21.09.2022
21.09.2022

Што шукаць у лесе? 15 відаў грыбоў, якія можна есці людзям

logo
Правiльнае харчаванне
0
Памер шрыфта:
  • A
  • A
  • A

Па колькасці вітамінаў і мінеральных рэчываў грыбы з'яўляюцца карысным прадуктам харчавання. Апроч гэтага, збор грыбоў – займальны занятак, які можна прыраўнаць да пошуку скарбаў. А яшчэ гэта працяглыя шпацыры па лесе, фізічныя нагрузкі, спосаб абстрагавацца ад штодзённых клопатаў.

Але кожны грыбны сезон суправаджаецца новымі выпадкамі атручвання. Атручванні ўзнікаюць не толькі з-за ўжытку неядомых грыбоў, але і пры няслушнай апрацоўцы і кансерваванні грыбоў. Таму мы вырашылі напомніць вам пра некаторыя віды прыдатных да яды грыбоў, і іх гатаванне.

да зместу

Якія грыбы ядомыя?

Баравік

да зместу

Баравік

Баравік – адзін з самых палезных відаў грыбоў. Гэта смачны і пажыўны грыб. У яго вялікі мясісты капялюшык, і тоўстая ўздзьмутая белая ножка. Афарбоўка капялюшыка ў залежнасці ад узросту і месца вырастання можа быць светлай, жаўтлявай і светла-бурай. У грыбоў, якія растуць у хваёвым бору, капялюшыкі, зазвычай, цямней.

Баравік можа дасягаць досыць значных памераў – капялюшык да паўметра ў дыяметры, а ў вышыню да 30 сантыметраў.

У сушаных баравіках ёсць алкалоід герцэдын, які выкарыстоўваецца ў лячэнні стэнакардыі. У гэтым выглядзе яны найлепш захоўваюць свае смакавыя і пажыўныя ўласцівасці. Іх можна ўжываць без дадатковай апрацоўкі.

Таксама сушаныя баравікі выкарыстоўваюцца для прафілактыкі раку. А воднымі экстрактамі лечаць язвы і абмарожанні.

Вешанкі

да зместу

Вешанкі

Вешанкі ў дзікай прыродзе звычайна растуць на дрэвах. Капялюшык такога грыба аднабокі ці круглявы, пласцінка «збягае» на ножку, як бы прырастаючы да яе. Адрозніць вешанку ад неядомых грыбоў нескладана, яна мае аксаміцісты навобмацак капялюшык. Капялюшык шэрага ці шаравата-карычневага колеру ад 5 да 20 сантыметраў у дыяметры. Ножка вельмі шчыльная і з-за сваёй калянасці ў ежу не ўжываецца. Растуць вешанкі букетам, у якім часам налічваецца да 30 грыбоў.

У ежу вешанкі ўжываюцца ў печаным, вараным і тушаным выглядзе, апроч таго гэтыя грыбы прыдатныя для салення. Пры гатаванні вешанак абавязкова патрэбна тэрмічная апрацоўка. Вешанкі ўтрымваюць хітын, які не засвойваецца чалавечым арганізмаў. Для таго, каб яго выдаліць, вешанкі трэба дробна парэзаць і гатаваць пры высокай тэмпературы. Смак гатовых вешанак уяўляе сабою нешта сярэдняе паміж сыраежкай і баравіком.

Вешанка валодае бактэрыцыднымі ўласцівасцямі, спрыяе выдаленню радыеактыўных элементаў з арганізма.

Грузд

да зместу

Грузд

Гэта капялюшны грыб з роду малачаяў. Капялюшык грузда – 5—20 сантыметраў, у сярэдзіне ўгнуты, злёгку слізісты з кудлатым краем, бялёсага колеру з нярэзкімі канцэнтрычнымі зонамі. Ножка ў грыба кароткая, тоўстая і пустая. Мякаць грыба едкая.

Расце грузд у яловых, бярозавых і змяшаных лясах з пачатку лета да познай восені асобна і групамі.

Гэты вельмі каштоўны грыб адносіцца да першай катэгорыі ядомасці. Ужываюць грузды для марынавання і засолкі, але іх абавязкова папярэдне трэба працягла (мінімум суткі) вымочваць у салёнай вадзе, ваду, пры гэтым, перыядычна зліваюць. Усё таму, што грузды ўтрымваюць вельмі горкі млечны сок. Пасля вымочвання грыбы прамываюць, рэжуць і адварваюць цягам 30 хвілін. Далей соляць, раскладваюць па чыстых слоіках, чаргуючы з часнаком і лісцем хрэну. Закрываць салёныя грузі не рэкамендуюць.

