Чаму нават пры прыёме статынаў працягвае развівацца атэрасклероз? Якія аналізы трэба здаваць, калі пачынаецца варыкоз? Што трэба рабіць, каб не адбыўся інсульт? Як вызначыць, што з сасудамі не ўсё ў парадку? Працягваем адказваць на пытанні.
Эксперт – галоўны пазаштатны сасудзісты хірург камітэта па ахове здароўя Мінгарвыканкама, загадчык аддзялення сасудзістай хірургіі 4-й гарадской бальніцы г.Мінска імя М.Я.Саўчанкі, к.м.н. Іван Пятровіч Клімчук.
Кансультацыя сасудзістага хірурга
Чаму трэба прымаць статыны
Два гады таму перанёс стэнтаванне каранарных сасудаў. Прымаю статыны (10-15 мг) па прызначэнні кардыёлага. Захоўваю дыету, стараюся весці актыўны лад жыцця (45 гадоў). У БЦА ёсць бляшкі. За апошнія паўтара года вырас узровень стэнозу прыкладна на 10% і складае 50-55%. Пры гэтым узровень халестэрыну (агульны) стабільна не перавышае норму. Як такое можа быць, што бляшкі растуць і стэноз павялічваецца, нягледзячы на статыны? Ці варта павышаць іх дозу? Ці ўпадзе пры гэтым халестэрын? Што параіце? Калі справа дойдзе да аперацыі, што меней рызыкоўна?
Іван Клімчук: Ваша сітуацыя сведчыць пра тое, што ў вас мультыфакальнае паражэнне артэрыяльных басейнаў у маладым узросце. Гэта сведчыць пра злаякаснасць атэрасклератычнага працэсу і значную рызыку яго прагрэсавання. Сёлета ў 4-й ГКБ у Гарадскім сасудзістым цэнтры сумесна з кафедрай агульнай хірургіі БДМУ стартаваў навуковы праект пад кіраўніцтвам прафесара Вячаслава Янушкі па вывучэнні і карэкцыі мультыфакальнага атэрасклерозу. І зараз мы дэталёва займаемся гэтай праблемай. Статыны не выключаюць прагрэсаванне атэрасклератычнага працэсу, а толькі запавольваюць яго ход і зніжаюць верагоднасць развіцця ўскладненняў, такіх, як інфаркт, інсульт і гангрэна ніжніх канечнасцяў.
Статыны зніжаюць узровень халестэрыну, як агульнага, так і «дрэннага», паляпшаюць профіль ліпідаграмы. Акрамя таго, статыны валодаюць яшчэ і супрацьзапаленчым уздзеяннем на бляшку. Яна робіцца больш стабільнай і інэртнай у плане развіцця на ёй трамбозу, зніжаецца верагоднасць разрыву, надрыву і іншых сасудзістых катастрофаў. Паляпшаецца стан самой сасудзістай сценкі, павялічваецца яе эластычнасць. Статыны блакуюць перакіснае акісленне ліпідаў, якое з'яўляецца індуцыруючым фактарам развіцця атэрасклерозу. Ёсць даследаванні, якія паказалі, што прыём статынаў у значных дазіроўках прыводзіць нават да рэгрэсу атэрасклератычных бляшак.
Для вырашэння пытання пра карэкцыю дозы прэпарата варта здаць разгорнуты аналіз крыві на ўтрыманне ліпідаў (халестэрыну) – ліпідаграму – і звярнуцца да сасудзістага хірурга 4-й ГКБ.
Калі справа дойдзе да аперацыі (стэнтаванне альбо адкрытая хірургічная аперацыя), рашэнне будзе прымацца індывідуальна і грунтавацца на дадзеных абследавання: УГД БЦА (брахіяцэфальныя артэрыі), і пры неабходнасці КТ – ангіяграфія БЦА.
У мамы моцны варыкоз. У мяне таксама на нагах з'яўляюцца сетачкі з венаў, адна вена ўжо візуальна выступае. Падкажыце «дарожную карту»: да якога ўрача ісці, якія аналізы здаваць? Ці можна прыбраць праявы нехірургічным шляхам? Ганна, 40 гадоў
Іван Клімчук: Калі вы жыхарка Мінска, дык неабходна звярнуцца да хірурга ў сваю паліклініку. Ён пры неабходнасці накіруе на кансультацыю ў Гарадскі сасудзісты цэнтр (4-я бальніца) да сасудзістага хірурга. Якія аналізы здаваць? Да кансультацыі неабходна выканаць УГД венаў ніжніх канечнасцяў. Магчымасць выдалення сетачак венаў нехірургічным шляхам існуе і называецца склератэрапіяй.
Як аднавіць вены пасля хіміятэрапіі? Людміла, 42 гады
Іван Клімчук: Неабходна спачатку выканаць УГД венаў канечнасцяў. Пасля правядзення даследаванняў звярнуцца ў Гарадскі сасудзісты цэнтр у 4-ую бальніцу.
