Што рабіць для прафілактыкі далейшага развіцця артрозу ў калене і ў тазасцегнавым суставе? Ці робяць у Мінску дыягнастычную пункцыю сустава? Ці норма, што калена ледзь прыпухлае?
На пытанні чытачоў Слушна пра дыягностыку і лячэнне рэўматычных захворванняў адказалі Ірына Чыжэўская, галоўны пазаштатны дзіцячы кардыярэўматолаг Міністэрства аховы здароўя, загадчыца кафедры педыятрыі БелМАПА, к.м.н., і Наталля Мартусевіч, галоўны пазаштатны рэўматолаг Міністэрства аховы здароўя, дацэнт кафедры кардыялогіі і ўнутраных хваробаў БДМУ, к.м.н.
Кансультацыя рэўматолага
Выдаленне міндалінаў не пазбаўляе ад стрэптакока
У шасцігадовага дзіцяці на працягу апошніх двух гадоў павышаны антыстрэпталізін-О (цяпер – 406, вар'іраваўся ад 370 да 450). УГД сэрца паказала асіметрыю створак аартальнага клапана без парушэння гемадынамікі. С-рэактыўны бялок, рэўматоідны фактар, крэатынфосфакіназа і лактатдэгідрагенэза ў норме. Крыху паніжаны вітамін D – 27. З чым звязаны павышаны больш чым у два разы АСЛ-О і ці трэба якое дадатковае абследаванне?
Ірына Чыжэўская:
— Павышэнне АСЛ-О кажа пра тое, што ў дзіцяці быў кантакт са стрэптакокам. Паколькі на працягу 2 гадоў лічбы паказчыка прыкладна на адным узроўні, значыць, інфекцыя была даўно. З такім узроўнем АСЛ-О рабіць нічога не трэба. Калі ён будзе нарастаць у дынаміцы ў 2-3 разы, тады неабходна звярнуцца да кардыярэўматолага, каб вызначыць, ці не развіўся ў дзіцяці рэўматызм або іншыя ўскладненні. Асіметрыя створак аартальнага клапана не з'яўляецца прыкметай рэўматызму, гэта прыкмета дысплазіі злучальнай тканкі сэрца. Вітамін D не мае дачынення да антыстрэпталізіну О і асіметрыі створак аартальнага клапана. Дадатковыя абследаванні не патрабуюцца.
Для спакою можна здаць мазок з зева на бэта-гемалітычны стрэптакок. Пры яго наяўнасці прызначаецца антыбактэрыяльная тэрапія.
Хлопцу 17 гадоў. Пасля перанесенай ангіны ў 6 гадоў у аналізе крыві паказчык АСЛ-О ад 1000 да 2154 ме/мл., рэўмафактар меншы за 10, СРБ 1,7. Курсы біцыліну, рэтарпену, выдаленне міндалінаў стан не змянілі – паказчык зніжаецца часова, у норму не прыходзіў. Сэрца, ныркі ў парадку. Пасля курсаў антыбіётыкаў пачынаў больш хварэць на ВРІ. У выніку проста пакінулі дзіця ў спакоі і раз у год робім УГД сэрца. Ці ёсць іншыя метады (акрамя антыбіётыкаў) барацьбы з такім узроўнем АСЛ-О і ці варта гэта рабіць?
Ірына Чыжэўская:
— Мы лечым захворванне, а не аналізы! АСЛ-О – гэта антыцелы да стрэптакока. Выдаленне міндалінаў не пазбаўляе нас ад яго, бо ён лакалізуецца ў лімфоіднай тканцы, якая ёсць ва ўсім арганізме. Прымаць рашэнне выдаліць міндаліны неабходна ў выпадку дэкампенсаванага хранічнага танзіліту, калі маюцца рубцовыя змены на міндалінах, у іх лакунах пастаянна прысутнічаюць гнойныя пробкі, адзначаюцца частыя абвастрэнні танзіліту. У вас лічбы АСЛ-О трымаюцца на адным узроўні, таму не бачу сэнсу ў працягу тэрапіі біцылінам. Правільна, што пакінулі дзіця ў спакоі, проста працягвайце кантраляваць сэрца, робячы УГД раз у год. Сёння ўжо вядома, што АСЛ-О павышаецца не толькі з прычыны стрэптакока, але і з прычыны мікст-інфекцыі, якая трымае імунную сістэму ў напрузе.