Падвішань

да зместу

Падвішань

Падвішань – капялюшны грыб з групы пласціністых. Мее капялюшык памерам 3—10 сантыметраў. У маладога грыба ён пукаты, потым робіцца ўціснутым, нават лейкападобным, з шырокім грудком па сярэдзіне, краямі няроўнымі, хвалістымі. Капялюшык грыба можа быць белым, бялёсым ці жаўтлявым.

Расце падвішань з ліпеня па кастрычнік у шырокалісцевых лясах, садах, гародах, часам на сенажацях. Сустракаецца грыб пад вішнёвымі дрэвамі, за гэта ён і атрымаў сваю назву.

Падвішань – ядомы грыб чацвёртай катэгорыі. Яго мякаць валодае прыемным пахам свежых агуркоў. Утрымвае грыб 35—45% карысных для чалавека фосфарных злучэнняў.

Пасля збору падвішань сушаць на сонцы, потым замочваюць на 40—50 хвілін . Скарыстоўваюць грыбы для выпечкі з начыннем, гатавання другіх страў, соусаў. Падвішань дапаўняе стравы прыемным водарам і смакам. Добра спалучаецца са стравамі з мяса.

Лтсічкі

да зместу

Лісічкі

Лясныя грыбы з ярка-жоўтай, радзей бледна-жоўтай афарбоўкай. Капялюшык памерам – 3—10 сантыметраў у выглядзе вывернутага парасона ці варонкі. Ножка практычна зрастаецца з капялюшыкам.

Знайсці лісічкі можна з пачатку лета да познай восені. Яны асабліва любяць хваёвыя лясы. Як і шмат якія грыбы, лісічкі растуць сем'ямі ці групамі. Галоўная каштоўнасць лісічкі ў тым, што гэта грыб практычна ніколі не бывае чарвівым. Лісічкі застаюцца некранутымі чарвякамі і рознымі вусякамі, дзякуючы таму, што ў целе грыба ўтрымваецца асаблівае рэчыва – хітінманноза, якое бурыць яйкі чарвякоў. Апроч таго, з лісічак адмыслова здабываюць хітіманнозу, каб скарыстаць яе пры вырабе медычных прэпаратаў.

Настоем з лісічак лечаць ангіну, нарывы, фурункулы. Грыбы ўтрымваюць у сабе вялікую колькасць вітамінаў А, В і РР, такія мікраэліменты, як медзь і цынк. Дзякуючы гэтаму лісічкі з'яўляюцца прафілактыкай вочных захворванняў, а таксама спрыяюць паляпшэнню зроку.

Смачней за ўсё печаныя лісічкі, іх змешваюць з бульбай, яйкамі, курыцай, спагеці, дадаюць у піцу ці пірог.

Масляк

да зместу

Масляк

Маслякі – адзін з найболей пашыраных відаў ясных грыбоў. Растуць яны сем'ямі ў маладых ельніках і хвойніках. Гэта грыбы табуншчыкі, вядуцца яны і на адкрытых лужках, і на імхах, пясчаных пагорках.

Сваю назву грыб атрымаў з-за алеістага, слізкага навобмацак капялюшыка. Азнакі, якія адрозніваюць большасць відаў маслякоў ад іншых балетавых грыбоў, -- клейкая слізістая, скурка капялюшыка, якая лёгка здымаецца.

Па смаку і харчовай каштоўнасці маслякі практычна не саступаюць баравікам. Перад гатаваннем з капялюшыкаў здымаюць плёнку, таму што пры гатаванні яна робіцца цвёрдай і надае грыбам горкі смак. Пасля грыбы замочваюць на 20--30 хвілін у вадзе. Далей некалькі разоў прамываюць у падсоленай вадзе і адварваюць. Такі паўфабрыкат можна марынаваць, смажыць, саліць ці замарозіць на зіму.

Маслякі багатыя макра- і мікраэліментамі. У іх складзе ёсць вітаміны С, В1, В2, В6 і В9. А таксама ўтрымваецца жалеза.

Махавік

да зместу

Махавік

Махавік адносіцца да роду трубчастых грыбоў і расце з пачатку лета да восені ў хваёвых, лісцяных і змешаных лясах асабіста ці невялікімі групамі. Грыбу падыходзяць розныя лясы, але часцей ён аддае перавагу пасяляцца менавіта ў хваёвых лясах. Махавік цалкам апраўдвае сваю назву, бо знаходзяць яго, зазвычай, у моху.

