Кароткая вуздэчка языка – прыроджаны стан, які не з'яўляецца сур'ёзным захворваннем і не нясе пагрозы для жыцця. Тым не менш, цяжкасці, якія яно за сабой цягне, могуць адмоўна адбіцца на якасці жыцця чалавека і яго здароўі.
Паводле ацэнак спецыялістаў распаўсюджанасць паталогіі вагаецца ў межах 4-10% і тычыцца ў асноўным дзяцей. Але з трох «сясцёр» (вуздэчак верхняй вусны, ніжняй вусны і языка) менавіта яна дастаўляе бацькам больш за ўсё турбот. Мы папрасілі эксперта Слушна, дацэнта кафедры стаматалогіі дзіцячага ўзросту БДМУ, д.м.н. Жанну Бурак адказаць на 6 папулярных пытанняў, якія тычацца кароткай вуздэчкі языка.
Кансультацыя дзіцячага стаматолага
1. Чаму даўжыня вуздэчкі языка мае значэнне?
Вуздэчка языка выконвае шмат задач: яна ўдзельнічае ў фіксацыі языка ў поласці рота, уплывае на яго рухомасць, а, значыць, ускосна задзейнічана ў рэгуляцыі дыхальнай, жавальнай і маўленчай функцый. Ва ўсякім выпадку, пры дэфіцыце даўжыні вуздэчкі языка пакутуюць, у першую чаргу, менавіта яны.
Паняцце нормы даўжыні вуздэчкі языка адноснае і індывідуальнае. Значэнне маюць не столькі міліметры, колькі адсутнасць абмежаванняў у рухальным дыяпазоне языка і, адпаведна, парушэння яго функцый. А гэта залежыць і ад даўжыні вуздэчкі языка, і ад правільнага (або няправільнага) яе прымацавання.
У норме вуздэчка языка павінна мацавацца ў дно поласці рота ў аснове дзяснаў у некалькіх міліметрах ад шыйкі ніжніх пярэдніх разцоў і да сярэдзіны языка. Але бываюць выпадкі анамальнага прымацавання – паміж ніжнімі разцамі, да кончыка языка. Часта няправільнае прымацаванне спалучаецца з дэфіцытам даўжыні вуздэчкі. У некаторых выпадках язык аказваецца прырошчаны да дна поласці рота.
Да паталогій вуздэчкі языка можна аднесці падвойную вуздэчку, вуздэчку з скразной адтулінай. Калі яе даўжыня і прымацаванне ў норме, ніякіх функцыянальных расстройстваў гэта не пацягне.
Вельмі рэдкая прыроджаная паталогія – раздвоены язык, калі кожная палова языка мае сваю вуздэчку. Такая анамалія выпраўляецца толькі хірургічным шляхам.
2. Ці ёсць канкрэтныя прычыны фарміравання кароткай вуздэчкі?
Няма. Ва ўсякім разе, ні адна з іх не пацверджана дакладна. Гэта прыроджаная паталогія. Калі пры нараджэнні вуздэчка языка была нармальнай даўжыні, яна і з узростам не стане карацейшай. Ёсць здагадкі, што дэфіцыт даўжыні вуздэчкі і яе няправільнае прымацаванне маюць генетычную падставу. З большай верагоднасцю праблемы будуць у дзяцей, чые бацькі (ці хаця б адзін) пакутаваў (або пакутуе) ад анамаліі вуздэчкі языка.
Яшчэ адно назіранне: кароткая вуздэчка языка ў хлопчыкаў сустракаецца часцей, чым у дзяўчынак.
3. Якія сімптомы сведчаць пра кароткую вуздэчку языка?
Характэрнымі і лёгка распазнавальнымі сімптомамі, якія сведчаць пра недахоп даўжыні вуздэчкі языка, з'яўляюцца наступныя:
пры спробах падняць язык уверх ці высунуць яго з рота кончык языка раздвойваецца, прымаючы форму «сэрца»;- дзіця адчувае цяжкасці пры аблізванне вуснаў ці зусім не можа гэтага зрабіць;
- пры руху языком ён складваецца жалабком, «у трубачку», што часта суправаджаецца характэрным шчаўчком;
- пры крайняй ступені скарочанай вуздэчкі, з-за сур'ёзных абмежаванняў у рухомасці языка, дзіця не можа падняць яго да паднябення; рухаць языком з боку ў бок, дакранаючыся да куткоў рота; ці нават проста высунуць з рота, асабліва за ніжнія зубы.
4. Ці праўда, што кароткая вуздэчка языка можа стаць прычынай затрымкі маўленчага развіцця?
