Самы час пагутарыць пра карысць вітамінаў і мінералаў, паколькі многія людзі разлічваюць на багаты гароднінай, садавіной, ягадамі і зелянінай летні перыяд.
Сёння ніхто не сумняецца, што паўнавартаснасць харчавання вызначаецца не толькі энергетычнай каштоўнасцю, балансам макранутрыентаў, г.зн. бялкоў, тлушчаў і вугляводаў, але і прысутнасцю ў штодзённым рацыёне дастатковай колькасці мікранутрыентаў — вітамінаў і мікраэлементаў. Многія нават не падазраюць, што па даных такіх арганізацый, як СААЗ і Федэральнага даследчага цэнтра харчавання, біятэхналогіі і бяспекі ежы (Расія) пры сучасным багацці прадуктаў у значнай часткі людзей ёсць дэфіцыт шэрагу мікраэлементаў і недахоп вітамінаў, які пастаянна нарастае.
Вітаміны і мікраэлементы — незаменныя нутрыенты, г.зн. яны практычна не выпрацоўваюцца ў арганізме і павінны штодня паступаць з ежай. Абедзве гэтыя групы мікранутрыентаў выконваюць шэраг найважнейшых функцый: пластычную, метабалічную, рэгуляторную і інш.
Вітаміны
Патрэба ў вітамінах істотна вагаецца і залежыць ад стану здароўя, фізічнай актыўнасці, псіхаэмацыйнай нагрузкі, фактараў навакольнага асяроддзя і рэжыму. Ііснуюць рэкамендаваныя дзённыя нормы (РДД) для вітамінаў. Гэтыя нормы вызначаюць абсалютны мінімум, які гарантуе абарону ад розных авітамінозаў, г.зн. прадухіляе разбурэнне здароўя, але не забяспечвае дастатковую падтрымку добрага самаадчування. Таму ў большасці сітуацый для здаровага жыцця на доўгія гады штодзённая патрэба і ў вітамінах, і ў мікраэлементах вышэй, чым РДД.
Тлушчарастваральныя вітаміны могуць назапашвацца ў арганізме, водарастваральныя пры лішку, як правіла, выводзяцца з мачой.
Асцерагацца перадазіроўкі вітамінаў не варта, бо тэрапеўтычныя ці тым больш таксічныя дазіроўкі ў дзесяткі разоў перавышаюць РДД.
Пры звычайным харчаванні або выкарыстанні розных полівітамінных комплексаў з захаваннем рэкамендацый вытворцы практычна немагчыма передазіроўка.
Летам, калі на нашых талерках велізарная разнастайнасць садавіны, гародніны, зеляніны, ягад, мы ўсе вельмі спадзяемся на вітамінізацыю арганізма. Гэта выдатна — натуральныя вітаміны і мікраэлементы з сезонных прадуктаў. Але вітаміны і мікраэлементы нам патрэбныя штодня і штогод!
Гэтыя мікранутрыенты незаменныя, г.зн. яны не сінтэзуюцца і практычна не назапашваюцца (за невялікім выключэннем) у арганізме. Адзіныя крыніцы — вада (рэдка), ежа, спецыяльныя комплексы, якія забяспечваюць недаатрыманую пажыўную каштоўнасць ежы. І вельмі важна клапаціцца пра баланс і адэкватнасць харчавання круглы год.
Значэнне мінералаў часта недаацэненае. А іх біялагічная роля надзвычай важная.
Мінеральныя рэчывы таксама з'яўляюцца незаменнымі, і арганізм вельмі адчувальны да іх недахопу альбо адсутнасці. Для большасці мікраэлементаў ўстаноўленыя фізіялагічныя (адэкватны ўзровень спажывання) і таксічныя сутачныя дозы (верхні дапушчальны ўзровень спажывання).
Мікраэлементы нароўні з вітамінамі ўдзельнічаюць у метабалічных працэсах шляхам актывацыі ферментаў, гармонаў, саміх жа вітамінаў і шэрагу бялкоў. Вядома, што большасць ферментаў для раскрыцця сваёй актыўнасці маюць патрэбу ў прысутнасці пэўных мінералаў, у адваротным выпадку яны наогул неактыўныя.
Мінеральныя рэчывы могуць альбо ўваходзіць у малекулы ферментаў, альбо быць каферментамі і каталізатарамі біяхімічных рэакцый. Уявіць складана, але марганец, напрыклад, уваходзіць у склад 12 розных ферментаў, медзь — у 30, жалеза — у 70, цынк — больш як у 100 ферментаў.
Мінеральныя рэчывы ўваходзяць у склад ўсіх тканак арганізма, пастаянна выдаткоўваюцца ў працэсе жыццядзейнасці, таму патрабуюць рэгулярнага папаўнення з ежы. Зразумела, якая шкода будзе нанесеная арганізму пры дэфіцытных станах.
Памятайце, што лета нас не ўратуе, калі ў астатнія сезоны наша харчаванне будзе далёка ад паўнавартаснага, збалансаванага і адэкватнага!