Цукар – на кантроль! Усё пра цукровы дыябет

Ацэньваем рызыкі развіцця цукровага дыябету

Даведацца, ці ёсць у вас схільнасць да развіцця цукровага дыябету, даволі проста. Для гэтага не трэба праводзіць складаных і доўгіх даследаванняў, а проста адказаць на восем пытанняў Шкалы FINDRISC. Пацыент павінен выбраць адзін варыянт адказу.

1. Ваш узрост

Узрост	менш за 45 гадоў	45-54 гады	55-64 гады	больш за 65 гадоў
Балы	0 балаў	2 балы	3 балы	4 балы

2. Індэкс масы цела (разлічваецца па формуле: маса цела дзеліцца на рост у метрах, узведзены ў квадрат).

Напрыклад, рост чалавека 165 см, а маса цела 75 кг.

75 : (1,65x1,65)

Калі ў выніку ў вас атрымаліся наступныя лічбы, дык:

• менш за 25 кг/м2 – 0 балаў;
• 25-30 кг/м 2 – 1 бал;
• больш за 30 кг/м2 – 2 балы.

3. Акружнасць таліі (на ўзроўні пупка)

Пол	Акружнасць таліі / балы
Мужчыны	менш за 94 см/0 балаў	94-102 см/3 балы	больш за 102 см/4 балы
Жанчыны	менш за 80 см/0 балаў	80-88 см/3 балы	больш за 88 см/4 балы

4. Наяўнасць мінімум 30 хвілін фізічнай актыўнасці ў дзень

• Так - 0 балаў;
• Не – 2 балы.

5. Як часта вы ясце гародніну?

• Кожны дзень – 0 балаў;
• Не кожны дзень – 1 бал.

6. Ці прымаеце антыгіпертэнзіўныя (якія зніжаюць ціск) прэпараты рэгулярна?

•  Не – 0 балаў;
•  Так – 2 балы.

7. Ці знаходзілі ў Вас павышэнне глюкозы крыві (пры прафаглядзе, падчас хваробы, пры цяжарнасці)?

• Не – 0 балаў;
• Так – 5 балаў.

8. Ці быў цукровы дыябет у каго-небудзь з Вашай сям'і?

• Не – 0 балаў;
• Быў: у дзеда/бабкі, цёткі, дзядзькі, стрыечнага брата/сястры – 3 балы;
• Быў: у майго бацькі, брата/сястры, дзіцяці – 5 балаў.

Затым вынікі гэтага тэсту складваюцца і аналізуецца рызыка развіцця цукровага дыябету на працягу бліжэйшых 10 гадоў. Такім чынам:

Ацэньваем вынік:

• 7 балаў – рызыка развіцця цукровага дыябету нізкая,
• 7-11 балаў – трохі павышаная,
• 12-14 балаў – умераная рызыка,
• 15-20 балаў – высокая рызыка (33%),
• звыш 20 балаў – верагоднасць развіцця цукровага дыябету вельмі высокая (50%).

Лабараторныя крытэрыі для дыягностыкі цукровага дыябету

Існуе 4 спосабы лабараторнага пацверджання цукровага дыябету:

• вызначэнне глікеміі нашча;
• вызначэнне цукру пасля ежы (або выпадковая глікемія);
• даследаванне ўзроўню глікіраванага гемаглабіну;
• правядзенне тэсту талерантнасці да глюкозы.

Усе метады самадастатковыя і інфарматыўныя. Часцей за ўсё ў клінічнай практыцы выкарыстоўваецца вызначэнне ўзроўню цукру ў крыві нашча. У выпадку, калі аналіз крыві нашча паказаў узровень цукру вышэй за 6,1 ммоль/л, а пасля ежы перавышае значэнне 11,1 ммоль/л, гэта можа сведчыць пра развіццё такога захворвання, як цукровы дыябет, пры наяўнасці вышэйзгаданых фактараў рызыкі.

У здаровага чалавека ў норме ўзровень цукру ў крыві нашча не павінен перавышаць значэння 5,5 ммоль/л. На працягу дня, у выпадку, калі чалавек ужо паеў, – 7,8ммоль/л.

Разам з тым, самым сучасным і найбольш інфарматыўным метадам з'яўляецца аналіз крыві на глікіраваны гемаглабін (HвА1с). Ён адлюстроўвае ўзровень глікеміі (узроўню цукру ў крыві) на працягу апошніх двух-трох месяцаў. Пры ўмове, што яго ўзровень перавышае 6,5%, урач можа паставіць дыягназ «цукровы дыябет».

