Усе мы баімся невылечна захварэць. Хто – дужа відавочна і адкрыта, а хто – падсвядома. І калі гэта здараецца, здаецца, усё б аддалі, каб адкруціць час назад. Але такое, на жаль, немагчыма… І мы пакутуем, усё думаем: «За што?!», «Чаму менавіта са мной такое здарылася?!» Толькі ж хвароба сапраўды не выбірае… Любая. У тым ліку і рассеяны склероз.

Прызнаюся: пачуўшы назву гэтага захворвання, як і многія, уяўляла пераважна людзей сталага веку, у якіх вялікія праблемы з памяццю. І гэта бяда. Аказалася, што рассеяны склероз – зусім іншае захворванне. Яно праяўляецца парушэннем каардынацыі рухаў, расстройствам маўлення, дваеннем у вачах ды іншым. І церпяць ад яго якраз-такі маладыя людзі. Церпяць настолькі, што становяцца інвалідамі…

А даведалася я пра рассеяны склероз, прачытаўшы матэрыял журналіста нашага партала Святланы Стахоўскай і паглядзеўшы відэа (аператар – Генадзь Сукач). Рэальная гісторыя 32-гадовага хлопца, які апынуўся ў інваліднай калясцы,  уразіла да глыбіні душы!

Вось так сапраўды жывеш-жывеш і не ведаеш, што з табой можа здарыцца ў наступны момант. Страшна?! Вядома ж. Але мы заганяем гэты страх глыбока ў сябе, бо інакш немагчыма жыць звычайным жыццём.

А колькі сіл, маральных і фізічных, патрэбна тым, з кім гэта ўжо здарылася! І наколькі цярплівымі павінны быць іх сваякі, знаёмыя, каб не проста шкадаваць, а падтрымліваць, дапамагаць жыць далей, прымірыўшыся з тым, што здарылася, прыняўшы гэта. І наколькі велікадушнымі, а ў нечым і самаахвярнымі павінны быць людзі, якія дазваляюць сабе закахацца насуперак усім і ўсяму, вырашаюць стварыць сям’ю з тым, хто захварэў… І жывуць шчасліва!

Сярод маіх знаёмых ёсць некалькі людзей, якія перасоўваюцца толькі ў інвалідных калясках. Асабліва ўражвае – завочна і пры кожнай сустрэчы – наша зямлячка, ураджэнка Чэрвеньшчыны, неаднаразовая чэмпіёнка Паралімпійскіх гульняў Людміла Валчок.

Яе ў інваліднае крэсла прывяла не хвароба – няшчасны выпадак. Але тое, як яна змагла і ў такой сітуацыі, такім стане вярнуцца да паўнавартаснага жыцця, стаць знакамітай спартсменкай, мамай (!), заслугоўвае самай вялікай павагі. Вось пра Людмілу сапраўды можна сказаць – «чалавек-свята»! Заўсёды кантактная, усмешлівая, заўсёды гатовая да стасункаў, у тым ліку і з журналістамі…

Памятаю, калі ўпершыню збіралася напісаць пра сямейную пару калясачнікаў з нашай Чэрвеньшчыны – Дзмітрыя і Надзею Паўловічаў, напачатку шукала інфармацыю, як правільна стасавацца з людзьмі ў інвалідных калясках. Каб нічым не пакрыўдзіць, каб не адчуваць няёмкасці. Нас жа гэтаму не вучылі… Нас сапраўды гэтаму не вучылі – ні ў школе, ні ва ўніверсітэце! Таму і не ведаем. Таму і няёмка… Гэта зараз на прасторах сеціва можна сустрэць самыя разнастайныя парады псіхолагаў і не толькі. А тады… Інтуітыўна здагадваліся самі. І… не заўсёды правільна.

Да гэтага часу памятаю, як уразіла мяне вось гэтае: «Пачаць каціць інвалідную каляску без дазволу – гэта ўсё роўна што схапіць любога чалавека і панесці, без яго дазволу». І гэтае: «Заўсёды пытайцеся, перш чым аказаць дапамогу. Калі на яе пагадзіліся, удакладняйце, што і як трэба рабіць, дакладна выконвайце інструкцыі».

