Вандроўка у Нясвіж
Сёлета Нясвіж адзначае свой 800-гадовы юбілей! Святочныя мерапрыемствы з гэтай нагоды праходзяць у мясцовасці сёння — 12 жніўня.
Так склалася, што гэты горад звычайна асацыіруецца ў нас менавіта з велічным замкам. Але ж насамрэч Нясвіж багаты на розныя культурна-гістарычныя аб’екты. Давайце даведаемся, якія з іх змогуць уразіць нават самых распешчаных турыстаў.
да зместуГарадская ратуша
Славутасць Нясвіжа, якая трапіцца вам на вочы самай першай. Яна знаходзіцца ў цэнтры горада. На яе паказвае рукой мясцовы Ленін. Таму вы яе ну ніяк не прапусціце.
Нясвіжская Ратуша лічыцца самай старой на тэрыторыі сучаснай Беларусі. Ратушу пачалі будаваць пасля таго, як кароль Рэчы Паспалітай Стэфан Баторый дараваў гораду права на самакіраванне ў 1586 годзе.
Некаторыя даследчыкі прыпісваюць аўтарства архітэктурнага праекта Джавані Бернардоні. Фінансавалі ж будаўніцтва самі жыхары Нясвіжа.
Адразу па завяршэнні пабудовы Ратуша выконвала зусім не адзіную функцыю. Яна была адначасова казной, месцам пасяджэння магістрата, будынкам суда, гарадскім архівам, рэзідэнцыяй бургамістра, каравульняй і арсеналам. Акрамя таго, Ратуша разам з суседнімі пабудовамі выконвала ролю гандлёвага цэнтра з крамамі, размешчанымі на першым паверсе.
Яшчэ адно прызначэнне Ратушы дазваляла выконваць назіральная пляцоўка, добраўпарадкаваная на вежы. На перыяд будаўніцтва гэтая вежа стала самым высокім пунктам у наваколлях, адкуль можна было своечасова заўважыць пажар або набліжэнне няпрошаных госцяў.
Першы сур'ёзны пажар, які пашкодзіў Ратушу, здарыўся падчас Паўночнай вайны. Рэстаўрацыя будынка была праведзена ў 1752 годзе. Яшчэ больш сур'ёзныя страты былі нанесены Ратушы пры пажары 1836 года, калі ад шасці ярусаў цэнтральнай вежы засталіся толькі чатыры.
Пасля заканчэння Вялікай Айчыннай вайны ў Ратушы спачатку змяшчаўся Дом культуры, а потым Палац піянераў. Толькі ў 1997 годзе удалося пачаць поўнамаштабную рэстаўрацыю помніка архітэктуры, якая доўжылася сем гадоў.
Сёння госці Нясвіжа могуць любавацца Ратушай практычна ў тым жа выглядзе, у якім яна была пабудавана, уключаючы адноўленую да першапачатковай вышыні вежу. На вежы зноў знаходзяцца гадзіннік і аглядная пляцоўка.
да зместуДом рамесніка
Дом рамесніка — славутасць, якая адразу ж кідаецца ў вочы, калі вы шпацыруеце па гістарычнай частцы Нясвіжа. Незвычайны ён сваім фасадам, які выдае ў пабудове даволі стары будынак. Барочная вонкавая частка з некаторых ракурсаў выглядае так, быццам перад гледачом не цэлы будынак, а толькі адна плоская сцяна, за якой нічога няма. Але за ёй размясціўся сапраўдны дом — пабудова, якая захавалася з першай паловы (20-я гады) XVIII стагоддзя. Завецца яна па-рознаму: як домам рамесніка, так і домам купца, але ж па назве ўжо прыблізна зразумела, якая ў гэтага будынка гісторыя.
З боку фасада дом рамесніка выглядае, як тыповы будынак у стылі барока. Але не ўсё так проста: калі зірнуць на яго з боку, то вы ўбачыце, што ўвесь другі паверх выкананы з дрэва — за барочнай аркай хаваецца двухсхільны дах.
Такім чынам, будынак з'яўляецца і прыкладам барочнага стылю, і помнікам беларускага драўлянага дойлідства.
