Па дадзеных СААЗ, штогод вакцынацыя дазваляе прадухіляць 2-3 млн выпадкаў смерці ад дыфтэрыі, слупняку, коклюшу і адзёру. Акрамя таго, вакцынапрафілактыка дапамагае папярэдзіць 3,2 млн смяротных зыходаў гэтых інфекцый, а таксама 400 тысяч паралітычных формаў поліяміеліту і 2,4 млн выпадкаў хранічнага гепатыту.
Пра эпідэміялагічную сітуацыю ў свеце – у матэрыяле спецыялістаў Рэспубліканскага цэнтра гігіены, эпідэміялогіі і грамадскага здароўя.
Поліяміеліт
У 2019 годзе незалежнай Глабальнай камісіяй па сертыфікацыі ліквідацыі поліяміеліту было абвешчана пра ліквідацыю дзікага поліявіруса тыпу 3. Прычым з 2012 года не было ніводнага выпадку ў свеце заражэння чалавека гэтым тыпам віруса. Тып 2 дзікага поліявіруса быў прызнаны ліквідаваным у верасні 2015 года. Апошні раз яго выявілі ў Індыі ў 1999-м годзе.
На чарзе завяршальны этап мерапрыемстваў па выкараненні поліяміеліту – ліквідацыя дзікага поліявіруса тыпу 1. Сёння ён цыркулюе на тэрыторыі дзвюх краінаў: Афганістана і Пакістана.
Усе прафілактычныя меры, якія былі зробленыя, дазволілі Еўрапейскаму рэгіёну ў 2002-м годзе атрымаць статус тэрыторыі, свабоднай ад поліяміеліту (дзікія поліявірусы ўсіх трох тыпаў не цыркулююць).
Гэты статус штогод пераглядаецца і пацвярджаецца незалежнай Еўрапейскай рэгіянальнай камісіяй па сертыфікацыі ліквідацыі поліяміеліту. Вось ужо 17 гадоў статус свабоднай ад захворвання тэрыторыі захоўваецца за рэгіёнам.
Разам з тым, у некаторых краінах камісія лічыць недастатковымі меры па ліквідацыі поліяміеліту (ахоп імунізацыяй і/або эпідэміялагічнае назіранне). У прыватнасці, Боснія і Герцагавіна, а таксама Румынія і Украіна схільныя да высокай рызыкі магчымага распаўсюджвання поліявіруса ў выпадку яго з'яўлення або завозу. Яшчэ 22 краіны адносяцца да катэгорыі ўмеранай рызыкі.
Беларусь прызнаная тэрыторыяй з нізкай рызыкай магчымага распаўсюджвання поліявіруса. У краіне дакладна наладжаная і дзейнічае сістэма эпідэміялагічнага назірання, праводзіцца вакцынацыя з выкарыстаннем інактывіраванай поліявакцыны, якая забяспечвае высокую імунную абарону.
Адзёр
Недастатковы ахоп прафілактычнымі прышчэпкамі супраць адзёру насельніцтва розных краінаў прывёў да таго, што на працягу апошніх двух гадоў у свеце складваецца дрэнная эпідэміялагічная сітуацыя.
Згодна з інфармацыяй, апублікаванай СААЗ у снежні 2019-га года, у 2018-м на адзёр захварэлі больш за 353 тысячы чалавек. І гэтая колькасць працягвае расці. Так, па дадзеных на сярэдзіну лістапада 2019-га года, ва ўсім свеце было зафіксавана ўжо больш за 413 тысяч выпадкаў захворвання.
Найбольшая колькасць выпадкаў адзёру за перыяд з лістапада 2018-га года па кастрычнік 2019-га адзначаная:
- у Мадагаскары – 148 тысяч 759;
- Украіне – больш за 75 тысяч;
- Філіпінах – амаль 48 тысяч;
- Індыі – каля 39 тысяч;
- Нігерыі – 28 тысяч 102;
- Бразіліі – 19 тысяч 335;
- Казахстане – 12 тысяч 334;
- Дэмакратычнай Рэспубліцы Конга – 9 тысяч 112;
- Йемене – каля 8 тысяч;
- Тайландзе – 6 тысяч 689 выпадкаў.
У краінах Еўрапейскага рэгіёну за 10 месяцаў 2019 года было зарэгістравана больш за 101 тысячу выпадкаў адзёру. Гэта значыць, што інфіцыраванымі былі 109 чалавек з кожнага 1 млн жыхароў рэгіёну. Найбольш цяжкая сітуацыя адзначаецца ва Украіне, Казахстане, Кыргызстане, Грузіі, Паўночнай Македоніі, Літве, Босніі і Герцагавіне, Балгарыі.