…Калі на вуліцы вы бачыце чалавека, які хістаецца, дрэнна ідзе, асабліва маладога ці сярэдняга ўзросту, не спяшайцеся думаць, што гэта п’яны. Магчыма, ён хварэе на рассеяны склероз. І калі раптам вас папросяць аб дапамозе, не імкніцеся, пагардліва скрывіўшыся, прайсці міма. Сітуацыі бываюць вельмі розныя. Міласэрнасць, спачуванне, суперажыванне, імкненне дапамагчы – вось тое, чаго так бракуе зараз многім з нас. І сёння, у Сусветны дзень барацьбы з рассеяным склерозам, самы час пра гэта задумацца…

Калі чалавек даведваецца пра тое, што сур'ёзна хворы, дык першая эмацыянальная рэакцыя на гэта – шок. Прытым ён зусім не абавязкова выяўляецца нейкай спецыфічнай рэакцыяй і даволі часта праходзіць незаўважна для навакольных. Уключаецца рэжым аўтапілота, пры якім чалавек можа выконваць самыя простыя дзеянні: есці, піць, спаць.

Знешне ён здаецца злёгку безуважлівым, задуменным або сумным. Такая рэакцыя абараняе арганізм ад звышмоцных пачуццяў, выкліканых стрэсам. А калі паступова шок праходзіць, пачынаецца «размарозка» пачуццяў. Чалавек адчувае страх, бяссілле, адчай, раз’юшанасць, віну і яшчэ шмат іншых, не менш моцных пачуццяў.

Адчуваць нават адно часам невыносна. А калі іх так шмат, дык увогуле незразумела, як да гэтага ставіцца. Адсюль моцныя ваганні настрою, парушэнне канцэнтрацыі ўвагі, замкнёнасць, пачуццё адзіноты.

І вось тут неабходна зразумець вельмі важную рэч. Усе гэтыя пачуцці цалкам натуральныя і звязаныя з тым, што развіццё сур'ёзнага захворвання – гэта страта. Страта здароўя. Страта не проста адной з асабістых характарыстык чалавека (здаровы, прыгожы, паспяховы, шчаслівы), але і ладу жыцця. Страта ранейшага ўяўлення пра сябе і сваю будучыню. Гэта страта ранейшай карціны свету.

Калі мы губляем штосьці вельмі каштоўнае для сябе, наша псіхіка пачынае вырашаць дзве супрацьлеглыя задачы. З аднаго боку, будзе абараняцца ад перажыванняў, блакіруючы іх, а з другога – імкнуцца адаптавацца, каб жыць далей. Чаму гэта супрацьлеглыя задачы? Справа ў тым, што адаптацыя магчымая і праходзіць паспяхова толькі тады, калі чалавек дае сабе дазвол пражыць пачуцці, звязаныя са стратай.

Не блакіруйце пачуцці, дайце сабе час для перажыванняў.

Ёсць некалькі стадый пражывання страты:

1. Адмаўленне. На гэтай стадыі чалавек не верыць у тое, што з ім здарылася, бо «У нас у сям'і на гэта ніхто не хварэў». Думае, што ўрачы памыліліся. Робіць бясконцую колькасць даследаванняў, падбірае іншыя, менш страшныя дыягназы з падобнымі сімптомамі, хавае ад навакольных і самога сябе з'яўленне новых сімптомаў і г.д.
2. Крыўда і гнеў. На гэтай стадыі адбываецца прызнанне факту таго, што здарылася, а крыўда і гнеў – гэта рэакцыя на змены, якія прынесла з сабой захворванне. Бо тое, што было даступым, перастала быць гэткім.
3. Гандаль. На гэтай стадыі чалавек часта шукае прычыну таго, што здарылася, у сваіх ранейшых паводзінах, у тым ладзе жыцця, які вёў раней. Пачынае меркаваць, што гэта такое пакаранне за ранейшыя «грахі», шкадуе пра нейкія ўчынкі. Каецца і прапануе Богу ці Сусвету пагадненне – добрыя паводзіны ў абмен на здароўе, падаўжэнне жыцця, памяншэнне болю і г.д.
4. Дэпрэсія. На гэтай стадыі асноўнымі пачуццямі робяцца гора і смутак, звязаныя з усведамленнем бяссілля што-небудзь змяніць. Але аплакванне мінулага жыцця, развітанне з ранейшымі планамі і надзеямі вызваляе месца для новых, і чалавек паступова пераходзіць да наступнай стадыі.
5. Прыняцце. Чалавек пачынае думаць пра будучыню, робіць рэвізію сваіх навыкаў і магчымасцяў, каб закласці іх у аснову новага жыцця. Фарміруецца паўнавартасная карціна свету, у якой чалавек знаходзіць для сябе новае месца і новыя магчымасці. Прымае абмежаванні. У яго з'яўляюцца планы на будучае і стаўленне да мінулага.