Будынак, пабудаваны ў 1721 годзе, выконваў дзве функцыі. Першапачаткова першы паверх дома, збудаваны з цэглы, быў аддадзены пад майстэрні, гандлёвыя і складскія памяшканні. А драўляная частка пабудовы (другі паверх) была прыстасавана пад жылыя пакоі. Але паколькі дом існаваў вельмі доўга, за сваю гісторыю ён некалькі разоў мяняўся. Так, першапачатковая пабудова мела ўсяго адзін галоўны ўваход з боку фасада, але ў розныя часы ў пярэдняй частцы будынка высякаліся дадатковыя дзверы — максімальна іх было чатыры. Гісторыкі мяркуюць, што гэта было зроблена для таго, каб ніжні паверх аддаць у арэнду адразу некалькім гандлярам і майстрам. Падобнае рашэнне можна сустрэць на фатаграфіях дома, якія датуюцца 1926 годам. На іх жа добра відаць, што за пабудовай не надта ўважліва сачылі — дзверы былі выкананы ў розным стылі, сам будынак стаяў з абшарпанымі сценамі.
Таксама на працягу доўгага часу каля дома рабілі розныя прыбудовы гаспадарчага значэння, а верхні паверх нейкі час служыў гасцініцай.
Пасля рэканструкцыі Дом рамесніка ў Нясвіжы вярнуўся да віду, які набліжаны да першапачатковага варыянта. Лішнія прыбудовы, як і лішнія ўваходы, былі прыбраныя. Нават металічны балкон ля акна над галоўным уваходам пастараліся зрабіць вельмі падобным да таго, які быў ля будынка першапачаткова. А само адценне сцен захавалі светлым. Цяпер пабудова выглядае аўтэнтычна, але вельмі свежа і акуратна.
Дом купца ў Нясвіжы пасля рэстаўрацыі не прастойваў. З 1992 да 2015 года ён быў аддадзены пад дзіцячую бібліятэку. Калі ж попыт на такі аб'ект моцна ўпаў, а дзеці сталі больш актыўна карыстацца гаджэтамі, стала зразумела, што будынку спатрэбілася больш актуальнае прымяненне. Тады замест дзіцячай бібліятэкі ў ім размясцілі дзіцячую мастацкую школу.
да зместуФарны касцёл
Фарны касцёл, вядомы таксама як касцёл Цела Гасподняга (або Божага Цела), з'явіўся ў Нясвіжы дзякуючы аднаму знакамікаму чалавеку: Мікалаю Хрыстафору Радзівілу Сіротке.
Фарны касцёл называюць першым храмам у стылі барока на тэрыторыі Рэчы Паспалітай, хаця некаторыя даследчыкі адносяць яго да пераходнага перыяду ад рэнесансу да барока. Але як увогуле выйшла, што так далёка ад Рыма (а менавіта ў Італіі зарадзіўся барочны стыль) з'явіўся помнік архітэктуры барока?
Справа ў тым, што Мікалай Радзівіл Сіротка шмат падарожнічаў. Ён бываў у Егіпце, у краінах Еўропы. Італьянская архітэктура асабліва ўразіла яго — ды так, што ён цвёрда вырашыў зрабіць родны Нясвіж не горшым. А каб ажыццявіць сваю амбіцыйную задуму, наняў італьянскага дойліда Джавані Бернардоні.
Бернардоні паспяхова дабраўся да Нясвіжа і адразу ўзяўся за працу. Вядома, што ён удзельнічаў у стварэнні інтэр'ераў Нясвіжскага замка. Аднак сапраўдным яго шэдэўрам стаў менавіта Фарны касцёл. Узвялі яго на месцы старога драўлянага храма Святога Духа.
Першы камень новага храма заклалі ў 1589 годзе, пра гэта нам падказвае памятная дошка на яго сцяне.
Да нядаўняга часу вонкавыя сцены храма былі снежна-белыя, а купал і дах — серабрыстыя. У апошняе дзесяцігоддзе ішла рэстаўрацыя, і зараз колеры крыху памяняліся. Цяпер яны выглядаюць кантрасна, падкрэсліваючы складаны рэльеф фасадаў.
Галоўны фасад — двух'ярусны і мае дакладнае вертыкальнае і гарызантальнае дзяленне за кошт пілястраў і карнізаў. Другі ярус мае выгнутыя абрысы, у цэнтры — арачнае акно, а па баках ад яго — дзве нішы са статуямі. Такія ж нішы сіметрычна размешчаны і ў ніжнім ярусе. Вянчае верхні ярус трохкутны франтон з круглым акенцам.
Аздабленне інтэр'ера храма адрозніваецца вялікай пышнасцю і працягвае традыцыі барока. Першае, што кідаецца ў вочы наведвальнікам, — гэта багацце роспісаў. Фрэскамі пакрыты сцены, масіўныя апоры, якія падзяляюць нефы, купальны збор. Некаторыя выявы выкананы ў трохмернай тэхніцы, і спачатку нават складана зразумець, што перад вамі ўсяго толькі майстэрскія роспісы, а не рэальныя аб'екты.
