Нягледзячы на авеяны лірыкай і паэзіяй вобраз восені, яна даўно вядомая сваім ўпадніцкім настроем, які ў славян больш вядомы як хандра, а ў англічан – як сплін.
Па меры таго як ночы становяцца больш халоднымі і доўгімі, а дні змрочнымі і кароткімі, няма нічога незвычайнага ў тым, каб замест прыліва сіл і нястрымнай весялосці адчуваць спад энергіі і лёгкую тугу.
Цяпер бы глыбей ахінуцца ў цёплы плед і, маючы на адлегласці выцягнутай рукі кубак духмянага чаю і антыдэпрэсант-шакалад, чакаць прыходу вясны. Але замест гэтага прыходзіцца выцягваць сябе з утульнага цяпла ў кругазварот будняў, што толькі ўскладняе восеньскую хандру. Няўжо з гэтым нічога нельга зрабіць? Можна. Мы ўсё раскажам. Бярыце свой чай і шакаладку.
Адкуль бярэцца восеньская хандра
Намеснік дырэктара па медыцынскай частцы па псыхіятрыі РНПЦ псіхічнага здароўя, кандыдат медыцынскіх навук Сяргей Осіпчык лічыць, што на гэта ёсць некалькі прычын:
- паніжэнне тэмпературы атмасфернага паветра;
- скарачэнне працягласці светлавога дня;
- памяншэнне колькасці сонечнага святла;
- расстройствы адаптацыі, звязаныя з заканчэннем адпускнога (вакацыйнага) часу і вымушаным выхадам на працу (пачаткам вучобы);
- наступленне восені, як сезона рэспіраторных захворванняў, асацыіруецца з павышэннем узроўню трывогі, асабліва ва ўмовах пандэміі COVID-19.
– Пералічаныя прычыны ствараюць перадумовы для агульнага не зусім пазітыўнага восеньскага настрою, – кажа эксперт. – Важна адзначыць, што сезонная хандра – гэта не псіхічнае растройства і не паталогія. «Лячыць» яе не трэба. Тым не менш, каб лягчэй адаптавацца да восені, нармалізаваць настрой, павысіць працаздольнасць, адчуваць бадзёрасць і прыліў сіл, трэба сабе дапамагчы.
5 спосабаў пазбавіцца ад хандры
1. Больш часу праводзьце на свежым паветры.
Нягледзячы на спакусу схавацца ад усіх пад пухнатай коўдрай, матывуйце сябе выйсці на прагулку. Гіпадынамія і пастаяннае знаходжанне ў замкнёнай прасторы - абцяжарвальныя для сезоннага спліна фактары.
Даказана, што баўленне часу на вуліцы павышае імунітэт і дапамагае знізіць сімптомы стрэсу, трывогі і дэпрэсіі. Паспрабуйце кожны дзень здзяйсняць хоць бы паўгадзінную прагулку, пажадана ў парку ці далей ад ажыўленых дарог з інтэнсіўным транспартным рухам.
2. Ешце цёплую ежу, багатую вітамінамі і пажыўнымі рэчывамі, пазбягайце перакусаў і сухамяткі
Восеньскія месяцы багатыя на гародніну, грэх гэтым не скарыстацца. Уключайце ў свой рацыён як мага больш зеляніны ды гародніны, багатых вітамінамі С, D, групы B, цынкам і магніем.
Гэта нутрыенты, асабліва вядомыя сваім імунамадулюючым дзеяннем. Вельмі важна не прапускаць прыёмы ежы гарачымі стравамі (мінімум 2 разы на дзень). Цёплая ежа важная не толькі для забеспячэння аптымальных працэсаў у арганізме, яна таксама стварае атмасферу цяпла і ўтульнасці, дзе б вы ні знаходзіліся.
Ростбіф з печанай бульбай, цыбуляй і часнаком ці фарэль у фальзе з агароднінным гарнірам – гэта не толькі смачныя, але і дзіўна пажыўныя і сагравальныя стравы ў халодную пару года.
Гербарый — дзіцячая забаўка, навука ці мастацтва?
Калі перакусаў ніяк не ўдаецца пазбегнуць, аддайце перавагу арэхам, авакада, цёмнаму шакаладу. Рэчывы, якія змяшчаюцца ў іх, актывізуюць выпрацоўку сератаніна, а гэта як раз тое, што трэба, каб перамагчы восеньскую апатыю і сум.
3. Піце зялёны чай
У якасці напою восенню палюбіце зялёны чай. Ён багаты антыаксідантамі, рэчывамі і спалучэннямі, якія спрыяюць аптымальнаму страваванню, абараняюць і сілкуюць слізістую абалонку кішэчніка і змагаюцца з дэгенератыўнымі захворваннямі.
Карысныя ўласцівасці зялёнага чаю не залежаць ад тэмпературы, таму ён аднолькава карысны ў якасці прахаладжальнага напою ў гарачы дзень і сагравальнага – золкай восенню.
4. Трэба высыпацца
– Адным з галоўных паказчыкаў расстройстваў адаптацыі і псіхічнай дысфункцыянальнасці з'яўляецца парушэнне сну, – кажа Сяргей Осіпчык. – Калі вы заўважылі, што з надыходам восені адчуваеце цяжкасці з засынаннем ці сон стаў значна карацей, больш павярхоўным, вы часта прачынаецеся сярод ночы, альбо вам цяжка прачнуцца раніцай, нягледзячы на тое што працягласць начнога сну была дастатковай, – гэта можа сведчыць пра тое, што арганізм не спраўляецца з энергаінфармацыйнай нагрузкай і ёсць расстройства адаптацыі, звязанае са зменай сезонаў года.
Дэфіцыт сну, звязаны з парушэннем працягласці або пагаршэннем яго якасці, зніжае ахоўныя сілы арганізма і можа стаць адной з прычын не толькі псіхічнай, але і фізічнай слабасці чалавека.
Арганізм рэагуе на адсутнасць сна, выпрацоўваюсы больш гармонаў стрэсу, якія павышаюць крывяны ціск і тым самым павялічваюць рызыку развіцця сардэчна-сасудзістых паталогій – інсульта ці інфаркта. Таму дастатковы па працягласці і якасны сон мае вельмі важнае значэнне не толькі для таго, каб заставацца працаздольным і бадзёрым, у добрым настроі, але таксама фізічна здаровым. Калі вы не можаце самастойна справіцца з бяссоніццай, абавязкова звярніцеся за дапамогай да спецыялістаў.
5. Не перапрацоўвайце
Восень — гэта час, калі трэба больш адпачываць. Дзіўна, ці не праўда? Асабліва, калі доўгія гады і многія пакаленні нас вучылі наадварот: а як жа бітва за ўраджай, пакуты на лецішчы і страшылкі пра галодныя зімы, калі ўвосень як след не папацець.
На шчасце, мы жывем у эпоху харчовага багацця, і людзі часцей гінуць не ад голаду, а ад таго, што не клапоцяцца пра сябе. Працаваць не пакладаючы рук – самы кароткі шлях да эмацыйнага і прафесійнага выгарання і дэпрэсіі. Ва ўсім важны баланс. Проста памятайце: добра працуе той, хто добра адпачывае.