Даволі доўга недастатковай даўжыні вуздэчкі языка ставілі ў віну затрымку маўленчага развіцця. Прычым гэтай версіі прытрымліваліся не толькі бацькі, але і многія навукоўцы. Аднак, апошнія даследаванні абвяргаюць гэтую тэорыю. Вуздэчка языка не мае дачынення да таго, КАЛІ дзіця пачынае гаварыць. Затое ад яе шмат у чым залежыць, ЯК яно гэта будзе рабіць. Праблемы з вымаўленнем, дыкцыяй сапраўды часта звязаныя з анамаліяй развіцця вуздэчкі языка.
5. Да якіх праблем, акрамя «бруднага» вымаўлення, вядзе кароткая вуздэчка языка?
Перш за ўсё гэта праблемы, звязаныя з грудным кармленнем.
- Дзіця не можа правільна прыкласціся да грудзей, няслушна захоплівае сасок, «жуе» грудзі – адсюль узаемная незадаволенасьць грудным кармленнем. У дзіцяці – плач, нервовае смактанне і недабор вагі з-за недастатковага кармлення. У мамы – расколіны на сасках, застоі і мастыт.
- Ёсць меркаванне, што з-за нерэалізаванай функцыі смактання ў маленстве дзеці больш схільныя да неўрозаў і трывожных расстройстваў у дарослым узросце.
Але, акрамя гэтага, кароткая вуздэчка языка можа стаць прычынай і эстэтычных недахопаў.
- У дзіцяці дашкольнага і малодшага школьнага ўзросту абмежаванне рухомасці языка з-за кароткай вуздэчкі прыводзіць да няправільнага звыкламу становішчу языка ў роце. У сваю чаргу гэта правакуе няправільнае глытанне. Пры нармальным механізме глытання ў дзяцей (прыкладна з пяцігадовага ўзросту) кончык языка ў момант глытання павінен размяшчацца на цвёрдым паднябенні за разцамі, цела языка пры гэтым цісне на бакавыя зубы, пашыраючы зубны шэраг. Адпаведна, няправільнае глытанне можа прывесці да дэфармацыі (звужэння) верхняй сківіцы.
- Вялікі зазор паміж пярэднімі ніжнімі зубамі часта таксама з'яўляецца вынікам кароткай вуздэчкі і яе няправільнага прымацавання.
Акрамя ўсяго іншага язык выконвае ў роце функцыю «дворніка», змятаючы пры глытанні з зубоў часціцы ежы. А пры абмежаванні ў рухомасці і няправільным глытанні з гэтай функцыяй ён спраўляецца дрэнна. У канчатковым выніку гэта можа спрыяць развіццю карыесу, гінгівіту (запалення дзяснаў) і іншых хвароб поласці рота, асабліва на фоне няякаснай або недастатковай чысткі зубоў.
6. Калі і як лепш «карэктаваць» даўжыню вуздэчкі языка?
Як правіла, пры відавочным ўкарачэнні вуздэчкі языка, калі парушана гадаванне, яе карэктуюць адразу ў радзільным доме.
Хоць гэтая працэдура з медыцынскага пункту гледжання з'яўляецца аперацыяй, часцей за ўсё праводзіцца яна без анестэзіі, бо болевыя адчуванні мінімальныя і кароткачасовыя, крывацёк нязначны, накладання швоў не патрабуецца.
Пры вельмі кароткай і моцнай вуздэчцы, калі язык прырошчаны да поласці рота, неабходны большы аб'ём аператыўнага ўмяшання – з агульнай анестэзіяй і накладаннем швоў.
Часам можа спатрэбіцца і паўторная аперацыя ў больш старэйшым узросце.
Калі праблем з кармленнем няма, але вуздэчка відавочна кароткая, аперыруюць дзяцей з трохгадовага ўзросту. Ёсць некалькі методык, але, як правіла, патрабуецца агульнае абязбольванне, рассяканне вуздэчкі і накладанне швоў. Агляд, кансультацыю праводзіць кваліфікаваны ўрач стаматолаг-хірург і ён жа прымае рашэнне аб аператыўным умяшанні. Пасля аперацыі пацыенту прызначаюць у абавязковым парадку курс практыкаванняў для фарміравання новага цягліцавага стэрэатыпу – міягімнастыку. Без яе рух языка, а значыць і праблемы, застануцца ранейшымі. Пачынаюць міягімнастыку прыкладна праз тыдзень пасля гаення раны, займацца трэба не менш за год (час утварэння рубца).
Дзецям з анамаліяй прыкусу дадаткова праводзяць артадантычнае лячэнне.
Часам «спрэчныя» вуздэчкі можна распрацаваць і без аперацыі – пры дапамозе міягімнастыкі. Часцей ёю займаюцца лагапеды, адначасова кантралюючы гукавымаўленне.
Што яшчэ карысна ведаць:
Як захаваць свае зубы? Адказваюць стаматолагі
Беражом зубы з маленства: як змагацца з карыесам у дзяцей і падлеткаў?