У Беларусі за апошнія два гады адзначанае павелічэнне колькасці выпадкаў завозу віруса адзёру з краінаў з неспрыяльным эпідэміялагічным становішчам. У 2019 годзе зарэгістраваны 201 выпадак адзёру (апошні быў зафіксаваны ў жніўні). Каля 71% хворых – дарослыя. Большасць з тых, хто захварэў, як дзеці, так і дарослыя, былі не прышчэпленыя альбо не мелі звестак пра вакцынацыю супраць адзёру ў медыцынскай дакументацыі, у тым ліку і па прычыне адмоў.
Разам з тым, нягледзячы на пэўны рост захворвання на адзёр, эпідэміялагічная сітуацыя ў Беларусі адносна стабільная і кантралюемая. Колькасць выпадкаў захворвання ў сотні разоў ніжэйшая, чым у іншых краінах Еўропы.
Краснуха
Па падліках экспертаў СААЗ, у 2019-м годзе ў свеце было зарэгістравана 42,5 тысячы выпадкаў краснухі, пры гэтым больш за 76% з іх – у краінах Заходняй часткі Ціхага акіяна. Сярод жыхароў нашай краіны на працягу апошніх двух гадоў выпадкаў краснухі зафіксавана не было.
У краінах Еўрапейскага рэгіёну за 10 месяцаў 2019 года зарэгістравана 575 выпадкаў захворвання, уключаючы 264 выпадкі – у Польшчы, 133 – ва Украіне і 47 – у Германіі.
Заклапочанасць у спецыялістаў выклікаюць лабараторна пацверджаныя выпадкі краснухі сярод жанчын дзетароднага ўзросту. Захворванне асабліва небяспечнае для цяжарных. Краснуха прыводзіць да цяжкіх парокаў развіцця дзіцяці і можа стаць прычынай выкідышу.
Эпідэмічны паратыт (свінка)
У 2017-2018 гадах у свеце зарэгістравана каля 500 тысяч выпадкаў эпідэмічнага паратыту, пры гэтым каля 50% з іх – у Кітаі. «Унёсак» краінаў Еўропы ў сусветную захваральнасць не перавышае і 5%. Найбольшая колькасць тых, хто захварэў у Еўрапейскім рэгіёне, адзначалася ў Іспаніі, Расіі, Таджыкістане, Польшчы і Злучаным Каралеўстве.
У нашай краіне на працягу апошніх шасці гадоў штогадовая колькасць выпадкаў эпідэмічнага паратыту вагаецца ў межах 10-ці (1-8). Вакцынацыя супраць гэтага захворвання (камбінаваная вакцына супраць адзёру, краснухі і эпідэмічнага паратыту) ўваходзіць у Нацыянальны каляндар прафілактычных прышчэпак і выконваецца двойчы: у 12 месяцаў і 6 гадоў.
Дыфтэрыя і слупняк
У выніку праведзенай вакцынацыі на працягу 1980-2000 гадоў агульная колькасць зарэгістраваных выпадкаў дыфтэрыі ў свеце была зніжаная больш чым на 90%. Разам з тым, у краінах з недастатковым ахопам праграмамі імунізацыі захворванне па-ранейшаму з'яўляецца прычынай дзіцячай смяротнасці.
Зараз штогод у свеце рэгіструюцца дзесяткі тысяч выпадкаў дыфтэрыі і слупняку, прычым смяротнасць ад дыфтэрыі дасягае 5-10%. Часцей за ўсё смяротны зыход рэгіструецца сярод дзяцей малодшага ўзросту. Слупняк парадзіх і нованароджаных застаецца праблемай для аховы здароўя ў 19 краінах свету, пераважна ў Афрыцы і Азіі. Гэтыя ж рэгіёны свету застаюцца лідэрамі і па колькасці выпадкаў дыфтэрыі.
У 2019-м годзе працягнулася ўспышка дыфтэрыі, у тым ліку і са смяротнымі зыходамі, у Йемене і Бангладэшы.
Спецыялісты нагадваюць, што распаўсюджванне дыфтэрыі можа аднаўляцца на тэрыторыях тых краінаў, у якіх не падтрымліваецца высокі ахоп прышчэпкамі і, як следства, паніжаны папуляцыйны імунітэт. Прыкладам гэтага сталася сітуацыя ва Украіне, дзе ў апошнія гады пачалі рэгістравацца выпадкі захворвання.
У нашай краіне выпадкі дыфтэрыі і слупняку не рэгіструюцца з 2011-га года.
Коклюш
У 2017-2018 годзе ў свеце зарэгістравана больш за 150 тысяч выпадкаў коклюшу. Прычым практычна кожны трэці хворы – жыхар Еўрапейскага рэгіёну. Найбольшая колькасць выпадкаў коклюшу адзначаная ў Германіі, Расіі, Нідэрландах, Швейцарыі, Злучаным Каралеўстве і Польшчы.
