14 чэрвеня яны адзначаюць сваё прафесійнае свята – Сусветны дзень донара крыві. Ён быў заснаваны ў 2005 годзе ў дзень нараджэння нобелеўскага лаўрэата – Карла Ландштэйнера, урача і імунолага, які адкрыў групы крыві. Дзякуючы яго пошукам пераліванне крыві набыло новае значэнне і зрабілася больш эфектыўным.
Пра тое, як арганізаваная служба пералівання крыві ў нашай краіне, што трэба для таго, каб стаць донарам, і ці праўда, што тыя, хто рэгулярна здае кроў, жывуць даўжэй, падчас відэабрыфінгу ў Нацыянальным прэс-цэнтры распавялі:
- галоўны пазаштатны спецыяліст Міністэрства аховы здароўя па трансфузіялогіі, дырэктар РНПЦ трансфузіялогіі і медыцынскіх тэхналогій, к.м.н. Фёдар Карпенка;
- намеснік дырэктара РНПЦ па трансфузіялогіі Ларыса Гушчына;
- загадчык аддзялення нарыхтоўкі крыві, яе кампанентаў у выязных умовах РНПЦ Антон Свірскі.
Штодзённая патрэба і жыццёвая неабходнасць
Па словах Ларысы Гушчынай, донары крыві і яе кампанентаў патрэбныя штодня. Кожны дзень у краіне расходуецца каля 800 дозаў эрытрацытных кампанентаў, плазмы – прыкладна 600 дозаў. Трамбацыты неабходныя гематалагічным і анкалагічным хворым, пацыентам пасля трансплантацыі органаў і тканак.
Фёдар Карпенка дадаў, што сітуацыі для выкарыстання крыві і яе кампанентаў узнікаюць штодня. Нярэдкія выпадкі, калі лік ідзе літаральна на секунды. Кожны дзень у краіне праводзіцца каля 2 тысяч пераліванняў крыві і яе кампанентаў. Лічба кажа сама за сябе.
Хачу стаць донарам...
Як патлумачыў Антон Свірскі, галоўная ўмова для таго, каб стаць донарам крыві, – чалавек павінен быць здаровым. У яго не павінна быць якіх-небудзь вострых ці хранічных захворванняў. Бо самым галоўным прынцыпам работы службы крыві з'яўляецца не толькі дапамога рэцыпіентам, але і захаванне здароўя самога донара. Дарэчы, з агульнай колькасці донараў прыкладна 20% прыходзяць упершыню.
Перад тым, як здаць кроў, неабходна прайсці медыцынскае абследаванне. Самымі частымі супрацьпаказаннямі для донарства з'яўляюцца захворванні сардэчна-сасудзістай сістэмы, артэрыяльная гіпертэнзія, ішэмічная хвароба сэрца, бранхіяльная астма, цукровы дыябет, стан пасля аперацыі (нельга здаваць кроў на працягу 6 месяцаў пасля аператыўнага ўмяшання).
У сваю чаргу Фёдар Карпенка дадаў, што стан здароўя донара, яго разуменне, што да гэтага трэба ставіцца сур'ёзна, – яшчэ і гарант бяспекі крыві. Бо напрыканцы ланцужка «донар-рэцыпіент» можа быць нованароджаны або анкалагічна хворы, чалавек пасля трансплантацыі з парушаным імунным статусам.
Бяспека донарскай крыві
Прыкладна 40-50% бяспекі донарскай крыві залежыць ад самога донара, яго стану здароўя. Астатнія 50% вызначаюцца тэхналогіямі нарыхтоўкі крыві. Кожная данацыя ў Беларусі ў адпаведнасці з сусветнымі стандартамі праходзіць абследаванне мінімум на 4 інфекцыі: гепатыт В, гепатыт С, ВІЧ і сіфіліс. З 1 ліпеня 2020 года наша краіна пераходзіць на два метады лабараторнага абследавання донарскай крыві на маркеры інфекцыі: імунны аналіз і ПЦР-малекулярны генетычны аналіз.
Ці ёсць адрозненні паміж здачай крыві і плазмы?
Здача крыві адрозніваецца ад данацыі плазмы. У першым выпадку, патлумачыла Ларыса Гушчына, донар здае 450 мл крыві і сама працэдура праходзіць на працягу 15 хвілін. Працэдура плазмаферэзу іншая. Некалькі разоў кроў праходзіць праз спецыяльны апарат, і метадам цэнтрыфугавання плазма збіраецца ў асобны кантэйнер, а элементы крыві (трамбацыты, лейкацыты і іншыя) вяртаюцца донару. Затым у аўтаматычным рэжыме ў вену чалавека дадаецца фізіялагічны раствор для таго, каб кампенсаваць выдаленую плазму. За адзін раз бяруць яе каля 600 мл.
Донар плазмы можа прыйсці на наступную данацыю праз 2 тыдні, крыві – праз 60 дзён.
Ганаровы донар – хто ён?
Званне ганаровага донара прысвойваецца тым людзям, якія пэўную колькасць разоў зрабілі данацыю. Для гэтага неабходна бязвыплатна здаць кроў не менш за 20 разоў, а плазму, лейкацыты і трамбацыты – не менш за 40. Ці гэта можа быць 40 платных данацый крыві альбо 80 данацый кампанентаў.
Дапамога хворым на COVID-19
Як распавяла Ларыса Гушчына, з моманту, калі з'явіўся першы донар плазмы, які перахварэў на каранавірусную інфекцыю, ужо звыш 250 чалавек выказалі жаданне здаць сваю кроў. Некаторыя прыходзілі па некалькі разоў. Усяго выраблена больш за 300 данацый. Плазму атрымалі звыш 200 пацыентаў з каранавіруснай інфекцыяй. У 70% выпадкаў адзначаецца станоўчы эфект.
У апошні час РНПЦ пачаў закупляць колькасныя тэсты, якія дазваляюць вызначыць не проста наяўнасць антыцелаў, але і іх колькасць і актыўнасць. Пры наяўнасці дастатковай колькасці плазмы з антыцеламі да каранавіруса спецыялісты плануюць запусціць вытворчасць лекавых сродкаў на яе аснове. Прынамсі, адзначыў Фёдар Карпенка, такая праца вядзецца, і ў планах у цэнтра – запусціць праект і атрымаць імунаглабулін, спецыфічны да COVID-19.
Донарства крыві карыснае для здароўя
