Канфлікт пакаленняў – вечная тэма бацькоўска-дзіцячых адносінаў. Але сёння яна набыла асаблівую актуальнасць. Узяць хаця б апошнія 30 гадоў. За гэты перыяд нарадзіліся і падрастаюць два новыя пакаленні – Z, альбо зумеры, і A (альфа). Іх прадстаўнікі кардынальна адрозніваюцца ад тых, каму цяпер каля 40, хто і сам яшчэ малады і стараецца ісці ў нагу з часам. Але знаходзіць агульную мову і заставацца на адной хвалі з сучаснымі падлеткамі атрымліваецца не ва ўсіх і не заўсёды.
Чаму? Чым адрозніваюцца «зумеры» і «альфа» ад сваіх папярэднікаў «міленіялаў»? Як знайсці паміж імі агульныя кропкі судакранання, каб звесці да мінімуму канфлікт пакаленняў? Навошта наогул гэта трэба?
Пра гэтае і многае іншае журналіст Слушна даведалася ад вядучага навуковага супрацоўніка лабараторыі асноў стандартызацыі і медыцынскіх тэхналогій БелМАПА Марыны Солтан.
І з сумам я гляджу на наша пакаленне…»
Па версіі расійскай школы тэорыі пакаленняў RuGenererations, якую можна экстрапаляваць і на Беларусь, у Расіі цяпер жывуць прадстаўнікі 6 пакаленняў:
- маўклівае пакаленне (1923 – 1943 г.р.);
- пакаленне бэбі-бумераў (1943 – 1963 г.р.);
- пакаленне Х (1963 – 1984 г.р.);
- пакаленне міленіум, альбо Y (1984 – 2000 г.р.);
- пакаленне Z, альбо зумеры (2000 – 2015 г.р.);
- пакаленне А (альфа) (з 2011 г.р.).
Менавіта два апошнія пакаленні маюць асаблівасці, якія ашаламляльна адрозніваюць іх ад папярэднікаў.
Сучасныя дзеці і падлеткі, у адрозненне ад сваіх аднагодкаў з іншых пакаленняў, маюць больш праблемаў са здароўем: яны часцей пакутуюць ад метабалічных парушэнняў і залішняй вагі, праблемаў з паставай, плоскаступнёвасці, анамалій рэфракцыі і расстройстваў паводзінаў... На жаль, гэты спіс можна працягнуць.
Пры высокай інфармаванасці сучасных дзяцей і падлеткаў пра фактары рызыкі для здароўя (нерэгулярнае харчаванне, гіпадынамія, недастатковы сон, шкодныя звычкі, злоўжыванне гаджэтамі), яны ў значна меншай ступені пераносяць гэтыя веды на сябе. Іншымі словамі, юныя зумеры ведаюць, што трэба (ці не трэба) рабіць, каб заставацца здаровымі, але не робяць гэтага. Гэта пацвярджаюць вынікі даследавання, якое правялі ў 2019 годзе супрацоўнікі Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта.
Яны апыталі вучняў 8-11 класаў мінскіх школ, ці ведаюць яны пра тое, як негатыўна адбіваецца на здароўі нерэгулярнае харчаванне, нізкая рухальная актыўнасць, недахоп сну і курэнне.
У выніку аказалася:
- Пра тое, што агрэхі ў харчаванні наўпрост шкодзяць здароўю, ведае кожны другі школьнік з апытаных. Пры гэтым прынцыпы рэгулярнага, разнастайнага і паўнавартаснага харчавання выконвае толькі траціна дзяцей.
- Пра шкодныя наступствы гіпадынаміі ў курсе 85% падлеткаў. Але толькі крыху больш за 60% апытаных наведваюць спартыўныя гурткі і секцыі і ў цэлым вядуць актыўны лад жыцця.
- Пра тое, які важны для арганізма, што расце, паўнавартасны начны сон, ведаюць амаль 90% вучняў 8-11 класаў. Пры гэтым у сярэднім кожны другі падлетак не дасыпае. Характэрна, што востры дэфіцыт сну адчуваюць вучні 8 і 11 класаў (у гэтай групе апытаных толькі 25% дзяцей спяць столькі, колькі гэта неабходна). Сярод 9-класнікаў рэгулярна не дасыпаюць 45% вучняў, сярод 10-класнікаў – амаль 40%.
- Практычна ўсе дзеці старэйшай школы ведаюць пра шкоду курэння. Пры гэтым сярод 8-9-х класаў не паляць 70% вучняў, сярод 10-х – 56%. Горш за ўсё справа ідзе ў асяроддзі 11-класнікаў. Тут тыя, хто ні разу не практыкаваў курэнне, у меншасці – усяго 46,8%.
– Якую выснову мы з гэтага можам зрабіць? – задаецца пытаннем Марына Солтан, якая была адным з сааўтараў даследавання. – Узровень інфармаванасці сучасных падлеткаў пра фактары рызыкі для здароўя досыць высокі. У гэтым ёсць заслуга і бацькоў, і педагогаў, і школьных псіхолагаў... Гэта значыць, ідзе актыўная праца сярод дзяцей і падлеткаў па інфармаванні і прасоўванні прынцыпаў ЗЛЖ. Але мяркуючы па выніку, нам усім варта працаваць ужо не столькі над данясеннем ведаў, колькі над матывацыяй падлеткаў, каб гэтыя веды ператвараліся ў вынік. І вось тут якраз-такі неабходна ўлічваць асаблівасці пакалення, з якім мы маем справу, – пакаленняў Z і A.
