У кастрычніку 2019 года СААЗ апублікавала справаздачу пра сітуацыю ў Расіі на фоне правядзення антыалкагольнай палітыкі.
Дакумент, які ахапіў перыяд з 2003 па 2016 гады, па сутнасці, падвёў вынікі шматгадовай кампаніі па прафілактыцы смяротнасці людзей працаздольнага ўзросту з-за прычынаў, якія так ці інакш звязаныя з ужываннем спіртнога. Трэба сказаць, вынікі ўразілі. Між тым, станоўчую дынаміку эксперты шмат у чым звязваюць з увядзеннем у Расіі абмежавальных мераў у дачыненні да алкаголю. Гэта значыць, таго самага механізму, пра які даўно і адчайна спрачаюцца ў Беларусі.
Пра адназначныя вынікі неадназначных мераў журналіст Слушна даведалася ад каардынатара праграмаў па грамадскім здароўі краінавага офіса СААЗ у Беларусі Валянціна Русовіча. А таксама паспрабавала зразумець, што нам перашкаджае прытрымлівацца вопыту краіны-суседкі.
Піць – здароўю шкодзіць
Для пачатку варта ўспомніць пра тое, што адназначна даказана: бяспечных дозаў алкаголю не існуе. Паводле ацэнак СААЗ, ёсць дозы з нізкай, сярэдняй і высокай рызыкай шкоды для здароўя. Саму ж шкоду ўмоўна можна падзяліць на тры катэгорыі, якія так ці інакш звязаныя паміж сабой, але патрабуюць розных падыходаў да вырашэння:
- Таксічнае ўздзеянне на органы і тканкі, якое абумоўлівае высокую смяротнасць ад хваробаў сардэчна-сасудзістай сістэмы, анказахворванняў, алкагольнай хваробы печані... Па вялікім рахунку, таксічнае ўздзеянне аказваюць нават дозы з нізкай рызыкай шкоды для здароўя.
- Інтаксікацыйны тып ужывання, абцяжараны наступствамі ад піцця доз з высокай рызыкай шкоды для здароўя. Менавіта гэты тып з'яўляецца адной з вядучых прычынаў знешняй смяротнасці (атручванні, самагубствы, утапленні, пажары, ДТЗ...).
- Развіццё алкагольнай залежнасці. Смяротнасць ад псіхозаў, абстынентнага сіндрому, алкагольнай дэменцыі. Паводле ацэнкі СААЗ, алкагольная залежнасць адрозніваецца ад ужывання алкаголю са шкоднымі для здароўя наступствамі (папярэднія 2 пункты).
Безумоўна, чалавек, які пакутуе ад алкагалізму, адчувае ўсе негатыўныя наступствы празмернага піцця. Пры гэтым чалавек, які ўжывае «рэдка, але трапна», атрымлівае сваю дозу шкоды ад алкаголю, але ў той жа час можа не пакутаваць ад паталагічнай залежнасці.
Доза з нізкай рызыкай шкоды для здароўя для мужчын працаздольнага ўзросту складае не больш за 2 стандартныя адзінкі алкаголю ў суткі, для жанчын – 1 адзінку. Пры гэтым два дні на тыдзень чалавек павінен знаходзіцца ў абсалютнай цвярозасці. Доза з высокай рызыкай шкоды для здароўя складае 6 і больш стандартных адзінак у суткі для мужчын; 4 і больш стандартных адзінак – для жанчын. 1 стандартная адзінка роўная 10 мл чыстага алкаголю.
Дык вось, па словах Валянціна Русовіча, абмежавальныя меры антыалкагольнай палітыкі, якія рэкамендуе СААЗ, якраз накіраваныя ў большай ступенi не на прафілактыку алкагалізму, а на прафілактыку шкоднага ўжывання. Бо менавіта яно наносіць здароўю нацыі каласальны ўрон за кошт вялікай распаўсюджанасці. Дастаткова ўспомніць «голас народа», укладзены ў вусны героя Анатоля Папанава: «За чужы кошт п'юць нават непітушчыя і язвенікі».
Што да Беларусі, па найбольш небяспечнай мадэлі – 6 і больш доз алкаголю на працягу аднаго застолля – ужывае кожны трэці мужчына працаздольнага ўзросту.
А ў нас у кватэры газ, а ў вас?
Дык што ж такое ёсць у Расіі, чаго няма ў нас, і як гэта працуе.
- Самая эфектыўная і самая непапулярная мера – павелічэнне акцызаў на моцныя спіртныя напоі ў залежнасці ад утрымання алкаголю.
- У РФ з 2012 года ўведзеная федэральная забарона начнога гандлю алкаголем. З 23 да 8 гадзін забаронены продаж алкаголю, за выключэннем кавярняў, бараў, рэстаранаў. Мясцовыя органы ўлады маюць права гэты гадзіннікавы парог яшчэ і павялічыць. У Рэспубліцы Беларусь такога абмежавання няма, а ёсць толькі вялікія дыскусіі і сумневы ў эфектыўнасці гэтай меры.
- Абмежаванне продажу алкагольнай прадукцыі на запраўках у краіне-суседцы ўведзенае з 2012 года, у нас такой меры няма.
- З 2007 года ў Расіі дзейнічае забарона на продаж алкаголю праз інтэрнэт, з 2012 года існуе забарона на рэкламу спіртных напояў у інтэрнэце (паслабленне зробленае для піва і віна). У Беларусі гэтае пытанне пакуль не рэгулюецца заканадаўча.
- У 2013 годзе ў Расіі піва афіцыйна прызнанае алкагольным прадуктам.
І яшчэ трохі статыстыкі, якую нельга абысці ўвагай. За апошнія 15 гадоў у Расіі смяротнасць на фоне ўжывання алкаголю знізілася з прычыны:
- суіцыдаў – на 62%;
- выпадковых атручванняў – на 73%;
- ДТЗ – на 55%;
- забойстваў – на 79%;
- утапленняў – на 53%;
- пажараў – на 23%.
Прычым гэтыя дадзеныя тычацца самай уразлівай у дачыненні да алкаголю катэгорыі – мужчын працаздольнага ўзросту.
Ці гэта не каласальны станоўчы эфект?!
Яно нам трэба?
Тое самае пытанне, якое вось ужо колькі гадоў не дае спакою нашым палітыкам, актыўным грамадскім дзеячам, урачам, супрацоўнікам праваахоўных органаў і простым радавым грамадзянам.
Быццам бы Беларусь і без абмежавальных мераў паказвае нядрэнныя вынікі ў антыалкагольнай палітыцы. Як ні круці, а піць нашы людзі пачалі меней, працягласць жыцця ў параўнанні з тымі ж суседзямі большая, колькасць людзей, якія стаяць на наркалагічным уліку, павольна, але дакладна зніжаецца. Ды і статыстыка смяротнасці грамадзян у працаздольным узросце з прычынаў, звязаных з алкаголем, па ўсіх пунктах (акрамя самагубстваў і выпадковых атручванняў) выглядае на парадак аптымістычней.
І, што важна, поспехі нашай краіны ў няроўнай барацьбе з п'янствам прызнаюць замежныя эксперты.
Пытанне ў тым, кажа Валянцін Русовіч, агучваючы пазіцыю СААЗ, што ёсць і магчымасці для далейшага ўдасканалення. У прыватнасці, Беларусь магла б выкарыстоўваць вопыт той жа Расіі па ўвядзенні абмежавальных мераў па продажы алкаголю – для больш дынамічнага зніжэння агульнай смяротнасці і смяротнасці мужчын працаздольнага ўзросту ад знешніх прычынаў у прыватнасці.