Ці можна выдаліць атэрасклератычную бляшку, каб спакойна спаць? І што мне трэба рабіць, каб не зарабіць інсульт (мне 49 гадоў і яшчэ маленькія дзеці). Ці ёсць якія прэпараты альбо народныя сродкі, якія чысцяць сасуды?
Іван Клімчук: Акрэсленая вамі сітуацыя пакуль не з'яўляецца паказаннем да якойсці хірургічнай карэкцыі. Акрамя немедыкаментозных метадаў прафілактыкі атэрасклерозу і зніжэння ўзроўню халестэрыну (дыета, падтрыманне масы цела, фізічная актыўнасць, адсутнасць шкодных звычак), неабходная лекавая тэрапія, у тым ліку антыагрэганты і статыны. Акрамя гэтага, неабходны ўльтрагукавы кантроль 1 раз у два гады. І абавязковы кантроль артэрыяльнага ціску.
У маёй дачкі (34 гады, сярэдняга целаскладу) высокі халестэрын ЛПНШ. Калі прымае статыны, дык пагаршаюцца паказчыкі АСТ, АЛТ, білірубін. Альфа-амілаза перавышаная ў 4 разы. Дапамажыце, што рабіць? Валянціна Аляксееўна
Іван Клімчук: У сувязі з тым, што ў дадзенай сітуацыі ўзровень атэрагеннага («дрэннага») халестэрыну павышаны, неабходна прытрымлівацца ўсіх немедыкаментозных рэкамендацый (пра іх мы гаварылі вышэй), а таксама разгледзець магчымасць прымянення іншых груп прэпаратаў, якія таксама прыводзяць да зніжэння ўзроўню халестэрыну. Яны меней эфектыўныя, але ў выпадку непераноснасці статынаў і адсутнасці эфекту ад немедыкаментознай карэкцыі могуць прызначацца. Гэта неабходна абмеркаваць з вашым урачом.
Маме 77 гадоў. Аблітэрацыйны атэрасклероз артэрый ніжніх канечнасцяў (ампутацыя левай нагі). Як захаваць правую нагу? Ад «Пентаксіфіліну» і «Ксантыналу нікатынату» баліць сэрца. Якія сасудзістыя прэпараты можна пракалоць? «Эмаксіпін» для ног можна? «Актавегін» дапаможа? (Розныя меркаванні пра яго эфектыўнасць).
Іван Клімчук: Вам неабходныя кансультацыя кардыёлага і базавая тэрапія (ацэтылсаліцылавая кіслата і статыны). Магчымасць прымянення названых у пытанні прэпаратаў неабходна ацаніць пасля кансультацыі ў кардыёлага выяўлення рызыкаў з боку сэрца (ацаніць суадносіны «рызыка-карысць»).
Падкажыце, калі ласка, ці трэба рабіць МРТ сасудаў пры высокім халестэрыне? Акрамя халестэрыну ўсе аналізы ў норме, УГД унутраных органаў у норме. Якія яшчэ могуць быць прычыны высокага халестэрыну? Колькі памятаю, халестэрын заўсёды быў высокім – з моманту, як зрабілі агульны аналіз гадоў 10 таму. Цяпер мне 42 гады.
Іван Клімчук: З абследаванняў: пажадана зрабіць УГД брахіяцэфальных артэрый для таго, каб выключыць наяўнасць атэрасклерозу, здаць аналіз крыві – ліпідаграму – і параіцца з вашым урачом альбо з нашым сасудзістым хірургам 4-й ГКБ.
Мяне хвалюе нізкі паказчык халестэрыну ў маёй унучкі, 14,5 года, асабліва паказчык ЛПВШ (ліпапратэіны высокай шчыльнасці). Я ведаю, што нізкі халестэрын – таксама не вельмі добра, як і высокі. Што вы можаце сказаць па гэтым пытанні?
Іван Клімчук: Трэба звярнуцца да педыятра (падлеткавага ўрача), які пры неабходнасці прызначыць праграму абследавання і дасць патрэбныя рэкамендацыі.
Мне 50 гадоў. Халестэрын павышаны пастаянна. Артэрыяльная гіпертэнзія 1 ст. Як зразумець па стане сасудаў, ці трэба прымаць статыны? УГД БЦА?
Іван Клімчук: Неабходна зрабіць УГД БЦА, ліпідаграму і параіцца з вашым урачом альбо з сасудзістым хірургам 4-й ГКБ. УГД БЦА будзе карысна выканаць для ацэнкі рызыкі сасудзістых катастрофаў у будучым.
Ці можна перамагчы спадчыннасць і ці карыснае сала
Ці можна перамагчы спадчыннасць сардэчна-сасудзiстых захворванняў? І як канкрэтна гэта зрабіць?