Гэтыя пяць стадый розныя людзі праходзяць у рознай паслядоўнасці і з рознай інтэнсіўнасцю. Яны накладваюцца адна на адну, і часам іх цяжка адрозніць. Але цалкам дакладна іх нельга падагнаць намаганнем волі. Важна ведаць, што нават калі вы ўжо наблізіліся або знаходзіцеся ў стадыі прыняцця, гнеў, гараванне, гандаль могуць вяртацца, але іх інтэнсіўнасць будзе ўсё памяншацца.

Памятайце, што прыняцце хваробы і пабудова новай карціны свету не гарантуе, што стратаў больш не будзе, але дае адчувальную перавагу, вопыт і веданне таго, што гэта можна перажыць.

Відэа – Генадзь Сукач.

Сарамлівасць і страх перад рэакцыяй навакольных абмяжоўваюць нашу актыўнасць значна мацней, чым любая фізічная хвароба. Многія людзі з рассеяным склерозам могуць хадзіць, але робяць гэта не так спрытна, як хацелася б. Няўклюдныя рухі часта прымаюць за алкагольнае ап'яненне. Страх сустрэць у вачах іншых людзей насмешку або шкадаванне не дае ім выйсці з дому. 

Людзі часта паводзяць сябе жорстка і няўмела, сутыкаючыся з недасканаласцю іншых, бо не ведаюць, што ім рабіць, як рэагаваць. Мала каму пашанцавала вырасці ў бацькоў, якія змаглі навучыць не баяцца быць сабой і з любоўю прымаць недасканаласць іншых. У асноўным, усіх вучылі браць прыклад з лепшых і не паказваць сваю слабасць. Таму ў душы любога з нас жыве страх няўдачы, страх апынуцца нязграбным, няёмкім, страх абняславіцца.

Як навучыцца спраўляцца са сваімі страхамі і сарамлівасцю?

Выйсце толькі адно – прыняць сябе. Перастаць змагацца з самім сабой, з той рэальнасцю, якая ёсць на дадзены момант. Гэта вызваліць вялікую сілу, якая маецца ў кожным з нас ад прыроды, і дазволіць накіраваць яе на стварэнне свайго шчаслівага жыцця.

Вось 7 рэкамендацый, якія дапамогуць зразумець, прыняць і палюбіць сябе:

1. Перастань сварыцца на сябе за сваю недасканаласць. Дай сабе права жыць сваё, няхай не ідэальнае, але СВАЁ жыццё.
2. Стаўся з павагай да свайго цела. Гавары сабе, што я такая/такі, як ёсць, і іншага цела ў мяне не будзе. Маё цела – гэта мой дом у гэтым жыцці. Шкада, што яно не заўсёды слухаецца мяне, але я люблю яго за тое, што маёй душы ёсць дзе жыць.
3. Будзь для сябе «любячым бацькам (маці)» – хвалі за тое, што атрымліваецца, і суцяшай, калі штосьці не атрымалася.
4. Знайдзі людзей, у супольнасці якіх можна без сарамлівасці быць сабой. Калі не атрымліваецца знайсці такіх сярод блізкіх і сяброў – звярніся ў групу псіхалагічнай падтрымкі.
5. Пастарайся зразумець іншых людзей. Усім страшна бачыць недасканаласць кагосьці, яна нагадвае пра сваю ўласную недасканаласць і крохкасць перад гэтым светам. І іх рэакцыі, якія прыносяць нам боль, прадыктаваныя гэтым страхам, а не жаданнем пакрыўдзіць.
6. Навучыся цаніць тое, што маеш. І надавай гэтаму большае значэнне, чым тым рэчам, якія не атрымліваюцца.
7. Дазволь сабе прымаць дапамогу. Прыняць дапамогу – не значыць праявіць слабасць. Гэта значыць – зрабіць крок насустрач рэальнасці, сабе самому і іншаму чалавеку, які гатовы быць побач.

Відэа – Генадзь Сукач.

Дзе тая тонкая мяжа паміж псіхалагічным расстройствам і паводніцкімі асаблівасцямі? Ці задумваліся вы пра гэта, сутыкаючыся з паняццямі «гульняманія» і «ператамленне»?

