Гэта родны ландшафт, прырода мясцінаў, адкуль вашыя карані. Прырода стварыла непаўторны і родны для нас ландшафт Радзімы, а продкі напоўнілі натуральную прыгажосць сакральным сэнсам.
Гэта культавыя ўзгоркі і даліны, гарадзішчы і курганы, лясы і балоты, азёры і рэкі, іх вытокі і крыніцы, камяні і валуны, дрэвы і расліны. Пра гэтыя мясціны існуе безліч міфаў і легендаў. Тут у дахрысціянскія часы месціліся свяцілішчы і капішчы прашчураў, адбываліся старажытныя рытуалы, абрады.
Пазней на некаторых з гэтых мясцінаў пачалі будаваць хрысціянскія храмы. Але людзі не забываліся на звычаі сваіх продкаў. Канфесіі не адыгрывалі ніякай ролі: вясковыя святыні наведвалі і наведваюць як католікі, так і праваслаўныя, і пратэстанты.
Такім чынам, ва ўсе часы падобныя месцы акумулявалі жыццесцвярджальную энергію нашых продкаў. Такія мясціны называліся ў народзе намоленымі, святымі або сакральнымі. Цяпер з’явілася больш моднае вызначэнне для іх – месца сілы.
Месцы сілы і іх лекавыя ўласцівасці
У кожным мястэчку або маляўнічай вёсачцы ёсць cвае святыні: культавыя камяні, крынічкі, азёры, дрэвы…
Людзі памятаюць пра іх, даглядаюць і ўшаноўваюць, расказваюць дзецям легенды пра іх. У старажытных сюжэтах пераплятаюцца падзеі і погляды людзей розных гістарычных эпох.
Так, выток і пачатак усяго існага – гэта вада. Згодна з беларускімі легендамі, зямля была створаная з пяску, здабытага на дне першаснай вады. Паўсюль у Беларусі сустракаюцца водныя аб’екты з назвамі: Святое Возера, Святы Ручай, Божая Крыніца. Шматлікія павер’і звязваюцца з вадой, і ў першую чаргу – з вадой з крыніц.
Абагаўлялася і зямля-матуля, асабліва ўзвышшы і ўзгоркі на ёй. Людзі верылі, што вяршыня ўзгорка – гэта месца выяўлення волі багоў. Таму невыпадкова там збіраліся ў пэўныя сакральныя часы, прасілі ў прыродных сіл дапамогі. На многіх нашых горках існавалі язычніцкія капішчы.
І цалкам лагічна, што ўзніклі такія назвы, як Божая Гара, Святая Гара, Капішча Перуна і інш. У беларусаў шырока распаўсюджаны культ камянёў. Лічылася, нібыта камяні нараджаюцца ў нетрах зямлі, там выспяваюць, і тады зямля іх выштурхоўвае.
Часткай абагаўлення прыроды быў і культ дрэў, які ўвасабляў у сабе ідэю ўрадлівасці. Асабліва шанавалі дуб, які найчасцей звязваўся з мужчынскімі боствамі. Жаночымі дрэвамі былі сасна (хвоя), ліпа, бяроза, груша.
Нашы людзі здаўна вераць, што многія сакралізаваныя аб’екты ландшафту з’яўляюцца лекавымі, што яны могуць забіраць хваробу і дарыць людзям здароўе. У народзе іх завуць Святая Гара, Крыніца Лекараўка, Здаравец, Жывая або Добрая Вада, Крыніца Памоцная, Прошча, Святы або Лекавы Камень, Камень Гаюн.
Многія валуны і сёння лічацца лекавымі. Да адных дастаткова дакрануцца, з некаторых выкарыстоўвалі раней і выкарыстоўваюць сёння мох ці адшчапаныя кавалачкі, якія расціраюць у парашок, настойваюць на вадзе.
Найбольш лекавай да нашага часу лічыцца дажджавая вада з выемак на камені, асабліва з тых, якія нагадваюць чыйсьці след. Іх называюць След Божай Маці, Божы Слядок, След Панны.
Дрэвы таксама ласкава называюць: Цар-Дуб або Святая Сасна. Некаторыя з іх і цяпер лічацца лекавымі. З іх шкрабуць кару, якую настойваюць на вадзе, або тры разы пралазяць праз вялікія адтуліны, якія ўтварыліся пасля ўдару маланкі. Перад тым, як пралезці, скідаюць старое адзенне, а затым апранаюць новае.
Здаўна існавала павер’е, што гаючы камень або памоцная крынічка, лекавае дрэва ці возера валодаюць найбольшай аздараўляльнай сілай у свой сакральны дзень і нават у свой сакральны час. Гэта Каляды, Раство, Вялікдзень, Радаўніца, Юр’я, Тройца, святочныя дні на Яна, Пятра і Паўла, Барыса і Глеба, тры Спасы.
Да кожнай народнай святыні прыходзілі лекавацца ў сваё свята – апоўдні ці апоўначы, гэта залежала ад мясцовых вераванняў. Уплывалі на лекаванне і фазы Месяца, заход ці ўзыход Сонца.
За лекаванне абавязкова трэба было пакінуць ахвяру – кветкі, ягады, грыбы, воўну, палатно, ежу, грошы. Некаторыя камяні пакрывалі абрусамі, абкручвалі палатном, на навакольных дрэвах вешалі ручнікі, стужкі, фартушкі, пасмы ільну.
Цяпер ніхто не тчэ свайго палатна, вешаюць крамнае, пакідаюць у падзяку за лекаванне грошы і кветкі. А калі дзеянне адбываецца на Вялікдзень ці Тройцу – кавалак святочнага пірага і асвечаныя яйкі. Прыходзіць да святыні з пустымі рукамі не заведзена. Да сёння існуе і другое павер’е: калі хто знішчыць народную святыню, то таго Бог жорстка пакарае.
Такія мясціны ў большасці сваёй папулярныя і ў наш час. Да іх прыходзяць людзі, якія згубілі надзею ў звычайных леках і лекарах. Затое свая святыня, якая месціцца на ўскрайку вёсачкі або ў бліжайшым лесе, заўсёды дапаможа быць мацней маральна і душэўна, набрацца аздараўляльнага спакою. Ва ўсялякім разе, так сцвярджалі многія пакаленні ў той ці іншай мясцовасці Беларусі.
Фота ўзятыя з адкрытых інтэрнэт-крыніц.