З нагоды іншых метадаў барацьбы са стрэптакокам (але не з узроўнем АСЛ-О) магу прапанаваць мясцовае выкарыстанне бактэрыяфагаў – стрэптакокавага або полівалентнага (супраць некалькіх мікробаў). Напрыклад, «Сэкстафаг» – бактэрыяфаг супраць шасці мікробаў: стафілакокі, стрэптакокі, патагенныя кішэчныя і сінегнойныя бактэрыі, пратэй і клебсіела.
Майму сыну 14 гадоў. Пару гадоў таму пачаў моцна балець тазабедраны сустаў, не мог хадзіць. Праляжаў месяц у бальніцы. Сёлета пачаў балець ужо іншы сустаў. Здалі аналізы. Па словах урача, адхіленне нязначнае. Прызначэнняў ніякіх няма. Што параіце?
Ірына Чыжэўская:
— Трэба паглыблена абследаваць дзіця. Як мінімум, зрабіць рэнтген тазасцегнавых суставаў, а калі будуць паказанні – і МРТ. Таму абавязкова схадзіце да дзіцячага рэўматолага.
Дачцэ 19 гадоў. Апошнія 5 гадоў перыядычна скардзіцца на боль у аснове запясця адной рукі. Звароты па дапамогу да хірургаў/артапедаў выніку не даюць (рэнтген не прызначалі). Ці варта звярнуцца да рэўматолага? З якімі аналізамі прыходзіць? У дзядулі па мамінай лініі ёсць праблемы рэўматалагічнага характару. Ірына
Ірына Чыжэўская:
— Вядома, вам неабходна звярнуцца да рэўматолага з улікам такога працяглага перыяду болю ў суставе. Тым больш, што ў сям'і ёсць абцяжараная спадчыннасць. Трэба правесці агульнаклінічны аналіз крыві, біяхімічны аналіз з вызначэннем С-рэактыўнага бялку, рэўматоіднага фактару, зрабіць рэнтген прамянёвазапясцевых суставаў. Далей урач вызначыць тактыку.
Пасля пункцыі з глюкакартыкоідамі сустаў прыходзіць у норму
Маё дзіця ў 2,5 года захварэла на схаваную форму шкарлятыны – мая выснова. Праз некалькі тыдняў пачало скардзіцца на боль у каленных суставах. І так працягваецца да 12 гадоў. У дзіцяці пастаянна халодныя рукі і ногі, аналізы крыві і мазкі з зева нічога не паказалі. Паталогій сэрца няма. Дзе можна атрымаць кансультацыю і поўнае абследаванне? Ці робяць у Мінску дыягнастычную пункцыю сустава? Марына
Ірына Чыжэўская:
— Кансультацыю дзіцячага кардыярэўматолага можна атрымаць у паліклініцы па месцы жыхарства. Калі спецыяліста ў паліклініцы няма, вас павінны накіраваць у кансультатыўны кабінет 2-й або 4-й гарадскіх дзіцячых клінічных бальніц (у залежнасці ад тэрытарыяльнага прымацавання).
Дыягнастычную пункцыю ў Мінску робяць ва ўмовах стацыянара пры наяўнасці паказанняў на базе 2-й і 4-й ГДКБ. Магчыма, вам для пачатку неабходна зрабіць УГД суставаў або МРТ (пры неабходнасці), каб паглядзець, ці ёсць там залішняе назапашванне сінавіяльнай вадкасці. Пры адсутнасці выпату ў поласць сустава пункцыю, як правіла, не праводзяць. Часта дзеці могуць скардзіцца на боль у суставах з прычыны банальнай плоскаступнёвасці. Таму неабходная кансультацыя спецыяліста.
Дзяўчынцы 9 гадоў. У сярэдзіне верасня спухла калена, было гарачае, але не балела. Быў прызначаны ібупрафен, затым дыклафенак, зроблена УГД: як меркавалі, унутры вадкасць. Але калі зрабілі пракол, вадкасці там не аказалася. Падчас праколу быў уведзены прэпарат Рабаспан сустаўна 1,0 мл. Па выніках крыві (імунаглабулін А 0,9 г/л, імунаглабулін G 16,8 г/л, імунаглабулін М 2,3 г/л) быў пастаўлены дыягназ «інфекцыйны артрыт». Бялкі і РФ – у норме. Пухліна сышла, але невялікая прыпухласць усё ж ёсць, левае і правае калена адрозніваюцца. На калена не скардзіцца. Ці норма, што калена ледзь прыпухлае? Якія аналізы яшчэ неабходна здаць? Што рабіць, каб не было рэцыдыву? Марына
Ірына Чыжэўская:
— Мяркуючы па апісанні захворвання, у дзяўчынкі меў месца востры артрыт, а якой ён прыроды, трэба ўдакладніць з дапамогай дадатковых метадаў даследавання. Інфекцыйны артрыт ставіцца на падставе выдзялення з поласці сустава ўзбуджальніка інфекцыі, а не на падставе вызначэння агульных імунаглабулінаў асноўных класаў (А, М, G). Артрыт можа быць посттраўматычным, рэактыўным, рэўматоідным. Для ўдакладнення дыягназу звычайна праводзяць аналіз крыві на хламідыі, мікаплазму, барэліі, іерсініі ды іншыя інфекцыі, якія правакуюць развіццё артрыту. Для выключэння траўматычных пашкоджанняў каленнага сустава праводзяць МРТ.