Важная навіна для ўсіх, хто несур'ёзна ставіцца да пытанняў залежнасці ад азартных гульняў і эмацыянальнага выгарання, выкліканага празмернай працоўнай актыўнасцю.

Сусветная арганізацыя аховы здароўя пасля доўгага разгляду афіцыйна прызнала гульняманію і ператамленне псіхалагічнымі расстройствамі. 11-ая версія Міжнароднай класіфікацыі хвароб (МКХ) уступіць у сілу з 11 студзеня 2022 года, пра што паведамляе «РІА Навіны».

Нагадаем, што ў 10-ай версіі класіфікацый ужо была нададзена асобная ўвага пытанню ператамлення. Тады яно было разгледжана як «фактар, які ўплывае на стан здароўя насельніцтва і звароты ва ўстановы аховы здароўя».

У новай версіі МКХ сіндром эмацыянальнага выгарання ўваходзіць у раздзел «Праблем, звязаных з занятасцю або адсутнасцю занятасці». Ён можа быць выяўлены вострай ступенню прыгнечанасці, апатыі і расстройствам увагі з-за хранічнага эмацыянальнага ўціску, звязанага непасрэдна з працоўнай дзейнасцю.

У чым жа асаблівасць гульняманіі як псіхічнага расстройства?

Празмернае захапленне як азартнымі гульнямі, так і камп'ютарнымі, відэагульнямі наносіць шкоду псіхіцы чалавека, пазбаўляючы яго адэкватнага развіцця ў соцыуме, уплываючы на кар'еру і сямейнае жыццё.

Нягледзячы на відавочнасць праблемы гульнявой залежнасці, распрацоўшчыкі відэагульняў з краін Еўропы і Амерыкі выказаліся супраць уключэння гульняманіі ў спіс захворванняў, якія патрабуюць лячэння. На іх думку, гульні нясуць у сабе выключна забаўляльныя і адукацыйныя мэты і не могуць стаць прычынай парушэнняў псіхікі.

Кожная жанчына ў свеце ў той ці іншай ступені адчувае пабочныя эфекты, якімі суправаджаецца надыходжанне менапаўзы. Ад праславутых прыліваў і перападаў настрою да фізічнага галаўнога і сустаўнага болю. Недамаганне можа стаць звыклым і расцягнуцца на гады, пакуль арганізм канчаткова не адаптуецца да зменаў, якія ў ім адбываюцца. Але для кожнай чацвёртай жанчыны жыццё ў гэты перыяд з-за знясільваючых праяў клімактэрычнага сіндрому проста невыноснае.

Часам прылівы жару, боль у суставах, трывожныя расстройствы такія інтэнсіўныя, што жанчыны нават не ў стане выходзіць на працу. Вучоныя падлічылі, што сумарна агульны бальнічны з-за цяжкага цячэння клімаксу складае амаль 14 мільёнаў дзён у годзе.

Але ёсць і добрая навіна. Захаваць высокую якасць жыцця ў перыяд наступу менапаўзы можна. Для гэтага важна ведаць, як пазбавіцца ад непрыемных сімптомаў або змякчыць іх праявы.

1. Не бойцеся замяшчальнай гарманальнай тэрапіі. 

Гармоназамяшчальная тэрапія (ЗГТ) – самы хуткі і эфектыўны спосаб вярнуць жыццё жанчыны ў нармальнае рэчышча.

Міф пра тое, што ЗГТ павялічвае рызыку ўзнікнення анкалагічных і сардэчна-сасудзiстых захворванняў, даўно нежыццядзейны. Наадварот, сучасныя гарманальныя прэпараты спрыяюць таму, што ў жанчын, якія іх прымаюць, да 50% зніжаецца верагоднасць інсульту, інфаркту, пералому шыйкі сцягна і ўтрая памяншаецца рызыка развіцця раку яечнікаў і эндаметрыю.

Разам з тым, на фоне прыёму ЗГТ сыходзяць нават вострыя праявы гармонадэфіцытнага стану ў перыяд менапаўзы: знікаюць прылівы, патлівасць, раздражняльнасць, урагенітальныя і сэксуальныя праблемы, нармалізуюцца ціск і настрой.

Аднак вельмі важна, каб падборам і прызначэннем прэпаратаў замяшчальнай гарманальнай тэрапіі займаўся акушэр-гінеколаг або гінеколаг-эндакрынолаг. У некаторых выпадках ЗГТ супрацьпаказаная, і тады давядзецца падбіраць альтэрнатыўныя варыянты.

