Тэрмін жыцця пластмасы вылічваецца тысячагоддзямі. Таму ў нашых нашчадкаў з XXII стагоддзя (а то і пазней) ёсць усе шанцы стаць уладальнікамі багатай пластыкавай спадчыны сваіх прашчураў. Зрэшты, наўрад ці яны будуць нам за гэта ўдзячныя.
Пластык-забойца
Калі не скараціць аб'ёмы вытворчасці і спажывання палімераў, папярэджваюць вучоныя, не прыняць рашучых мераў па перапрацоўцы і другаснаму выкарыстанню пластмасы, пластыкавага смецця ў сусветным акіяне ўжо да 2050 года будзе больш за рыбу. Весткі пра знявечаныя целы або гібель марскіх насельнікаў, якія трапілі ў пластыкавы капкан, ледзь не штодня трапляюць у топы стужак навінаў.
Асаблівую трывогу выклікае забруджванне прэснай вады мікрачасцінкамі пластыку, чый памер не перавышае 5 міліметраў. Так, вынікі даследаванняў прэснай вады ў розных краінах свету паказалі, што больш чым у 80% пробаў утрымліваліся мікрачасцінкі пластыку. Самы высокі ўзровень забруджвання ў ЗША – 93%, затым ідуць Ліван і Індыя. З краінаў, якія ўзялі ўдзел у даследаваннях, у Францыі, Германіі і Вялікабрытаніі ўзровень забруджанасці водаправоднай вады найбольш нізкі. Зрэшты, насамрэч нізкім яго назваць нельга – больш за 70%.
Памеры палімерных часцінак бываюць настолькі малыя, што нават сучасныя сістэмы водазабеспячэння не заўсёды могуць эфектыўна адфільтроўваць усе забруджванні. Таму, напрыклад, бутыляваная вада не з'яўляецца безумоўна бяспечнай альтэрнатывай водаправоднай. Ва ўзорах з бутэлек вучоныя таксама знаходзілі шкодныя кампаненты.
Разам з тым, мікрачасцінкі пластыку здольныя паглынаць таксічныя хімічныя рэчывы, якія затым вызваляюцца ў кішэчніку жывёлаў, наносячы істотную, часам смяротную шкоду здароўю. Гэта таксама пацвярджаецца шматлікімі навуковымі даследаваннямі.
Акрамя сусветнага акіяна, разбуральнае дзеянне вечнага пластыку адчуваюць на сабе ўсе кампаненты навакольнага асяроддзя, флоры і фаўны. Праблема пластыкавага смецця ў поўнай меры датычыцца і нашай краіны.
Чысты след
16 студзеня 2020 года ўступіла ў сілу падпісанае трыма днямі раней «Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь №7». Дакументам, у прыватнасці, зацверджаны план мерапрыемстваў паэтапнага зніжэння выкарыстання палімернай упакоўкі з яе замяшчэннем на экалагічна бяспечную на аснове паперы, кардону, шкла, біяраскладальных матэрыялаў. Гэты план быў падрыхтаваны і распрацаваны Міністэрствам прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Беларусі. Ведамства таксама будзе сачыць за рэалізацыяй прадугледжаных планам мерапрыемстваў.
Пра значнасць для нашай краіны прынятага дакумента распавёў начальнік упраўлення рэгулявання абыходжання з адыходамі галоўнага ўпраўлення рэгулявання абыходжання з адыходамі, біялагічнай і ландшафтнай разнастайнасці Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Вадзім Дзямко.
Усе мерапрыемствы плана ўмоўна можна падзяліць на 5 блокаў:
- Вытворчасць і выкарыстанне экалагічна бяспечнай упакоўкі, у тым ліку біяраскладальнай.
- Навуковыя даследаванні па вызначэнні найбольш перспектыўных, эканамічна і экалагічна мэтазгодных тэхналогій атрымання бяспечнай упакоўкі, якая дазваляе захаваць якасныя характарыстыкі і тэрміны прыдатнасці прадукцыі.
- Тэхнічнае рэгуляванне скарачэння імпарту і вытворчасці палімернай упакоўкі.
- Удасканаленне сістэмы абыходжання з адыходамі, у тым ліку арганізацыя паасобнага збору другасных матэрыяльных рэсурсаў.
- Інфармацыйна-асветніцкая праца. Прапаганда экалагічных мадэляў спажывання.
У гэтым кантэксце выкарыстанне шкляной тары бачыцца не толькі на парадак больш экалагічным, але і эканамічна мэтазгодным варыянтам у параўнанні з вытворчасцю і выкарыстаннем нятаннай нафтавай сыравіны (палімеры – вытворныя нафтапрадуктаў). Па словах Вадзіма Дзямко, у Беларусі дастаткова сыравіннай базы па вытворчасці як першаснага шкла, так і яго перапрацоўкі.
Акрамя таго, у краіне прынятая канцэпцыя па стварэнні аб'ектаў па сартаванні і выкарыстанні цвёрдых камунальных адыходаў і палігонаў па іх захаванні.
Што тычыцца канкрэтных тэрмінаў, дык ужо з 1 студзеня 2021 года пачне дзейнічаць забарона на выкарыстанне пэўных відаў палімерных матэрыялаў у якасці ўпакоўкі. Якія канкрэтна палімеры трапяць у «чорны спіс», пакуль незразумела. Па словах эксперта, неабходна старанна прапрацаваць пытанне, каб улічыць усе нюансы не толькі экалагічнага характару. Але таксама ўлічыць эканамічны аспект, які мае істотнае значэнне для Беларусі. Тым не менш, у бліжэйшы час канкрэтны пералік забароненых да выкарыстання палімерных матэрыялаў будзе агучаны і знойдзе сваё адлюстраванне ў заканадаўчых актах.