Тое, што пры пункцыі сустава вадкасці не аказалася, не гаворыць пра яе адсутнасць у поласці сустава. Проста яе было недастаткова для забору аналізу альбо былі цяжкасці пры правядзенні самой маніпуляцыі, паколькі каленны сустаў анатамічна мае шмат заваротаў (кішэняў).
Паколькі ацёчнасць сустава захоўваецца, можна казаць пра тое, што праблема засталася. Трэба паўтарыць УГД суставаў, для ўдакладнення стану сінавіяльнай абалонкі і калясустаўных структур. Магчыма, запаленчы працэс захоўваецца, але мае невысокую актыўнасць, што патрабуе працягу лячэння.
Калі казаць пра востры артрыт, дык пасля пункцыі з увядзеннем з супрацьзапаленчай мэтай глюкакартыкоідаў сустаў вельмі хутка прыходзіць у норму і больш не рэцыдывуе. Калі аднаўлення не адбылося, дык мы кажам, што такі артрыт – хранічны і патрабуе актыўнага лячэння.
Для таго, каб не было рэцыдываў артрыту, неабходна пазбягаць траўмаў, пераахаладжэнняў, кантактаў з інфекцыйнымі хворымі, а таксама абмежаваць (але не выключыць) нагрузку на дадзены сустаў на некаторы час. Напрыклад, калі быў артрыт суставаў ніжніх канечнасцяў, дык рэкамендуецца абмежаваць бег, скачкі, у тым ліку на батуце, язду на самакаце. Цалкам пазбаўляць руху сустаў не трэба, інакш гэта можа прывесці да развіцця кантрактуры сустава.
Недахоп вітаміну D уплывае на актыўнасць рэўматоіднага артрыту
Захварэла пасля родаў на псарыятычны артрыт, хварэю 3 гады. Прымала метатраксат падскурна 15 мл, мелаксакам. Планую другую цяжарнасць, цэлы год аналізы былі ў норме, нічога не турбавала. Цяпер урач перавёў на сульфасалазін і метылпраднізалон. Праз колькі месяцаў можна планаваць зачацце дзіцяці? Ці могуць быць ускладненні пасля родаў і рызыка нараджэння хворага дзіцяці?
Наталля Мартусевіч:
— Планаваць зачацце дзіцяці можна праз 12 месяцаў з моманту спынення прыёму метатраксату. На працягу гэтага часу ён цалкам выводзіцца з арганізма. Ускладненні пасля родаў, рызыка нараджэння хворага дзіцяці, як правіла, не вышэйшыя за агульнапапуляцыйны ўзровень.
Мне 25 гадоў, прыкладна два гады таму ў мяне пачаў хутка прагрэсаваць скаліёз, пачалі выпадаць валасы, слаіцца пазногці, хрусцець і шчоўкаць суставы. Па выніках даследавання аказалася, што ў мяне востры дэфіцыт вітаміну D – 17. Прызначылі лячэнне прэпаратам вітаміну Д. Але я зацяжарала, і лячэнне адмянілася. На 11-м тыдні адбыўся спантанны выкідыш па невядомай прычыне. Цяпер у мяне дэфіцыт кальцыю ў крыві – 1,9. Увесь гэты час я адзначала з'яўленне сінякоў на целе без асаблівых удараў, занадта доўга не спынялася кроў пасля ўзяцця аналізаў, адзначаліся слабасць і смага. Ці мог працяглы дэфіцыт вітаміну Д справакаваць скаліёз, які хутка прагрэсуе, зніжэнне кальцыю ў крыві? Ці маглі дадзеныя сімптомы быць справакаванымі іх дэфіцытам? Зараз у мяне S-падобны скаліёз I-II ст., астэахандроз і абвапнаванне рэберных храсткоў. Дар'я
Наталля Мартусевіч:
— Дэфіцыт вітаміну D можа справакаваць змяненне мінеральнай шчыльнасці касцяной тканкі. Змена паставы, фарміраванне скаліёзу, як правіла, не характэрныя для дэфіцыту вітаміну D. У той час як фарміраванне кіфозу можа быць праявай змены мінеральнай шчыльнасці касцяной тканкі і мець дачыненне да нізкага ўзроўню кальцыю і вітаміну D.
