрэс... Гэта разбуральны працэс, чалавек пастаянна знаходзіцца ў адчуванні безвыходнасці, трывогі, бездапаможнасці (мне ніхто не дапаможа, і сам я нічога не магу, гэта канец). Чалавек можа нават прывыкнуць да такога стану і не заўважаць яго, але ў канчатковым выніку гэта моцна спусташае і фізічныя, і псіхічныя рэзервы. Чалавек часцей хварэе і горш аднаўляецца.

 
Таццяна Заўялава
Тэрапеўт кансультатыўна-паліклінічнага аддзялення РНПЦ анкалогіі і медрадыялогіі імя М.М.Аляксандрава
Каб перамагчы хваробу, вельмі важна мець добры псіхалагічны настрой, пераадолець дыстрэс, выкліканы дыягназам, лячэннем і іншымі спалучанымі з хваробай фактарамі. Калі непрыемнае пачуццё прысутнічае ўвесь час, дык лячэнне і аднаўленне праходзяць больш павольна і складана. Дапамагаюць стабілізаваць душэўны стан псіхатэрапеўты, псіхіятры, псіхолагі. Гэтыя людзі ведаюць, як граматна вывесці чалавека з дыстрэсу. Таму ні ў якім разе не трэба баяцца ці саромецца звярнуцца да іх па дапамогу. На Захадзе праца псіхіятраў, псіхолагаў у тандэме з анколагам – звычайная практыка.

2. Харчаванне – другі важнейшы кампанент актыўнай рэабілітацыі.

Па дадзеных аднаго з даследаванняў, праведзеных у краінах Еўропы, ЗША і Індыі, найменшую колькасць анкалагічных захворванняў розных лакалізацый было зафіксавана ў... Індыі. Па зразумелых прычынах, ні ўзровень эканомікі і аховы здароўя, ні санітарна-эпідэміялагічная сітуацыя не маглі быць вызначальнымі для такіх аптымістычных вынікаў.

Метадам выключэння даследчыкі прыйшлі да высновы, што самым галоўным фактарам з'яўляецца харчаванне, г.зн. тыя прадукты, якія прысутнічаюць у рацыёне індусаў штодня: спецыі (у прыватнасці, куркума, імбір), соя, зялёны чай. Пазней было даказана, што гэтыя прадукты сапраўды валодаюць супрацьракавай актыўнасцю і пры рэгулярным іх ужыванні ў ежу могуць прафілактычна ўздзейнічаць на ўзнікненне злаякасных новаўтварэнняў.

Да прадуктаў з супрацьракавым эфектам таксама можна аднесці:

  • расліны сямейства крыжакветных (розныя віды капусты);
  • таматы. Дарэчы, яшчэ больш карыснай гародніна робіцца пасля тэрмічнай апрацоўкі, напрыклад, тушэння на аліўкавым алеі;
  • бабовыя, асабліва соя;
  • Амега-3 тлустыя кіслоты. Каштоўны кампанент змяшчаецца ў насенні лёну, рыбе (скумбрыя, ласось, сардзіны і інш.);
  • цыбуля, часнок;
  • ягады (маліна, трускалкі, журавіны, чарніцы);
  • азіяцкія грыбы (шытакі, вешанкі);
  • рэзкія травы (базілік, размарын, шалфей і г.д.);
  • у невялікай колькасці (да 20 г у суткі) горкі шакалад без дадаткаў, пры гэтым утрыманне какавы ў прадукце павінна быць не менш за 70%.

 

 
Таццяна Заўялава
Тэрапеўт кансультатыўна-паліклінічнага аддзялення РНПЦ анкалогіі і медрадыялогіі імя М.М.Аляксандрава
У пералічаны спіс уваходзяць прадукты, якія падыходзяць большасці пацыентаў, прычым на розных этапах: хваробы, лячэння, аднаўлення. Але вельмі важна абмеркаваць індывідуальны рацыён з урачом, які лечыць. Ёсць асобныя віды ўтварэнняў (гармоназалежныя пухліны – рак шчытападобнай залозы, рак малочнай залозы), пры якіх ад некаторых прадуктаў лепей устрымацца або есці іх у абмежаванай колькасці. Да такіх, напрыклад, адносіцца соя, уласцівасці якой падобныя да фітаэстрагенаў.

Нельга не сказаць таксама аб прадуктах з праканцэрагеннымі ўласцівасцямі, якія стымулююць рост ракавых клетак. Да іх адносяцца прадукты, у склад якіх у вялікай колькасці ўваходзяць рафінаваны алей, рафінаваная мука, цукар. А таксама тлустае чырвонае мяса стойлавых жывёлаў. Асобным пунктам, безумоўна, ідуць перапрацаваныя прадукты: каўбасы, сасіскі, вяндліна і г.д. Іх асноўным інгрэдыентам першапачаткова з'яўляецца «нядобрае» мяса, і, акрамя таго, яно шчодра запраўленае рознымі харчовымі дадаткамі.