Капялюшык махавіка паўшаравісты, з часам робіцца пукатым, а потым плоскім. Зверху ён аксаміцісты, цёмна-зялёнага, карычневага ці бурага колеру. Губчаты пласт капялюшыка ярка-жоўтага колеру. Мякаць – цвёрдая, ярка-жоўтая. У старых грыбоў – белая. На заломе мякаць сінее.

Махавік – першагатунковы ясны грыб, які можа выкарыстоўвацца без папярэдняга адварвання для гатавання гарачых страў, для засолкі, марынавання, сушкі. Выкарыстоўваецца ўвесь грыб – і капялюшык, і ножка.

Махавік утрымвае вялікую колькасць лёгказасваяльных бялкоў, цукраў, ферментаў і эфірных маслаў. Грыбы багатыя экстракцыйнымі рэчывамі, якія надаюць адмысловыя смак і пах.

Апенька

да зместу

Апенькі

Апенькі збіраюць з канца жніўня і да маразоў. Грыбы любяць старыя пні, карані лісцяных дрэваў. Асабліва часта селяцца на дубовых і бярозавых пнях. Сустракаюцца апенькі нават у раёнах, дзе доўгія маразы.

Капялюшык апенькі мае выгляд шарыка, у маладога грыба ён пукаты, а пасля выпростваецца. Капялюшык аксаміцісты навобмацак, мае карычнева-жоўты колер. Ножка ў грыба кудзелістая і доўгая, ад жоўтага да карычневага колеру, звычайна цямней да нізу. У маладых грыбоў ножка злучана з капялюшыкам белай плёнкай, якая потым раздзіраецца і застаецца на ножцы белым кальцом. Мякаць восеньскай апенькі мясістая, белая, з прыемным грыбным пахам.

Апенькі ўніверсальныя грыбы, яны падыходзяць для ўсіх відаў апрацоўкі: іх вараць, смажаць, соляць, марынуюць, сушаць. У ежу, галоўным чынам, ідуць капялюшыкі, бо ножкі занадта кудзелістыя.

Апенькі адрозніваюцца нізкай каларыйнасцю – на 100 г 22 ккал. Таксама апенькі – гэта прыродныя антыбіётыкі, яны валодаюць супрацьмікробным дзеяннем, памагатыя ў змаганні са стафілакокамі і кішачнай палачкай.

Для імунітэту асабліва карысныя бярозавыя апенькі, якія маюць пашыраны вітамінавы склад.

Пдбярозавік

да зместу

Падбярозавік

Падбярозавік адносіцца да роду абабак і расце спачатку лета да позней восені ў светлых лісцяных, галоўным чынам, бярозавых і змяшаных лясах. Растуць грыбы асобна і групамі. Часта падбярозавік можна знайсці на краю лясных дарог.

Капялюшык падбярозавіка можа быць да 15 сантыметраў у дыяметры. Ён шарападобны, падушачкападобны, голы або тонкавойлачны. Сустракаецца рознага колеру, ад шэрага да цёмна-бурага, практычна чорнага. Мякаць грыба белая, на разломе колер не змяняе. Яна ружаватага адцення, мае прыемны грыбны пах. Ножка падбярозавіка можа быць доўгай, да 25 сантыметраў, а дыяметрам – да 3 сантыметраў. Яна суцэльная, цыліндрычная, унізе ледзь пашыраная, бялёсага колеру, пакрыта лускавінкамі ад шэрага да цёмна-карычневага колеру.

У старых грыбоў цвёрдая кудзелістая ножка. Мякаць падбярозавіка вельмі хутка робіцца рыхлай, таму лепш у лесе браць маладыя грыбы.

Пры цеплавой апрацоўцы і сушцы падбярозавікі моцна цямнеюць. Грыбы выдатна падыходзяць для нарыхтоўкі на зіму.

У падбярозавіках утрымваецца незаменныя амінакіслоты: глутамін, тыразін, лейцын і аргінін. Іх галоўная перавага ў тым, што яны не меюць патрэбу ва ўплыве стрававальных сокаў, каб расшчэпіцца, а самі лёгка ўсмоктваюцца ў кішэчнік.

У падбярозавіках практычна столькі ж вітаміну РР, як у печані і дражджах. Таксама ў складзе грыбоў ёсць вітаміны В1 і В2, С, Е і D. Падбярозавік на 35% складаецца з бялку і на 25% з клятчаткі.

Чырвонагаловік

да зместу

Чырвонагаловік

Чырвонагаловік, як і падбярозавік, адносіцца да роду абабак. Грыбы растуць у лісцяных, змяшаных і хваёвых лясах з чэрвеня па кастрычнік. Асабліва любяць маладыя асіны.