Адной з прычын выкідыша і дрэннай згусальнасці крыві можа быць наяўнасць прыроджанай трамбафіліі або антыфосфаліпіднага сіндрому (АФС). Як правіла, гінеколагі ў выпадку развіцця выкідыша прызначаюць абследаванне на генетычныя маркеры трамбафіліі і наяўнасць АФС. Ці звязаны нізкі ўзровень вітаміну D і дэфіцыт кальцыю з парушэннем згортвання крыві, пакажа комплекснае абследаванне, якое мэтазгодна пачынаць у тэрапеўта і акушэра-гінеколага. Таксама неабходна выканаць дэнсітаметрыю (вызначэнне шчыльнасці касцяной тканкі). Пры змене мінеральнай шчыльнасці касцяной тканкі трэба правесці паўнавартаснае абследаванне для выключэння прычыны астэапарозу. У дадзенай сітуацыі раю ў першую чаргу прайсці абследаванне ў эндакрынолага. Пры ўстанаўленні прычыны нізкага ўзроўню вітаміну D і кальцыю магчымая карэкцыя восевага шкілета. Маючы такую невялікую колькасць дадзеных, мне складана сфарміраваць комплексны малюнак і выказаць здагадку пра прычыну вашых зменаў. Мэтазгодна звярнуцца да тэрапеўта, ён прызначыць неабходнае абследаванне і накіруе да спецыялістаў.
Ці ўплывае недахоп вітаміну Д на цячэнне рэўматалагічных хваробаў, іх актыўнасць? Ці трэба кантраляваць яго ўзровень у рэўматоідных хворых і проста здаровых людзей? У якіх выпадках прымаць лекавыя прэпараты вітаміну Д, а калі можна абысціся рыбіным тлушчам?
Наталля Мартусевіч:
— Недахоп вітаміну D уплывае на актыўнасць рэўматоіднага артрыту і псарыятычнага артрыту. Яго ўзровень трэба кантраляваць у пацыентаў з рэўматычнымі захворваннямі, а ў здаровых людзей – пры наяўнасці дрымотнасці, слабасці, апатыі. Калі ёсць нязначны комплексны дэфіцыт тлушчараспушчальных вітамінаў, дык можна прымаць і рыбін тлушч. У выпадку ізаляванага дэфіцыту вітаміну Д мэтазгодны яго прыём – у выглядзе тлушчараспушчальных кропель або ў таблетках. Выбар лекавай формы залежыць ад узросту, наяўнасці/адсутнасці астэапарозу. Зараз у Беларусі зарэгістраваны прэпарат Дэвіт (вітамін Д у вялікай дозе), які ўжываецца як з прафілактычнай мэтай (1 раз у месяц), так і з лячэбнай.
Рэўматоідны фактар можа быць нормай ва ўзросце
Па выніках біяхіміі крыві рэўматоідны фактар склаў 9 адз., праз паўгода ўжо 16 адз. Хірург сказаў, што гэта ўзроставае, бяспечна, але я сумняваюся. Алена
Наталля Мартусевіч:
— Рэўматоідны фактар (РФ) не з'яўляецца спецыфічным маркерам рэўматоіднага артрыту. Несумненна, што пры гэтым захворванні ён сустракаецца значна часцей, але таксама можа быць і пры аўтаімунным тырэяідыце, хранічным гепатыце, наяўнасці віруснай інфекцыі (вірусе Эпштэйна-Бар), сухотах, а таксама быць праявай нормы пры павелічэнні ўзросту пацыента. Больш спецыфічным для рэўматычных захворванняў з'яўляецца імунаглабулін М рэўматоідны фактар. Звяртаць увагу на гэты паказчык мае сэнс тады, калі выяўляецца рэальна высокі ўзровень РФ. 16 адз. можа быць варыянтам нормы ў адпаведнасці з узростам, а можа быць праявай спадарожных захворванняў.