Але як бы ні быў знутры і звонку цудоўны касцёл, ёсць у ім яшчэ адна частка, якая прыцягвае амаль столькі ж увагі, колькі і цудоўнае ўбранне. Гэта крыпта, дзе знаходзіцца магільны склеп роду Радзівілаў.
Уладкаваць магільны склеп у касцёле загадаў сам Мікалай Радзівіл Сіротка. Для гэтага яму прыйшлося выбіць дазвол у рымскага папы, паколькі па хрысціянскаму звычаю тых часоў хаваць нябожчыкаў можна было толькі ў зямлі. Пахавальня Радзівілаў стала трэцяй у Еўропе, да гэтага скляпы былі толькі ў Бурбонаў у Францыі і Габсбургаў у Аўстрыі.
Сіротка стаў першым, хто быў пахаваны ў крыпце касцёла. Ён загадаў, каб для пахавання яго апранулі ў просты плашч пілігрыма.
Запавету свайго продка прытрымліваліся і іншыя Радзівілы: усе жадалі быць пахаванымі ў простым адзенні і без упрыгожванняў. Магчыма, менавіта з гэтай прычыны іх пахаванні не былі разрабаваны: красці было асабліва няма чаго.
З тых часоў у магільным склепе здабылі спакой дзясяткі прадстаўнікоў роду. Цяпер тут больш за 70 саркафагаў. Аднак расказваюць, што калісьці іх было значна больш: 90, а па некаторых крыніцах – ажно 102. Дзе ж астатнія? Лічыцца, што яны маглі быць страчаны ў гады вайны або ў ходзе перабудовы магільнага склепа. А можа, іх і зусім не было і ўсё гэта чуткі.
да зместуГісторыка-краязнаўчы музей
Першапачаткова гісторыка-краязнаўчы музей адкрыўся ў 1995 годзе. Спецыяльна для яго быў адрэстаўраваны будынак былога рамеснага вучылішча, пабудаванага ў канцы XIX стагоддзя. На тэрыторыі таксама знаходзяцца драўляныя хаткі, свіраны і студні, якія ілюструюць жыццё Нясвіжа ў мінулым і пазамінулым стагоддзях.
Экспазіцыя музея прысвечана гісторыі горада і краю ў цэлым. Тут турыстам прадстаўлены прадметы сялянскага побыту, мэбля, касцюмы і ўзоры дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва.
Асобная экспазіцыя расказвае пра жыццё князёў Радзівілаў.
У вітрынах прадстаўлены іх асабістыя рэчы, а сама зала ўпрыгожана карцінамі і габеленамі і абстаўлена сапраўднай мэбляй XVIII-XIX стагоддзяў. Не менш цікава наведаць залу Воінскай славы і выстаўку — «Выратаваныя каштоўнасці», дзе прадстаўлены іконы, выратаваныя з касцёлаў і кляштараў у савецкую эпоху.
Экскурсія выходзіць за межы будынка музея. У двары размешчаны два дадатковыя павільёны: «Кузня» і «Ганчарная». Наведаўшы іх, турысты на свае вочы ўбачаць шэдэўры народнай творчасці і працэс іх вырабу. Пры жаданні можна выпрабаваць свае сілы ў ганчарнай і кавальскай справе.
да зместуСлуцкая брама
Слуцкая брама пабудавана ў XVI стагоддзі ў стылі барока. У той час Нясвіж быў акружаны непрыступнымі валамі і рвамі. Патрапіць у яго можна было праз такія вароты. Да нашага стагоддзя дайшла толькі адна брама. Яна ўяўляе сабой двух'ярусную пабудову з арачным праходам.
Фасад упрыгожаны контрфорсамі, а дах пакрыты чарапіцай. У мінулым першы ярус займалі вартоўні, а другі — малельны пакой. У адной са сцен уцалела ўмураваная гранітная пліта з выразаным надпісам аб узвядзенні варот.
Брама злучалася з крапасной сцяной, якая была разбурана ў сярэдзіне XVIII стагоддзя. Вароты ж засталіся. У 1970-х яны прайшлі рэстаўрацыю і сёння дазваляюць уявіць крэпасць у яе першапачатковым выглядзе.
да зместуНясвіжскія паркі
Вакол Нясвіжскага замка — вялізны паркавы комплекс з пяці паркаў. Усе яны па-свойму цікавыя і ўнікальныя, таму коратка скажам пра кожны.