Асаблівасці пакаленняў Z і A
Дык хто ж яны, дзеці новых пакаленняў? Што робіць іх асаблівымі і чаму гэта трэба ўлічваць, выбудоўваючы з імі дыялог?
Гэта дзеці мультымедыйных тэхналогій.
Лічбавыя людзі, якія з'явіліся на свет з кнопкай на пальцы».
Успомніце, яшчэ 30 гадоў таму мабільны тэлефон быў раскошай, даступнай адзінкам. Сёння гэта дэвайс, на якім завязана літаральна ўсё – камунікацыі, праца, вольны час... Сёння ў абыходжанні з электроннымі гаджэтамі любы дашкольнік дасць фору даросламу.
Сучасныя падлеткі без праблемаў заводзяць новыя знаёмствы і маюць стасункі ў віртуальнай прасторы, але ў рэальным жыцці нярэдка маюць цяжкасці з камунікацыяй.
- Асноўнай адметнай асаблівасцю новага пакалення з'яўляецца кліпавае мысленне. Яны не вітаюць тэкставую інфармацыю, а лічаць за лепшае глядзець ці слухаць кароткія аўдыё- альбо відэаролікі (кліпы).
- Асноўная крыніца інфармацыі для іх – інтэрнэт. Зумеры здольныя апрацоўваць вялікія аб'ёмы інфармацыі. Пры гэтым атрыманыя веды не носяць фундаментальнага характару, часта яны прыкладныя, каб вырашыць задачу тут і цяпер.
Для зумераў не існуе шаблонаў і абмежаванняў, прынцыпаў і ўстойлівых поглядаў. Гэта пакаленне Digital, стартапаў і крэатыўнага мыслення. Думаць нестандартна – гэта якраз пра іх.
Чаму ўзнікаюць канфлікты паміж бацькамі і дзецьмі
Выхаванне сучасных дзяцей і падлеткаў – гэта ўжо не безумоўная прэрагатыва бацькоў. Бацькі, як і любы дарослы, – не бясспрэчны аўтарытэт.
Вялікі ўплыў на падлеткаў аказваюць так званыя лідары меркаванняў у электроннай інфармацыйнай прасторы, блогеры са шматмільённай аўдыторыяй (YouTube, TikTok, Instagram). А таксама равеснікі, якія змаглі «распіярыць» сябе ў сацыяльных сетках.
Характэрнае адрозненне цяперашніх падлеткаў ад усіх папярэднікаў – поўная адсутнасць свайго пункту гледжання на любую з важных тэмаў.
– Улічваючы ўсе асаблівасці сучасных дзяцей і падлеткаў, і ў выхаванні, і ў прафілактычнай рабоце неабходна выкарыстоўваць новыя метады і падыходы, – перакананая Марына Солтан. – Інакш мы будзем мець тое, што маем: амаль 100-працэнтны ўзровень інфармаванасці, і меней за палову будзе прымяняць атрыманыя веды на карысць уласнага здароўя. Лекцыі і гутаркі дарослых, нават значных, якім бы прафесійным альбо жыццёвым вопытам яны ні валодалі, ужо не эфектыўныя.
Як мець стасункі з сучасным падлеткам
На думку Марыны Солтан, для любога дарослага пры стасунках з дзецьмі і падлеткамі сёння актуальна кіравацца наступнымі правіламі:
- Любая інфармацыя, якую вы спрабуеце данесці да дзіцяці, павінна быць не размытай, а дакладнай і канкрэтнай, па прынцыпе: бяры і рабі, ці рабі, як я.
- Прадстаўнікі пакаленняў Z і A настроены на імгненнае ўзнагароджанне за выкананае заданне – ім патрэбныя пастаянная падтрымка і пахвала, якія падсілкоўваюць матывацыю працягваць у тым жа духу. Працаваць на будучы вынік і бонус у перспектыве яны не любяць.
- Інфармацыя, якую трэба ім данесці, павінна быць кароткай, канкрэтнай. І лепей успрымаецца не тэкставая інфа, а відэа ці аўдыё, прычым кароткія.
- Больш актыўна выкарыстоўвайце сацыяльныя сеткі і месэнджары для наладжвання камунікацыі. Яны там на сваёй тэрыторыі.
- Арыентуйцеся на больш актыўныя формы выхавання і прафілактычнай работы, каб павесці сучасных дзяцей (актыўныя лекцыі, трэнінгі, ролевыя гульні, мазгавыя штурмы, квэсты і інш.). Гэта актуальна і для ўнутрысямейных адносінаў. Як ні круці, а сучаснаму падлетку патрэбныя сучасныя бацькі: крэатыўныя, актыўныя, разняволеныя.
https://bel.24health.by/buket-kotoryj-vyanet-kak-ogrexi-v-vospitanii-otrazhayutsya-na-zdorove-detej/