У біяхіміі павялічаны рэўматоідны фактар: 161,7, пазней – 186. Па ларынгалогіі, гінекалогіі ўсё ў норме. На УГД сасудаў ног выяўленая кіста Бэйкера правага калена, якая пакуль сябе ніяк не выяўляла. Ці магчымая сувязь альбо патрэбныя яшчэ абследаванні? Ірына
Наталля Мартусевіч:
— Як паказана ў папярэднім адказе, РФ – неспецыфічны маркер, ён можа быць нормай у сталых людзей або праявай іншых захворванняў. Калі ў вас няма вышэйназваных захворванняў, але пры гэтым маецца ўстойлівы болевы сіндром у суставах без прыпухання і РФ расце, мае сэнс правесці імуналагічнае даследаванне крыві і паглядзець узровень антыцытрулінавых антыцелаў.
Чаму не ўведзенае абавязковае абследаванне на рэўматоідны фактар па аналогіі з флюараграфіяй?
Наталля Мартусевіч:
— Гэта немэтазгодна, паколькі РФ не кажа пра наяўнасць пэўнага захворвання.
Што такое рэўмапробы і для чаго яны патрэбныя?
Наталля Мартусевіч:
— Такое паняцце адсутнічае. Наяўнасць змяненняў у аналізах крыві вызначаецца строга індывідуальна тэрапеўтам або рэўматолагам пры падазрэнні на тое ці іншае захворванне. Больш за тое, шэраг захворванняў выстаўляецца пры абсалютна нармальных аналізах крыві.
Ці могуць паставіць дыягназ «псарыятычны артрыт» і прызначыць прыём сульфасалазіну без рэўмапробаў?
Наталля Мартусевіч:
— Няма паняцця рэўмапробы. У рэўматалогіі для дыягностыкі шэрагу захворванняў выкарыстоўваюць лабараторныя тэсты: С- рэактыўны бялок, узровень рэўматоіднага фактару, хуткасць асядання эрытрацытаў, антынуклеярныя антыцелы і многія іншыя даследаванні. Прызначаць іх ці не, вырашае ўрач. У рэўматалогіі для дыягностыкі кожнага з захворванняў выкарыстоўваюць спецыяльна распрацаваныя класіфікацыйныя крытэрыі. У прыватнасці, для дыягностыкі псарыятычнага артрыту ўжываюць крытэрыі CASPAR.
Біяхімічны аналіз крыві паказаў: КФК 675,95; АСТ 45,91; АЛТ 47,75; каэфіцыент атэрагеннасці 4,65 пры халестэрыне 5,2 (трыгліц. 2,1 ЛПВП 0,92 ЛПНП 3,33.С – рэактыўны бялок 5; рэўматоідны фактар 7. Ёсць праблемы з суставамі, шыйны і паяснічны астэахандроз.
Наталля Мартусевіч:
— Урачы не лечаць аналізы. Прычына павышэння крэатынфосфакіназы (КФК) можа быць звязаная з банальнай мышачнай нагрузкай. Вам трэба паглядзець гэты паказчык у дынаміцы. Першапачаткова звярніцеся да тэрапеўта.
Фактар рызыкі – праца з тэхнікай, якая вібрыруе
Мне 38 гадоў. Боль у локцях пасля працы з малатком, у каленях пасля капання або перамяшчэння грузу. Пры ўставанні пашчоўквае ў каленях, больш у правым. Яно ж пры выпростванні часам дрэнна трымае ступню, яна можа глядзець ледзь лявей ці правей. Да якога ўрача звярнуцца і з чым гэта можа быць звязанае? Яўген
Наталля Мартусевіч:
— На першым этапе мае сэнс звярнуцца да траўматолага-артапеда для выключэння траўматычнага пашкоджання меніскаў ці ўнутраных звязак каленнага сустава. Калі гэтага няма, з улікам таго, што вы дрэнна трымаеце ступню, на другім этапе мэтазгодна абследаванне ў неўролага, паколькі праблема можа быць звязаная з паяснічным аддзелам пазваночніка і наяўнасцю кілы, якая прывядзе да паслаблення ступні.
Што датычыць локцевага сустава: магчымае развіццё эпікандыліту або астэаартрыту локцевых суставаў, які можа фарміравацца на фоне працяглага кантакту з тэхнікай, што вібрыруе. Трэба звярнуцца да рэўматолага.
