Туберкулёз. Сучасныя стратэгіі ў яго лячэнні і прафілактыцы

Штогод 24 сакавіка па ініцыятыве СААЗ адзначаецца Сусветны дзень барацьбы з туберкулёзам. Менавіта ў гэты дзень у 1882-м годзе нямецкі мікрабіёлаг Роберт Кох паведаміў пра сваё адкрыццё ўзбуджальніка туберкулёзу – палачкі Коха. У 1905-м вучоны быў уганараваны Нобелеўскай прэміяй у галіне медыцыны.

Пра эфектыўныя стратэгіі ў лячэнні і прафілактыцы туберкулёзу ішла размова ў Нацыянальным прэс-цэнтры. Спікерамі выступілі:

• Вячаслаў Гранькоў – каардынатар праграмаў па інфекцыйных захворваннях Краінавага офіса СААЗ у Беларусі;
• Генадзь Гурэвіч – галоўны пазаштатны фтызіятр Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь, дырэктар РНПЦ пульманалогіі і фтызіятрыі.

Па словах Вячаслава Гранькова, меры, якія прымаюцца на дзяржаўным узроўні, грамадскімі і пацыенцкімі арганізацыямі па барацьбе з сухотамі, а таксама Сусветнай арганізацыяй аховы здароўя, дазволілі значна знізіць смяротнасць у выніку захворвання. Так, дзякуючы сучасным мерам па прафілактыцы, дыягностыцы і лячэнні сухотаў, аказанні своечасовай дапамогі такім пацыентам на працягу 20 гадоў атрымалася выратаваць 58 млн жыццяў.

У Беларусі, распавёў Вячаслаў Гранькоў, тэмпы зніжэння захваральнасці ў выніку захворвання вышэйшыя, чым у іншых краінах Еўрапейскага рэгіёну СААЗ. Напрыклад, на працягу апошніх 10 гадоў у сярэднім у Еўрапейскім рэгіёне СААЗ захваральнасць на туберкулёз зніжалася на 4,3% у год. У Беларусі за гэты ж перыяд сярэднегадавое зніжэнне склала 6%. Прычым на працягу апошніх пяці гадоў гэты паказчык перавысіў 10%. Не апошнюю ролю тут адыграла ўкараненне хуткіх бактэрыялагічных і малекулярна-генетычных метадаў дыягностыкі туберкулёзу.

Застаецца актуальнай праблема туберкулёзу з множнай лекавай устойлівасцю. Беларусь па-ранейшаму адносіцца да ліку краінаў-лідэраў па ўзроўні колькасці мультырэзістэнтнага туберкулёзу сярод упершыню выяўленых і паўторна лечаных выпадкаў захворвання. У 2019-м годзе СААЗ выдала новыя рэкамендацыі, якія тычацца тэрапіі гэтай формы туберкулёзу. У іх прадугледжана, што ўсе пацыенты з такім дыягназам павінны атрымліваць новыя прэпараты. Беларусь, падкрэсліў Вячаслаў Гранькоў, стала адной з першых сярод краінаў Усходняй Еўропы і Цэнтральнай Азіі, дзе для ўсіх пацыентаў забяспечылі доступ да новых прэпаратаў (летась такое лячэнне атрымалі больш за 97% пацыентаў).

Зараз наша краіна можа падзяліцца з замежнымі калегамі атрыманым вопытам. Так, напрыканцы ліпеня 2019 года адкрыўся першы цэнтр СААЗ па ўкараненні новых прэпаратаў і рэжымаў для лячэння туберкулёзу з множнай і шырокай лекавай устойлівасцю. Правядзенне ў адукацыйным цэнтры РНПЦ пульманалогіі і фтызіятрыі курсаў павышэння кваліфікацыі запатрабаванае спецыялістамі з усяго свету, паведаміў прадстаўнік Краінавага бюро СААЗ.

Сярод перспектыўных напрамкаў Вячаслаў Гранькоў адзначыў прафілактычнае лячэнне туберкулёзу. Справа ў тым, што існуе так званы латэнтны туберкулёз. У арганізме чалавека мікабактэрыі туберкулёзу знаходзяцца ў неактыўным стане, але пры неспрыяльным збегу абставінаў могуць актывізавацца і выклікаць захворванне. Для асобнай катэгорыі грамадзянаў, напрыклад, для тых, хто жыве з ВІЧ, такая сітуацыя можа быць жыццёва небяспечнай.

Па словах Генадзя Гурэвіча, мінулы год быў паспяховым для айчыннай фтызіятрычнай службы. На 7,5% знізілася захворванне на туберкулёз з улікам рэцыдываў, колькасць смяротных зыходаў скарацілася на 14,5%. Сярод узроставай групы да 18 гадоў колькасць выпадкаў туберкулёзу ў 2019 годзе склала 23. Гэта – адзін з самых нізкіх паказчыкаў на постсавецкай прасторы і сярод краінаў Усходняй Еўропы, падкрэсліў Генадзь Гурэвіч, дадаўшы, што прычынай заражэння дзяцей часцей за ўсё з'яўляецца блізкі кантакт з інфіцыраванымі людзьмі.

Летась, распавёў дырэктар РНПЦ, паўсюдна быў укаранёны праект па пацыент-арыентаванаму лячэнню туберкулёзу. Акрамя таго, змены закранулі мадэлі фінансавання супрацьтуберкулёзнай службы. Як растлумачыў Генадзь Гурэвіч, у 2018 годзе ў Брэсцкай вобласці быў рэалізаваны пілотны праект. Ён быў накіраваны на скарачэнне часу знаходжання ў стацыянары хворых на туберкулёз. Пасля таго, як пацыент перастае ўяўляць небяспеку для навакольных (не з'яўляецца бактэрыявыдзяляльнікам), яго пераводзяць на амбулаторны этап, дзе працягваецца лячэнне пад кантролем медыцынскіх работнікаў.

Укараненне новай мадэлі аказання дапамогі пацыентам з сухотамі дазволіла палепшыць знаходжанне пацыентаў у стацыянары, а таксама павысіла эфектыўнасць эпідэміялагічнай абароны і інфекцыйнага кантролю пацыентаў. Акрамя гэтага, скарочана працягласць знаходжання ў стацыянарных аддзяленнях, што значна паменшыла рызыку «суперінфіцыравання», упэўнены Генадзь Гурэвіч.

Спецыяліст таксама адзначыў поспехі айчынных фтызіятраў у лячэнні і дыягностыцы сухотаў. Верыфікацыя дыягназу дасягае 91% (пры ўпершыню выяўленых выпадках) і 99% – сярод рэцыдываў.