Чаму можа балець спіна? Да якога спецыяліста трэба звяртацца ў першую чаргу? Ці варта рабіць МРТ пазваночніка без накіравання ўрача? Наколькі эфектыўны гэты метад у дыягнастычным пошуку прычыны болю ў спіне? Ці дастаткова выніку абследавання, каб паставіць дакладны дыягназ? Ці можна рабіць МРТ людзям з металаканструкцыямі ў арганізме? На гэтыя ды іншыя пытанні Здаровым людзям адказаў урач-нейрахірург, дырэктар медыцынскага цэнтра ІМRЕD Андрэй Шыпай.
Чаму баліць спіна? Магчымыя прычыны і сімптомы
Прычыны болю ў спіне настолькі шматлікія, наколькі разнастайныя характарыстыкі самога болю. Ные, рэжа, цягне, коле, «страляе», выклікае цяжка вытлумачальныя дыскамфортныя адчуванні пры руху – гэта далёка не ўсё, як апісваюць пацыенты боль у спіне.
– Кожны чалавек індывідуальны, і парог адчувальнасці ў кожнага свой, – кажа Андрэй Шыпай. – Хтосьці з кампрэсійным пераломам пазваночніка працягвае звычайнае жыццё і не прыслухоўваецца да адчуванняў. А хтосьці пры лёгкай ламоце ў паясніцы пасля інтэнсіўных фізічных нагрузак альбо працяглага знаходжання ў нязручнай позе ідзе на прыём да ўрача. Але правільна пры любым дыскамфорце, незалежна ад інтэнсіўнасці і лакалізацыі (няхай гэта будзе боль у шыйным ці грудным аддзеле пазваночніка, у паясніцы ці вобласці крыжа), які паўтараецца больш за адзін раз, звярнуцца па кансультацыю да спецыяліста. Пры эпізодзе вострага болю нават паўтарэння чакаць не варта.
Боль у спіне можа быць выкліканы рознымі прычынамі:
- Спецыфічнымі, якія звязаныя непасрэдна з пазваночнікам і яго мышачна-звязкавым гарсэтам (радыкулапатыі, астэахандроз, грыжа альбо выпадзенне міжпазваночнага дыска, розныя траўмы, уключаючы ўдары, пераломы і парывы звязак, і г.д.).
- Неспецыфічнымі, якія выкліканыя перанапружаннем мышцаў спіны інтэнсіўнымі фізічнымі нагрузкамі, доўгім знаходжаннем у нязручнай позе, стэрэатыпнымі рухамі.
- Паталогіяй унутраных органаў (стрававода, лёгкіх, сэрца, нырак, падстраўнікавай залозы, жаночых палавых органаў і інш.), пры якіх боль ірадыруе ў вобласць пазваночніка і расцэньваецца пацыентам, як болевыя адчуванні ў спіне.
- Злаякаснымі ўтварэннямі.
Знайсці прычыну вельмі важна, каб папярэдзіць развіццё негатыўных падзей.
Да якога ўрача звяртацца, калі баліць спіна?
Ёсць тры асноўныя спецыялісты, якія могуць выступаць дыспетчарамі ў пошуку сапраўднай прычыны болю ў спіне і пастаноўцы дакладнага дыягназу:
- участковы тэрапеўт (ці ўрач агульнай практыкі);
- неўролаг;
- траўматолаг-артапед.
– Пачынаць можна з любога, – лічыць Андрэй Шыпай. – Тэрапеўт у добрым сэнсе займаецца «медсартыроўкай»: пасля гутаркі з пацыентам вызначае, ці ёсць неабходнасць накіраваць яго да вузкага спецыяліста. Траўматолагі-артапеды спецыялізуюцца на паталогіях касцей, у тым ліку пазваночніка, звязак, мышцаў, сухажылляў. А інервацыю (сувязь органаў і тканак з перыферычнай і цэнтральнай нервовай сістэмай), якая таксама нярэдка з'яўляецца прычынай болю ў спіне, ніхто не ведае лепей за неўролага.
Спецыяліст збярэ анамнэз, прызначыць неабходныя лабараторныя аналізы і інструментальныя абследаванні. І толькі на падставе гэтых трох складнікаў зможа паставіць дыягназ і прызначыць лячэнне.