Пакутую ад рэўматоіднага артрыту з 2015 г., прымаю метатраксат 7.5. Цяпер вызначылі тлушчавую інфільтрацыю печані, узроставую макулярную дэгенерацыю вока. Як лячыць?
Наталля Мартусевіч:
— Метатраксат у такой дозе не выклікае тлушчавую інфільтрацыю печані. Як правіла, гэта звязанае з залішняй масай цела. Таму, калі вы скінеце вагу, дык зможаце спакойна прымаць лекі ў гэтай дозе. Доза для лячэння рэўматоіднага артрыту зараз – 20-25 мг на тыдзень. Таму ваша доза, па сутнасці, гамеапатычная. Калі ж вам не ўдасца схуднець, дык трэба крыху больш часта правяраць паказчыкі функцыі печані, у прыватнасці, узроўняў АЛТ, АСТ. Пры іх перавышэнні ў 3 і больш разоў прыём метатраксату адмяняецца, павінна быць прызначаная іншая базісная тэрапія з улікам актыўнасці і працягласці захворвання.
Мне 38 гадоў. Ёсць рэдкія праявы рэўматычнага болю ў тазасцегнавым суставе «на надвор'е» ўжо каля 10 гадоў, здымаю капсуламі дыклафенаку на працягу пары дзён. Чатыры гады таму траўміраваў меніск у калене, на МРТ выявілі артроз у каленным суставе. Што рабіць для прафілактыкі далейшага развіцця артрозу ў калене (разрыў меніска гарызантальны) і ў тазасцегнавым суставе? Валянцін
Наталля Мартусевіч:
— Зрабіць акцэнт на лячэбную фізкультуру ў становішчы лежачы, наведваць басейн 2-3 разы на тыдзень, заняцца карэкцыяй артапедычных парушэнняў, калі ёсць папярочная або падоўжаная плоскаступнёвасць, насіць артэз (накаленнік), які будзе фіксаваць каленны сустаў пры перамяшчэнні.
Мне 38 гадоў. Адчуваю невыносны боль у тазасцегнавым суставе пры хадзе. Зрабіла здымак, хірург сказаў, што ніякай паталогіі не бачна. Як такое можа быць, што хаджу ўжо з відавочна выяўленай кульгавасцю, а нічога няма? Па прыступках наогул падняцца складана. Куды звярнуцца? Вольга
Наталля Мартусевіч:
— Прынцыповую ролю адыгрывае працягласць болевага сіндрому. Калі боль доўжыцца на працягу 1-3 месяцаў, дык адной з прычын можа быць развіццё асептычнага некрозу, які першапачаткова на рэнтгенаграме тазасцегнавага сустава выявіць немагчыма. Залатым стандартам для пастаноўкі гэтага дыягназу з'яўляецца МРТ тазасцегнавых суставаў. Другім фактарам такога выяўленага болевага сіндрому можа быць праблема ў паяснічным аддзеле пазваночніка, якую выяўляе неўролаг, як правіла, пасля МРТ паяснічнага аддзела пазваночніка. Трэці магчымы варыянт – развіццё сакраіліту (запаленне сустава ў месцы пераходу пазваночніка ў таз). Для яго характэрны боль у начны час. Дадзены дыягназ пацвярджаюць запаленчыя змены ў аналізах крыві (павышаны С-рэактыўны бялок) і выкананне МРТ у адмысловым рэжыме з падвойным падаўленнем тлушчавай тканкі.
У 2011-м мне дыягнаставалі рэўматоідны артрыт і Сіндром Шагрэна. Чаму ў Беларусі няма арганізаванай дапамогі такім хворым і даводзіцца чарговаму рэўматолагу зноўку распавядаць сваю гісторыю?
Наталля Мартусевіч:
— У Беларусі дапамога пацыентам з рэўматоідным артрытам і хваробай Шагрэна ажыццяўляецца згодна з пратаколамі на абласным і пры неабходнасці – рэспубліканскім узроўнях.
Чытайце пачатак анлайн-канферэнцыі тут >>>
https://bel.24health.by/dyyagnostyka-i-lyachenne-reumatychnyx-zaxvorvannyau-u-dzyacej-i-daroslyx-anlajn-kanferencyya-z-udzelam-specyyalistau/
Чытайце працяг тут >>>
https://bel.24health.by/reumatolag-pra-artralgiyu-xvarobu-bexcerava-kisty-bejkera-chastka-3/
Фота экспертаў – Яўген Крэч. Фота з адкрытых інтэрнэт-крыніц узятыя для ілюстрацыі.
