Чаму адбываецца парушэнне свядомасці?
На думку псіхіятраў, бальнічны дэлірый – гэта не псіхічнае захворванне, а рэакцыя галаўнога мозгу на знешнія шкодныя раздражняльнікі. Што гэта за фактары? Незнаёмая абстаноўка рэанімацыі, якая пужае, дзе кругласутачна гарыць святло, чалавек падключаны да медыцынскага абсталявання, не мае магчымасці вольна рухацца, ляжыць пры гэтым голым пад коўдрай. Дадайце яшчэ боль і дыскамфорт пасля аперацыі або траўмы. Зразумела, што ў такой сітуацыі можа наступіць зрыў адаптацыі, дэзарыентацыя мыслення, развіцца псіхаматорнае ўзбуджэнне, неспакой, якія, магчыма, перарастуць у агрэсію і неадэкватныя паводзіны. Урачам даводзіцца фіксаваць чалавека, што выклікае яшчэ большую агрэсію і страх.
Хто ў групе рызыкі?
Дэлірый развіваецца не ва ўсіх. У групе рызыкі пацыенты:
- старэйшыя за 65 гадоў;
- пакутуюць ад дэменцыі;
- з працяглай і дрэнна пралечанай артэрыяльнай гіпертэнзіяй;
- з дэлірыем у анамнэзе;
- перанеслі напярэдадні траўму, напрыклад, пералом нагі, бо частата стрэсаў узмацняе верагоднасць дэлірыю.
Чым небяспечны дэлірый?
З-за парушэння свядомасці чалавек можа затрымацца ў рэанімацыі і бальніцы на больш працяглы час, а гэта павышае рызыку заражэння ўнутрыбальнічнай інфекцыяй і ўскладненняў. Прызнана, што дэлірый – сур'ёзны фактар рызыкі шпітальнай смяротнасці.
Што рабіць пацыенту і яго сям'і?
- Не палохацца: цяжкасці, якія адчуваюцца, тыповыя і звычайна носяць часовы і абарачальны характар.
- Казаць пра неспакой доктару.
- Прасіць паведамляць вам дату і час, каб аднавіць арыентацыю.
- Прасіць медсясцёр і ўрача растлумачыць сэнс медыцынскіх маніпуляцый, якія яны праводзяць з вамі: кантроль над працэсам супакойвае.
- Мець стасункі з роднымі.
- Родзічам, у сваю чаргу, пры наведванні – дапамагаць медыцынскаму персаналу ў доглядзе, каб у пацыента не атрафіраваліся мышцы, не ўтвараліся пролежні.
- Пачытаць самім і даць пачытаць родным, што рэкамендуюць у свеце для прафілактыкі дэлірыю і прапанаваць гэта зрабіць у аддзяленні, калі вам давядзецца там апынуцца. Большасць рэкамендацый не патрабуюць кардынальных зменаў, проста многія ўрачы не звяртаюць увагу на гэтыя дробязі. Таму гэта трэба зрабіць пацыенту.
Што рэкамендуюць рабіць урачам?
- Заахвочваць наведванні родзічаў. Ведайце, што зараз ва ўсе стацыянары разасланы рэкамендацыйны ліст Міністэрства аховы здароўя – дазваляць сямейныя наведванні пацыентаў у рэанімацыі. Такія наведванні змякчаюць праявы дэлірыю: пацыенты адчуваюць псіхалагічную падтрымку сям'і, сыходзіць адчуванне кінутасці і ізаляцыі, аднаўляецца памяць, эмоцыі.
- Не практыкаваць неабдуманую фіксацыю пацыентаў.
- Выдаляць як мага раней назагастральны зонд, мачавы і цэнтральны вянозны катэтары.
- Забяспечыць пацыентам магчымасць карыстацца слыхавымі прыборамі і акулярамі.
- Размяшчаць гадзіннік і каляндар у межах бачнасці.
- Ставіць шырмы паміж ложкамі, каб людзі мелі асабістую прастору і не назіралі за маніпуляцыямі з іншымі пацыентамі.
- Рэгуляваць асвятленне. Натуральнае дзённае святло ў палаце зніжае ўзровень галюцынацый і рухальнага хвалявання ў пацыентаў у параўнанні са штучным асвятленнем. Ноччу трэба даць магчымасць выспацца, бо сон – добрая прафілактыка псіхозаў. У рэанімацыях нельга цалкам выключыць святло, але прыглушыць яго дапушчальна.
- Прыўздымаць падгалоўе ложка, калі чалавек прыходзіць у прытомнасць, каб ён не глядзеў цэлы дзень у столь.
- Усміхацца і мець стасункі з пацыентам, звяртаючыся да яго па імені.
- Тлумачыць пацыенту кожную маніпуляцыю: удзельнічаючы ў гэтым працэсе, ён меней баіцца.
- Забяспечыць гігіену: дапамагчы чалавеку памыць галаву, пачысціць зубы: адчуванне чысціні, абнаўлення вельмі матывуюць пацыентаў і вяртаюць веру ў акрыянне.
- Даць магчымасць адцягнуць увагу, калі чалавек выходзіць з комы ці доўга знаходзіцца ў аддзяленні рэанімацыі і інтэнсіўнай тэрапіі: дазваляць пацыентам слухаць радыё, глядзець фільмы/мультфільмы, навіны, калі дазваляе іх стан.
- Памяншаць седацыю. Міжнародныя даследаванні паказалі, што ў людзей, якія перанеслі крытычны стан і доўга знаходзіліся ў аддзяленнях рэанімацыі і інтэнсіўнай тэрапіі, пасля выпіскі часта назіраюцца сімптомы дэпрэсіі, трывогі і так званага посттраўматычнага стрэсавага расстройства. Увядзенне з мэтай седацыі бензадыазепанаў, морфію звязаныя з павышанай рызыкай развіцця такіх расстройстваў.
Калі пацыента могуць зафіксаваць у ложку?
Калі дэлірый выліваецца ў агрэсіўныя і небяспечныя паводзіны, калі чалавек можа напасці на ўрача або суседа, выдраць жыццёва неабходныя трубкі, па якіх ідуць лекавыя сродкі, яго могуць зафіксаваць да ложка мяккімі манжэтамі. Пры гэтым урачы запрашаюць псіхіятра. Па меры таго, як пацыент прыходзіць у свядомасць, урачы гутараць з ім, тлумачаць небяспеку такіх паводзінаў, пераконваюцца, ці не паўторыцца гэта зноў. Часта, прыходзячы ў свядомасць, людзі не вераць, што маглі так сябе паводзіць.