З 2014-га года ў нашай краіне, як і ў Еўропе ў цэлым, вырасла захворванне на коклюш. Колькасць такіх выпадкаў штогод перавышае 500, сярод іх больш за 90% – дзеці. Каля 77% хлопчыкаў і дзяўчынак ва ўзросце да 7 гадоў, якія захварэлі, былі не прышчэпленыя або не поўнасцю прышчэпленыя (вакцыны, што змяшчаюць коклюшны кампанент, якія выконваюцца ва ўзросце 3, 4, 5 і 18 месяцаў) супраць коклюшу, у тым ліку па прычыне адмовы бацькоў.
Гепатыт В
Паводле ацэнак СААЗ, у свеце больш за 2 млрд чалавек інфіцыраваныя вірусам гепатыту В. Сярод іх каля 257 млн пераважна дарослых, якія нарадзіліся да ўвядзення вакцынапрафілактыкі, маюць хранічную форму інфекцыі. Ад ускладненняў хранічнай інфекцыі гепатыту В (цырозу печані і першаснага раку печані) па розных ацэнках гіне ад 600 тысяч да 1,2 млн чалавек штогод.
Самая высокая распаўсюджанасць гепатыту В адзначаецца ў Заходняй частцы Ціхага акіяна і ў Афрыканскім рэгіёне. Частата выяўлення віруса гепатыту В вагаецца ад 0,1% у шэрагу краінаў Заходняй, Паўночнай і Цэнтральнай Еўропы да 6-8% у некаторых краінах Усходняй Еўропы і Цэнтральнай Азіі.
Надзейным спосабам прафілактыкі гепатыту В з'яўляецца вакцынацыя, эфектыўнасць якой перавышае 95%. Менавіта дзякуючы высокаму ахопу прафілактычнымі прышчэпкамі жыхароў Беларусі, захворванне на вострыя формы інфекцыі ў 2018-2019 гадах знізілася ў 13,5 раза ў параўнанні з паказчыкамі 2000-га года і застаецца стабільна нізкім.
Туберкулёз
Туберкулёз (сухоты) ўваходзіць у дзясятку самых небяспечных хваробаў, якія з'яўляюцца самай частай прычынай смерцяў па ўсім свеце. У апошнім дакладзе СААЗ было адзначана, што ў 2018-м годзе туберкулёз стаўся прычынай смерці ў 1,5 млн выпадкаў, г.зн. штодня прыкладна 4 тысячы чалавек памерлі ў выніку гэтага захворвання.
Агульная колькасць тых, хто захварэў, за год склала 10 млн чалавек, што супастаўна з насельніцтвам шэрагу краінаў свету. Дзве траціны ўсіх новых выпадкаў прыпадае на Бангладэш, Індыю, Інданэзію, Кітай, Нігерыю, Пакістан, Філіпіны і ПАР.
Два гады таму была прынятая ўзгодненая ўсімі дзяржавамі-ўдзельнікамі ААН палітычная дэкларацыя, у якой пацверджаныя існуючыя абавязацельствы ў рамках Мэтаў устойлівага развіцця і Стратэгіі СААЗ па ліквідацыі туберкулёзу і абвешчаныя новыя абавязацельствы – да 2030 года ліквідаваць эпідэмію сухотаў.
У выніку праведзеных мерапрыемстваў і міжнароднай тэхнічнай і фінансавай падтрымкі ў нашай краіне істотна палепшылася эпідсітуацыя па туберкулёзу. За восем гадоў узровень смяротнасці знізіўся практычна на 70%, а ўзровень захворвання з улікам рэцыдываў паменшыўся амаль на 55,8%.
Рэзюмуючы, можна з упэўненасцю сказаць, што за мінулыя дзесяцігоддзі вакцынацыя даказала сваю эфектыўнасць. Дзякуючы ёй удалося дамагчыся значных поспехаў у прафілактыцы шэрагу інфекцыйных захворванняў ва ўсім свеце. Ліквідаваная натуральная воспа, значна зменшылася колькасць выпадкаў краснухі, дыфтэрыі, слупняку, генералізаваных формаў туберкулёзу і вострага віруснага гепатыту В у дзяцей, а таксама іншых інфекцый, якія можна папярэдзіць з дапамогай прафілактычных прышчэпак.
Разам з тым, зніжэнне ўзроўню вакцынацыі насельніцтва можа стаць прычынай успышак небяспечных інфекцый і заражэння вялікай колькасці людзей, распаўсюджвання захворвання. Яркае сведчанне таму – сітуацыі, якія склаліся ў апошні час у некаторых краінах свету.
Па матэрыялах Рэспубліканскага цэнтра гігіены, эпідэміялогіі і грамадскага здароўя
Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!