Эфектыўнасць МРТ пры болю ў спіне
На сёння МРТ з'яўляецца найбольш эфектыўным метадам інструментальнай дыягностыкі для абсалютнай большасці захворванняў, у тым ліку тых, якія характарызуюцца болем у спіне.
Ёсць шэраг пераваг, якія вылучаюць магнітна-рэзанансную тамаграфію з усёй шматстайнасці дыягнастычных метадаў:
- Дакладнасць.
– Эфектыўнасць дыягнастычнага пошуку дасягае 90% пры выкарыстанні базавага метаду МРТ (без увядзення кантраснага рэчыва), – кажа Андрэй Шыпай. – Пры гэтым вынікі не маюць на ўвазе розначытанні, у адрозненне, напрыклад, ад УГД-даследавання, дзе шмат чаго залежыць ад таго, як спецыяліст паставіць датчык, як інтэрпрэтуе малюнак, наколькі якаснай будзе візуалізацыя і г.д. Пры МРТ такія хібнасці выключаныя. Дакладнасць адлюстравання настолькі высокая, што дазваляе выявіць, напрыклад, злаякасныя новаўтварэнні ў пачатковай 1-й стадыі развіцця.
- Даступнасць.
Раней з-за абмежаванай колькасці апаратаў МРТ абследаванне было даступнае ў асноўным толькі па накірунку ўрача. Сёння такой праблемы няма. Мабыць, гэта адзіны метад абследавання, якім можна скарыстацца нават ноччу і без накіравання ўрача (выключэнне – магнітная тамаграфія з увядзеннем кантраснага рэчыва).
Ніякай спецыяльнай падрыхтоўкі да абследавання таксама не патрабуецца.
- Бяспечнасць.
МРТ без кантрасту абсалютна бяспечнае і не цягне за сабой ніякіх негатыўных наступстваў для пацыента. Праходзіць абследаванне можна так часта, як трэба. У якасці скрынінгу – аптымальна 1 раз у год.
- Хуткасць даследавання.
Як правіла, даследаванне аднаго сегмента спіны (шыйнага аддзела, паяснічна-крыжавога і г.д.) займае 30-40 хвілін.
- Бязбольнасць.
Паколькі базавы метад МРТ не інвазіўны, ён абсалютна бязбольны. Нават супраць гукаў апарата, якія могуць справакаваць неспакой альбо раздражненне ў пацыента, ёсць выратаванне – бярушы ці навушнікі з прыемнай музыкай.
- Мінімум супрацьпаказанняў.
МРТ даступнае для дарослых і для дзяцей. Да нешматлікіх супрацьпаказанняў адносяцца клаўстрафобія (боязь закрытай прасторы), цяжкія псіхічныя захворванні, штучныя кіроўцы сардэчнага рытму, абхопы пацыента больш за дыяметр тунэлю апарата (70 см) і некаторыя іншыя.
– Што тычыцца металаканструкцый, дык іх наяўнасць можа парушыць выразнасць адлюстравання, – тлумачыць Андрэй Шыпай. – Напрыклад, у ніжняй частцы пазваночніка стаіць скаба, а неабходна МРТ паясніцы. Дакладнасць вынікаў не гарантаваная, таму для пацыента лепей выбраць іншы метад абследавання. Але, трэба сказаць, большасць сучасных пратэзаў, скобаў, штыфтоў ды іншых металічных медвырабаў вырабляюцца з матэрыялаў, якія не ствараюць магнітнага поля, а значыць, МРТ не супрацьпаказанае.
Важна адзначыць, падкрэслівае эксперт, што пры ўсёй дакладнасці магнітна-рэзананснай тамаграфіі як дыягнастычнага метаду – гэта не панацэя і не гатовае рашэнне для пацыента. Урач-рэнтгенолаг не ставіць дыягназ, а дае заключэнне, якое можа паказваць як сапраўдную прычыну болю ў спіне, так і кірунак далейшых дыягнастычных пошукаў. МРТ не выключае правядзення дадатковых абследаванняў: МРТ з увядзеннем кантраснага рэчыва, УГД, КТ, ПЭТ-КТ і г.д. Але прымаць рашэнне аб іх неабходнасці, ставіць дыягназ і прызначаць адэкватную тэрапію павінен толькі ўрач.
Фота забяспечаныя медыцынскім цэнтрам ІМRЕD і ўзятыя з адкрытых інтэрнэт-крыніц.