Таксама ўрачу неабходна паведамляць пра ўсе лекавыя прэпараты, якія прызначаныя іншым вузкім спецыялістам, каб ацаніць магчымасць іх узаемадзеяння з ЗГТ.

2. Сэкс не павінен прыносіць больДыскамфорт і балючыя адчуванні падчас палавога акта – рэальная праблема для многіх жанчын узросту менапаўзы (у сярэднім 45-50 гадоў для беларусак).

Гэта можа быць звязана з сухасцю похвы, а таксама з тым, што скура робіцца больш тонкай і менш эластычнай з-за зніжэння ўзроўню эстрагену. Даволі часта ЗГТ дапамагае справіцца з гэтай праблемай. Аднак, калі асноўным сімптомам менапаўзы з'яўляецца сухасць похвы, выкарыстанне мясцовых гарманальных прэпаратаў (вагінальных таблетак і крэмаў, якія змяшчаюць эстраген) можа стацца больш эфектыўным. Асабліва гэта тычыцца жанчын, якія асцерагаюцца выкарыстоўваць пераральныя гарманальныя сродкі з-за раку малочнай залозы ў анамнэзе. Вагінальныя прэпараты дзейнічаюць мясцова, трапленне гармонаў у агульны кроваток зведзена да мінімуму.

Не варта скідаць з рахункаў і лубрыканты. Найбольш эфектыўнымі вагінальнымі ўвільгатняльнікамі з'яўляюцца тыя, якія ўтрымліваюць гіалуронавую кіслату, экстракт алоэ вера і алей абляпіхі. Апошні, у прыватнасці, надзвычай багаты на амега-7 поліненасычаныя тлустыя кіслоты – важны рэсурс для здаровай скуры і слізістых абалонак.

3. Паспрабуйце ёгу для душэўнай раўнавагі

Павышаная трывожнасць часта з'яўляецца адным з першых сімптомаў надыходзячай менапаўзы, але ёй, як правіла, не надаюць належнага значэння.

Ёга – натуральны спосаб зняць неспакой падчас складанага для жаночага арганізма перыяду.

Вынікі некалькіх даследаванняў, у якіх параўноўвалі ёгу з іншымі відамі фізічных практыкаванняў, паказалі яе перавагі пры ліквідацыі псіхалагічных сімптомаў менапаўзы, такіх, як дэпрэсія і павышаная трывожнасць.

Зрэшты, любая дадатковая фізічная актыўнасць таксама дае спрыяльны эфект, паколькі павышае ўзровень эндарфінаў у крыві і ўзнімае настрой.

4. Змяніце рацыён

Калі справа даходзіць да менапаўзы, змена звыклага рацыёну харчавання можа рэальна змякчыць непрыемныя сімптомы.

Ці ведаеце вы, што японскія жанчыны вельмі рэдка пакутуюць ад непрыемных пабочных эфектаў клімаксу? І гены да гэтага ніякага дачынення не маюць. Вучоныя напрамую звязваюць гэта з характарам іх харчавання, якое адрозніваецца высокім спажываннем раслінных гармонаў, што маюць эстрагенападобнае дзеянне. Даследаванні выявілі, што як толькі японкі пераходзяць са сваёй традыцыйнай дыеты на заходні стыль харчавання, змяняецца і працяг менапаўзы: узмацняюцца прылівы, выяўляецца начная патлівасць, настрой выходзіць з-пад кантролю і г.д.

У вялікай колькасці раслінныя гармоны ўтрымліваюцца ў соевых прадуктах, нуце, сачавіцы, а таксама ў розных відах капусты (асабліва брокалі і кальрабі), рэпе. Яшчэ адна добрая крыніца – насенне гарбуза і лёну.

Раслінныя эстрагены могуць не толькі значна паменшыць сімптомы менапаўзы, але таксама папярэджваюць развіццё ішэмічнай хваробы сэрца і астэапарозу.

Таксама ў перыяд менапаўзы важна забяспечыць рэгулярнае спажыванне вітаміну С у дастатковай колькасці. Ён валодае шматлікімі ўласцівасцямі, якія запавольваюць узроставыя змены: нейтралізуе вольныя радыкалы, якія пашкоджваюць тканкі і выклікаюць заўчаснае старэнне; стымулюе выпрацоўку калагену ў скуры і папярэджвае з'яўленне маршчын. Вітаміну С шмат у агародніне, садавіне, ягадах.