Іван Клімчук: Здароўе, па дадзеных СААЗ, на 50% залежыць ад ладу жыцця, на 20% – ад спадчыннасці, на 20% – ад стану навакольнага асяроддзя і на 10% – ад развіцця сістэмы аховы здароўя. Рабіце выснову самі. Нават пры наяўнасці абцяжаранай генетыкі мы можам паўплываць на сітуацыю, прытрымліваючыся правільнага ладу жыцця, сочачы за станам свайго здароўя, выконваючы рэкамендацыі ўрачоў.
Ці шкоднае сала? Канстанцін, Мінск
Іван Клімчук: Сала пры рэгулярным ужыванні ў невялікай колькасці (прыкладна 30 гр у дзень) аказвае дабратворны ўплыў на ліпідны профіль крыві, на стан валасоў і пазногцяў, скуры, на настрой. Пажадана есці не вэнджанае і не смажанае сала.
Ці заўсёды захворванні сасудаў звязаныя з ладам жыцця? Якія хваробы могуць справакаваць паталогіі сасудаў?
Іван Клімчук: Не заўсёды. Паражэнні сасудаў могуць узнікаць пры іншых захворваннях, такіх, як цукровы дыябет, хранічныя захворванні нырак, падагра, артэрыяльная гіпертэнзія. Разам з тым, часцей за ўсё, гэтыя прычыны ўзаемазвязаныя.
У мяне агульны халестэрын – 8,2, ЛНП – 5,26, ЛПВ – 2,19. Трыгліцэрыдаў 1,14. Ціск 110/70. Атлусцення і цукровага дыябету няма. УГД сасудаў добрае. Ці трэба мне прымаць статыны?
Іван Клімчук: Сітуацыя па ліпіднаму профілю неспрыяльная. Але мы не ведаем ні ўзросту, ні спадарожных паталогій, не ведаем сямейны анамнэз і ці выконваюцца тыя рэкамендацыі немедыкаментознай карэкцыі гіперхалестэрынаміі (павышанае ўтрыманне халестэрыну ў крыві). У выпадку, калі немедыкаментозная тэрапія не дапамагае, дык абавязковы прыём статынаў.
Стэноз соннай артэрыі – 80%. Пры дадзеным дыягназе можа быць толькі аперацыя? Які перыяд рэабілітацыі пасля гэтай аперацыі?
Іван Клімчук: Пры дадзеным дыягназе дапаможа толькі аперацыя. У нашым сасудзістым цэнтры, які размешчаны ў 4-й гарадской клінічнай бальніцы імя М.Я.Саўчанкі, выконваюцца як адкрытыя аперацыі, так і эндаваскулярныя ўмяшанні – стэнтаванне соннай артэрыі. Выгляд аперацыі вызначаецца індывідуальна ў залежнасці ад анатамічнага характару размяшчэння атэрасклератычнай бляшкі, спадарожнай паталогіі, узросту пацыента. У выпадку адкрытай аперацыі звычайна мы выпісваем на 6-7 суткі пасля ўмяшання, пасля эндаваскулярнай – на 2-3 суткі.
На ніжніх павеках з'яўляюцца жоўтыя бляшкі. Урачы агульнай практыкі кажуць: гэта халестэрынавыя бляшкі. У ліпідаграме ўзровень халестэрыну ў норме. Адзін раз выдаляў хірургічным спосабам. Але яны зноў пачалі з'яўляцца. Мужчына, 40 гадоў. Здаровы, без шкодных звычак. Вага ў норме. Што парэкамендуеце?
Іван Клімчук: Калі ўзровень халестэрыну і ліпідаграма ў норме, варта звярнуцца да пластычных хірургаў.
Пасля выдалення жоўцевага пузыра, флебэктаміі і з сіндромам WPW як правільна пачысціць сасуды?
Іван Клімчук: Сасуды не чысцяцца. Няма нават такога паняцця, як чыстка сасудаў.
І напрыканцы хацелася б дадаць, што праблема сасудзістых захворванняў і смяротнасці ад сардэчна-сасудзістых праблемаў надзвычай актуальная для нашага грамадства. Згодна з міжнароднымі стандартамі, мы знаходзімся ў зоне высокай рызыкі, «чырвонай» зоне. Многімі нашымі суграмадзянамі парады ўрачоў успрымаюцца як страшылкі і запалохванні, размова пра здаровы лад жыцця наводзіць на думку пра творчасць вядомага расейскага гурта. І амаль у кожнага з нас ёсць гісторыя пра дзеда, які жыў у вёсцы, піў моцныя напоі, еў удосталь сала і бульбы, курыў і памёр у 95 гадоў у адрыне. На жаль, дадзеныя пра сярэднюю працягласць жыцця, асабліва сярод мужчын у нашай краіне, у параўнанні з іншымі краінамі кажуць пра адваротнае. Зусім нядаўна мы пахавалі нашага сябра, аднакурсніка і калегу, 46 гадоў, які ўсяго толькі з іроніяй ставіўся да фактараў прафілактыкі сардэчна-сасудзістых рызыкаў. Высновы кожны робіць сам. Беражыце сябе!
