Увесь найбліжэйшы тыдзень — масленічны. Народныя гулянні, відовішчныя забавы тыпу поўзання па слупе, выпякання і паядання бліноў — гэтыя традыцыі настолькі прыжыліся, што асноўны сэнс Масленіцы сёння зводзіцца менавіта да іх. Традыцыі і абрады продкаў беларусаў былі значна большыя. Некаторыя з іх, нажаль, сыходзяць у нябыт і ўспамінаюцца толькі краязнаўцамі і гісторыкамі.
Падчас Масленічнага тыдня вялікая ўвага надавалася сямейна-шлюбным адносінам. Гэта і зразумела. Продкі беларусаў у вясенне-летне-асенні перыяд вельмі шмат працавалі ў палях. Хлопцам і дзяўчынам часу на знаёмствы заставалася не так і шмат. А святы такія, як Масленіца, Каляды, Купалле, гуртавалі моладзь, утваралі пары.
Раскажам вам некалькі традыцый масленічнага тыдня, якія, ўпэўнены, могуць вас здзівіць.
«Пачастуеш нас сырам — народзіш ты сына»
У масленічны тыдзень была традыцыя наведваць дзяўчат, жанчын, якія нядаўна ўзялі шлюб, але не маглі па нейкай прычыне зацяжарыць. Вяскоўцы прыходзілі да дома, дзе жыла такая дзяўчына, спявалі ёй песні з пэўным сэнсам. Маглі гучаць, напрыклад, словы: «Маладзіца, маладая, выходзь ты да нас на двор, пачастуеш нас сырам — народзіш ты сына». Песні насілі заклінальны характар. Лічылася, што хуткім часам у гэтай сям'і абавязкова народзіцца дзіця.
Масленіца ярка ўвабрала ў сябе асноўныя элементы сямейнай абраднасці. Менавіта праз гэтае свята можна прасачыць хрысцільную абраднасць. На хрышчэнне дзіцяці заўсёды прысутнічала бабка-павітуха. А на Масленіцу наведвалі бабку-павітуху, лашчылі, частуючы бліны.
Навошта на Масленіцу апраналі калодку на шыю?
Прысутнічалі на Масленіцу і некаторыя элементы вясельнай абраднасці. Напрыклад, аднавяскоўцы наведвалі з віншаваннямі маладых, якія нядаўна браліся шлюбам. А калі ў вёсцы быў нежанаты хлопец, з яго жартавалі. На шыю хлопца апраналі калодку, тым самым паказваючы, што ён дасягнуў дзетароднага ўзросту, але пакуль не жанаты. Хай і ў жартоўнай форме, але гэта была пэўная ганьба. Аднавяскоўцы падкрэслівалі гэтым, што хлопец павінен працягваць свой род.
Наведвалі дзяўчат і жанчын, якія нядаўна выйшлі замуж, каб ацаніць іх гаспадарскія ўменні. Прыходзілі ў хату, у сям'ю да такой жанчыны і правяралі, якая яна гаспадыня. Жанчына павінна была госцяў чым-небудзь пачаставаць. Інакш лічылася, што гаспадыня дрэнная. І тады госці хапалі падушкі з хаты, выбягалі на двор і трэслі імі. ажаніўся, але добрай гаспадыняй яго жонку не назавеш.
Чаму спальвалі пудзіла?
Масленіцу суправаджала і памінальная абраднасць. На поўначы Беларусі сустракаўся такі цікавы абрад, як «Пахаванне дзеда». Мясцовыя жыхары рыхтавалі ляльку Дзеда і праводзілі абрад яе пахавання. Усе плакалі, а потым выносілі ляльку на двор і спальвалі. Лічылася, што са спаленнем сыходзіць увесь негатыў.
Таму на Масленіцу спальваецца пудзіла. Людзі верылі, што агонь як ачышчальная сіла будзе прыбіраць увесь негатыў. Таксама лічылася, што калі пакласці ў пудзіла нейкую рэч або запіску з усім дрэнным, што было летась, і спаліць, можна ўвайсці ў новы светлы этап свайго жыцця.
Выконваючы абрады і традыцыі, людзі верылі ў сакральны сэнс Масленіцы. Укладвалі ў гэтае свята важныя пасылы. Большае значэнне надавалася самім дням. Напрыклад, перыяд з панядзелка па сераду быў адметны падрыхтоўкай да Масленіцы, а ўжо з чацвярга па нядзелю. зяця на бліны, а ў пятніцу, наадварот, зяць цешчу.
На сучасным этапе святкаванне Масленіцы набыло больш забаўляльны характар. У гарадах спальваюць пудзіла, частуюць блінамі. Адбываецца трансфармацыя сэнсаў свята. На шчасце, аграсядзібы, музейныя комплексы падтрымліваюць на сваёй тэрыторыі спрадвечныя беларускія традыцыі пры правядзенні Масленіцы.
Масленіца-2025. Дзе і як сёлета беларусы будуць праводзіць зіму?