Для захавання трываласці касцяной тканкі штодня ўжывайце ў ежу малако і малочныя прадукты – тварог, ёгурт, кефір, сыраквашу і г.д. Па-першае, гэта забяспечыць паступленне ў арганізм кальцыю; па-другое, ферментаваныя прадукты будуць падтрымліваць нармальную мікрафлору кішэчніка.

Яшчэ адна бясспрэчная перавага рацыёну з упорам на малочныя прадукты і прадукты расліннага паходжання ў тым, што ён дапамагае кантраляваць вагу. А гэта, між іншым, балючая тэма для большасці жанчын у перыяд менапаўзы. З-за зменаў гарманальнага фону лішнія кілаграмы «нарастаюць» лёгка і хутка, затое сыходзяць з цяжкасцю.

5. Выключыце каву і алкаголь

Змены ў дыеце і ладзе жыцця могуць аказаць вялікі ўплыў на неспрыяльныя сімптомы менапаўзы. Значна большыя, чым многія ўсведамляюць.

Кафеін, як вядома, валодае ўзбуджальным дзеяннем. Гэты эфект можна параўнаць з рэакцыяй арганізма на стрэс – памяншае ўздзеянне заспакаяльнага хімічнага рэчыва ў мозгу, адэназіну, і, такім чынам, павышае ўзровень трывогі.

Алкаголь у прынцыпе аказвае благі ўплыў, тым больш у перыяд, калі арганізм і так моцна аслаблены.

Таму ўжыванне кавы і алкаголю падчас менапаўзы варта скараціць да мінімуму. Яшчэ лепей – адмовіцца зусім. А ў якасці альтэрнатывы аддаць перавагу травяной гарбаце, такой, як ройбуш, рамонак або заспакаяльная мята.

6. Прымайце ванны з магніем

Магній жыццёва важны для добрага самаадчування – ён дапамагае пераадолець стомленасць, памяншае спазмы мышцаў і так званы сіндром неспакойных ног. А яшчэ ён спрыяе нармальнай функцыі кішэчніка. Гэта асабліва актуальна, калі менапаўза суправаджаецца схільнасцю да запораў, бяссонніцай або павышанай трывожнасцю.

Магній у вялікай колькасці змяшчаецца ў зерневых. Аднак пры апрацоўцы і перапрацоўцы зерня большая частка магнію губляецца. Таму дэфіцыт мікраэлемента ў нашых сучаснікаў – звычайная з'ява.

Дапоўніць недахоп магнію можна не толькі выбіраючы багатыя на яго прадукты харчавання. Ён таксама паглынаецца праз скуру. Безадмоўны спосаб добра выспацца ноччу – пакласці жменю солі магнію ў цёплую ванну і на працягу паўгадзіны расслабіцца ў ёй перад сном.

7. Увільгатняйце скуру

Літаральна кожная жанчына ў перыяд менапаўзы сутыкаецца з такой з'явай, як сухасць валасоў і скуры. «Эфект пустыні» не шкадуе ні адну частку цела, ад галёнак да твару, і часта суправаджаецца свербам і лушчэннем.

У гэтым выпадку на дапамогу можа прыйсці алей вячэрняй прымулы, які валодае ўнікальным складам, супастаўным з рыбіным тлушчам. Ён утрымлівае незаменныя тлустыя кіслоты, якія эфектыўна паляпшаюць знешні выгляд скуры, надаюць ёй гладкасць і бляск, адначасова памяншаючы сухасць і лушчэнне. Дастаткова 1-2 г у дзень, каб дапамагчы скуры заставацца ўвільготненай, павысіць яе пругкасць і эластычнасць.

Парайцеся з урачом, ці варта вам прымаць алей вячэрняй прымулы і чым яго можна замяніць у выпадку неабходнасці.

8. Вазьміце сябе ў рукі!

У рэшце рэшт, менапаўза – гэта ўсяго толькі этап у жыцці, а не яго фінал. Даследаванні паказалі, што ў тых жанчын, якія з надыходам крытычнага ўзросту не губляюць упэўненасць у сабе і не зніжаюць планку самаацэнкі, перыяд менапаўзы працякае практычна бессімптомна і не ўплывае на якасць жыцця.

Але нават калі кардынальныя змены ў арганізме даюцца цяжка, зусім не абавязкова пакорліва пакутаваць і цярпець. Сучасныя фармакалагічныя прэпараты здольныя тварыць цуды. Галоўнае – не замоўчваць праблему, а звярнуцца па дапамогу да ўрача.