да зместуПарк Антонія (Замкавы)
Парк Антонія непасрэдна акружае Нясвіжскі замак. У яго склад уваходзіць дамба даўжынёй 450 метраў, якая вядзе на тэрыторыю. Дамба пабудавана ў канцы XIX стагоддзя, а перш за яе на гэтым месцы быў доўгі мост, які меў абарончую функцыю.
У парку расце шмат мясцовых і экзатычных раслін. Вы знойдзеце тут язмін, глог, розныя віды вінаграду, бэз, блакітную елку, а таксама адзіны ва ўсім горадзе экзэмпляр гледзічыі звычайнай.
да зместуСтары парк (Азярын)
Да парку Антонія прымыкае Стары парк, які значна пераўзыходзіць яго па плошчы і раскінуўся на беразе ракі Ушы і сажалкі Дзікага. Ён аформлены ў пейзажным стылі, але ёсць і алеі, сфарміраваныя насаджэннямі клёнаў, каштанаў і грабаў.
На тэрыторыі ёсць памятны камень, устаноўлены ў 1903 годзе ў гонар Марыі Радзівіл яе мужам. Лічыцца, што ён можа здзяйсняць жаданні. Таксама ў парку ёсць штучны вадаём са скульптурай русалкі, якая сядзіць на камені, помнік сабаку-выратавальніку, помнік Барбары Радзівіл і Алея памяці.
да зместуЯпонскі парк (Плінтоўка)
Стары парк пераходзіць у невялікі па памерах Японскі, закладзены ў пачатку мінулага стагоддзя. Яго стваральнікі планавалі, што тут можна будзе адчуць дух вытанчанай усходняй культуры. Таму былі дастаўлены саджанцы карлікавых дрэў, збудаваны альтанка і масток у японскім стылі. На жаль, пасадкі слаба прыжыліся, і Японскі парк увогуле пазбаўлены сёння нейкай асаблівай экзотыкі. Але ўсё роўна прыгожы і таямнічы.
да зместуНовы парк (Марысін)
На супрацьлеглым беразе сажалкі раскінуўся парк Марысін, самы вялікі з усіх пяці. Ён аддае належнае паркам рамантычнага тыпу: ціхі, спакойны, цёмны, які навявае думы. Вы знойдзеце тут крыніцу «Слёзы Марыі», круглую сажалку з Востравам кахання і скульптурамі дзвюх закаханых, гатычную вартоўню, паляўнічы павільён «Домік Караліны» і абеліск з пракладзенымі ад яго алеямі.
да зместуАнглійскі парк (Іпадром)
Па суседстве з Новым паркам знаходзіцца апошні з пяці паркаў: Англійскі. Ад Новага яго аддзяляе дарога да дамбы. Парк, закладзены ў канцы XIX стагоддзі, быў упадабаным месцам для верхавых шпацыраў княжацкай сям'і і конных спаборніцтваў. Тут знаходзіліся стайні і бегавыя пляцоўкі, але іх не стала з пачаткам Другой сусветнай вайны. Сёння менавіта з гэтага парка адкрываюцца самыя выдатныя віды на замак.
да зместуМанастыр бенедыктынак
Манастыр бенедыктынак стаў першым каталіцкім манастыром рэгіёну і з'явіўся тады ж, калі і замак і Фарны касцёл: у канцы XVI стагоддзя. Тады ж пры кляштары пабудавалі і касцёл Святой Яўхіміі (дарэчы, Эльжбетай Яўхіміяй звалі жонку Мікалая Сіроткі).
Некалькі разоў ансамбль перабудоўвалі. У 1876 годзе касцёл стаў праваслаўным, а неўзабаве манастыр і зусім скасавалі і перарабілі ў казармы. У XX стагоддзі мясціна вярнулі каталікам, але ў канцы Вялікай Айчыннай вайны вежа касцёла была разбурана і не аднаўлялася. А цяпер былы манастыр належыць педагагічнаму вучылішчу.
Вы можаце агледзець ацалелыя карпусы і былыя гаспадарчыя пабудовы, якія фаріруюць адзіны комплекс. Ад былой прыгажосці захавалася таксама трох'ярусная надбрамная вежа ў стылі барока. Яна некалі служыла званіцай і галоўным уваходам на тэрыторыю манастыра, а сёння праз яе арачны праём праходзяць студэнты вучылішча.
https://bel.24health.by/legendy-kosava-cikavyya-fakty-pra-palac-puslouskix-muzej-syadzibu-tadevusha-kascyushki/