Ала Шапялькевіч:

Глюкоза – вельмі варыябельны паказчык. Яе ўзровень можа змяняцца кожныя пяць хвілін, што абцяжарвае дыягностыку. Аналіз крыві на глікіраваны гемаглабін пакажа спецыялісту сапраўдную «карціну», як мяняўся ўзровень цукру ў крыві на працягу двух-трох месяцаў. Здаваць такі аналіз можна ў любы час дня, незалежна ад таго, паеў чалавек ці не.

Глікіраваны гемаглабін у норме не павінен перавышаць 5,7%.

Што рабіць далей?

Цукровы дыябет 2 тыпу ўяўляе сабой вельмі шматаблічнае захворванне і ў кожнага чалавека можа працякаць па-рознаму. Таму міжнародныя эксперты ў галіне дыябеталогіі вылучылі найбольш значны прынцып у лячэнні гэтай хваробы – індывідуальны падыход да кожнага пацыента. Разам з тым, існуюць выразныя прынцыпы, якія павінны ведаць і захоўваць усе людзі з гэтым захворваннем.

Ала Шапялькевіч:

– Цукровы дыябет – гэта не толькі высокі ўзровень цукру! У 95% выпадкаў такія людзі маюць залішнюю масу цела і атлусценне, 70% пацыентаў – артэрыяльную гіпертэнзію, больш за 50% – дысліпідэмію (парушэнне ліпіднага абмену), гіперкаагуляцыю (павышаная згусальнасць крыві). Па сутнасці, цукровы дыябет – складаны комплекс метабалічных парушэнняў, які патрабуе шматфактарнай карэкцыі. Першым найважнейшым крокам з'яўляецца змяненне ладу жыцця. Менавіта з гэтага і пачынаецца лячэнне гэтай хваробы.

Без змены стылю жыцця, накіраванага на зніжэнне масы цела, карэкцыі артэрыяльнага ціску, узроўню ліпідаў у крыві поспех у лячэнні пацыента з цукровым дыябетам немагчымы.

Што ж рэкамендуюць урачы?

1.На працягу паўгода пажадана схуднець на 5-7%, а гэта 7-8 кг.

2. Варта перагледзець свой рацыён харчавання. Выбар лепш зрабіць на карысць натуральназерневых каш, малочных прадуктаў, гародніны, акрамя бульбы, рыбы і мяса птушкі. Нельга пераядаць, важна захоўваць парцыённасць (ежа не павiнна вывальвацца з талеркі). На газаваныя салодкія напоі лепей забыцца зусім. Сутачная каларыйнасць прадуктаў не павінна перавышаць у жанчын у сярэднім 2000, у мужчын 2200 ккал.

3. Абавязкова трэба кантраляваць свой артэрыяльны ціск. Дастаткова трымаць яго ў рамках 140 на 90мм рт.сл.

4. Не варта забывацца пра рух – досыць каля гадзіны ў дзень. Не варта мардаваць сябе цяжкімі трэніроўкамі, дастаткова рэгулярна здзяйсняць, напрыклад, пешыя прагулкі.

5. Трымайце на кантролі ўзровень цукру ў крыві.

Норма цукру ў крыві:

• нашча з пальца – 6,5 ммоль/л;
• нашча  з вены – 7 ммоль/л;
• на працягу дня – 9-10 ммоль/л;
• глікіраваны гемаглабін – 7% (такі аналіз пасля пастаноўкі дыягназу здаецца 1 раз у 3-6 месяцаў).

Самакантроль

Важнасць самакантролю цяжка пераацаніць. Тут на дапамогу пацыенту прыходзяць глюкометры. Іх, як і спецыяльныя тэст-палоскі для вызначэння ўзроўню цукру, можна купіць у аптэках. Некаторым катэгорыям людзей, якія пакутуюць на цукровы дыябет, у нашай краіне іх прадастаўляюць бясплатна. У выпадку, калі чалавек прымае лекавыя сродкі ў таблетках, такі аналіз дастаткова праводзіць два-тры разы на тыдзень. Калі ж захворванне толькі выявілі або пацыент атрымлівае інсулінатэрапію, кантраляваць цукар у крыві трэба да 4 разоў на дзень.

Ала Шапялькевіч:

– Гэта вельмі важна, бо чалавек адчувае змяненне ўзроўню цукру толькі ў выпадку яго моцнага павышэння ці паніжэння. У той жа час нават нязначнае павышэнне застаецца не распазнаным і аказвае негатыўны ўплыў на развіццё хранічных ускладненняў дыябету. Для пацыентаў з цукровым дыябетам 2 тыпу, якія атрымліваюць лекавыя сродкі ў таблетках, можна прытрымлівацца слізгальнага графіка вымярэння ўзроўню цукру ў крыві. Напрыклад, адзін раз – нашча, другі раз пасля абеду ці перад вячэрай на працягу тыдня.