3. Фізічная актыўнасць. Несумненна, яна адыгрывае важную ролю на ўсіх этапах як лячэння, так і аднаўлення. Рызыка застойных пнеўманій, якія могуць узнікнуць у пасляаперацыйным перыядзе, у фізічна актыўнага чалавека значна ніжэйшая. Акрамя таго, пры захаванні адэкватных фізічных нагрузак падчас курсаў хіміятэрапіі хіміяпрэпараты хутчэй выводзяцца з арганізма, зніжаюцца іх пабочныя эфекты.

 
Таццяна Заўялава
Тэрапеўт кансультатыўна-паліклінічнага аддзялення РНПЦ анкалогіі і медрадыялогіі імя М.М.Аляксандрава
У фізічнай актыўнасці важная рэгулярнасць. Даказана, што калі чалавек займаўся фізкультурай і спортам на аматарскім узроўні, а потым спыніў трэніроўкі, дык ужо праз 3 тыдні яго параметры фізічнай падрыхтоўкі пачынаюць паступова вяртацца да зыходных. Акрамя рэгулярнасці, павінна быць і ўмеранасць нагрузак. Ні ў якім разе нельга займацца праз сілу і боль. Напрыклад, для рэгулярных заняткаў бегам аптымальным лічыцца тэмп, пры якім вы можаце размаўляць, але не можаце спяваць. Добра, калі атрымаецца выкарыстоўваць розныя віды актыўнасці.

4. Клопат пра сябе. Гэтае правіла прымяняльнае да любога чалавека і павінна працаваць заўсёды. Але ў перыяд пасля лячэння ад цяжкай хваробы трэба праявіць асаблівую ўвагу да стану свайго арганізма па ўсіх спадарожных паталогіях. Як мінімум:

Хранічныя працэсы нярэдка абвастраюцца на фоне анкалагічнага. Можа далучыцца і новая паталогія. Таму трэба чуйна прыслухоўвацца да любых сігналаў свайго арганізма.

 
Таццяна Заўялава
Тэрапеўт кансультатыўна-паліклінічнага аддзялення РНПЦ анкалогіі і медрадыялогіі імя М.М.Аляксандрава
Асобна трэба сказаць пра пацыентаў, якія перанеслі аперацыю з выдаленнем лімфавузлоў. Ім важна не справакаваць фарміраванне лімфадэмы (лімфастазу) – лімфатычнага ацёку канечнасцяў. Таму любыя фізічныя нагрузкі ім рэкамендуецца выконваць толькі ў кампрэсійным трыкатажы. Калі лімфастаз узнік, яго праявы, звярнуўшыся да актыўнага лячэння, можна паменшыць. Але далёка не заўсёды ацёк атрымаецца ліквідаваць цалкам.

Крытычнымі для з'яўлення лімфастазу лічацца першыя 3 гады пасля аперацыі. Але ўзнікнуць ацёк можа і праз шмат гадоў пасля, калі злоўжываць рэзервамі арганізма і выпрабоўваць яго на трываласць інтэнсіўнымі фізічнымі нагрузкамі ў любым выглядзе.

На працягу дня канечнасцям з таго боку, які быў прааперыраваны, абавязкова надаваць на некалькі хвілін гарызантальнае становішча (напрыклад, выцягнуць перад сабой або пакласці на гарызантальную паверхню ў выцягнутым стане). Гэта прадухіліць вянозны і лімфатычны застой.

  • Важна сачыць і за станам скуры, падкрэслівае эксперт.
  • Трэшчыны, ранкі, драпіны, мікратраўмы варта абавязкова апрацоўваць антысептыкам. Бо мясцовы імунітэт на фоне пасляаперацыйных змяненняў вельмі нізкі. Адпаведна, можа лёгка ўзнікнуць інфіцыраванне.Абавязкова насіць якасную, добра падабраную па памеры вопратку, абутак, бялізну. Ні ў якім разе яны не павінны пераціскаць цела і тым больш – пакідаць на ім сляды. Гэта важна, каб забяспечыць бесперашкодны лімфатычны ток і прадухіліць застой.
  • Жанчынам з перанесеным ракам малочнай залозы трэба выкарыстоўваць толькі мяккую зубную шчотку і сачыць за станам ротавай поласці.

 
Таццяна Заўялава
Тэрапеўт кансультатыўна-паліклінічнага аддзялення РНПЦ анкалогіі і медрадыялогіі імя М.М.Аляксандрава
Такім чынам, аптымальны ўклад, які можа ўнесці пацыент у перыяд аднаўлення пасля хваробы, – гэта кантроль над стрэсам; здаровае харчаванне; адэкватная фізічная актыўнасць; адмова ад шкодных звычак; клопат і ўвага да сябе і свайго здароўя. Гэта і ёсць правілы жыцця на кожны дзень. Простыя, зразумелыя і эфектыўныя.

Фота эксперта – Віталь Гіль.

Exit mobile version