Капялюшык чырвонагаловіка можа быць да 30 сантыметраў дыяметрам. У маладых грыбоў капялюшык шаравісты, шчыльна прылягае да ножкі. Пазней ён робіцца пукатым, плоскім. Звычайна капялюшык сухі, мясісты і аксаміцісты навобмацак. Афарбоўка грыба можа быць ад бялёсай да ярка-памяранцавай. Мякаць чырвонагаловіка белая, на разломе ледзь ружавее, сінее, зелянее, а пасля чарнее. Не мае адметнага паху і смаку. Ножка чырвонагаловіка расце да 20 сантыметраў у даўжыню, дыяметрам да 5 сантыметраў, суцэльнай, цыліндрычнай формы.

Чырвонагаловікі ў час сушкі чарнеюць, пры марынаванні – робяцца шаравата-бурымі.

У чырвонагаловіках утрымваецца шмат калію, жалеза і фосфару. А па колькасці вітаміну В грыбы нічым не саступаюць зерневым культурам. У чырвонагаловіках больш бялку, чым у мясе. Аднак патрэбна ўлічваць, што засвойваюцца гэтыя бялкі горш, чым жывёльныя.

Калі чырвонагаловікі добра згатаваныя, то іх засваяльнасць павялічваецца. Грыбы можна варыць, смажыць, сушыць, марынаваць. Булён з сушаных чырвонагаловікаў у некалькі разоў каларыйней за мясны. Але ён добра засвойваецца чалавечым арганізмам.

Рыжыкі

да зместу

Рыжык

Рыжык адносіцца да роду малачай, сям'і сыраежкавых, групе пласціністых. Расце з ліпеня па кастрычнік у хваёвых і іншых лясах з вялікім дамешкам хвой, асабліва ў маладых хвойніках і пераважна ў пясчанай глебе.

Капялюшык рыжыка дыяметрам да 15 сантыметраў, мясісты. У маладых грыбоў ён пукаты, а пазней робіцца лейкападобным з злёгку загорнутымі ўніз краямі. Колер капялюшыка памяранцавы або чырвона-памяранцавы. Мякаць рыжыка тоўстая, шчыльная. Мае крэмава-памяранцавы колер, на разломе чырванее, потым зелянее і вылучае ярка-памяранцавы млечны сок са смалістым пахам, які на паветры зелянее. Ножка рыжыка расце ў даўжыню да 10 сантыментаў і дыяметрам да 3 сантыметраў. Ножка цыліндрычнай формы.

Рыжык утрымвае шмат карысных рэчываў і адносіцца да найболей каштоўных грыбоў. Рыжыкі багатыя амінакіслотамі і вітамінамі, а таксама жалезам. Яны ўтрымваюць у сваім складзе антыбіётык – лахтаравіслін, які валодае моцным супрацьвірусным дзеяннем. Ужытак рыжыкаў зніжае халестэрын і ровень цукру, нармалізуе артэрыяльны ціск і частату сардэчных скарачэнняў.

Рэкамендуюць ужываць рыжыкі пасля тэрмічнай апрацоўкі. Грыбы вараць, смажаць, тушаць. Для апрацоўкі досыць 20—30 хвілін. Некаторыя гурманы ўжываюць рыжыкі і ў свежым выглядзе. Таксама папулярныя ў кулінарыі салёныя і марынаваныя рыжыкі.

Радоўка

да зместу

Радоўка

Класіфікавана больш за 2500 прадстаўнікоў дадзенай сям'і, вялікая частка гэтых грыбоў якасная, але ёсць і атрутныя прадстаўнікі. Радоўка можа расці на пясчанай глебе ў хваёвых ці змяшаных лясах. Плоданосіць са жніўня па кастрычнік.

Для ўжытку ў ежу лепш збіраць маладыя грыбы. У спелых радовак ёсць горкі прысмак.

Гэтыя грыбы з’яўляюцца высокай каштоўнасцю для хворых на сухоты, але ўжываць іх варта толькі пасля кансультацыі з урачом. У радоўках утрымваецца значная колькасць вітамінаў В1 і В2, марганец, цынк і медзь. Апроч гэтага грыбы валодаюць антыбактэрыйнымі ўласцівасцямі.

Ясны грыб мее вельмі прыемных смак. Яго соляць, марынуюць, смажаць, папярэдне апрацаваўшы. Пры ўздзеянні высокіх тэмператур грыбы робяцца светла-шэрымі і набываюць насычаны смак. Радоўкі добра спалучаюцца з печанай цыбуляй, мясам, бульбай.

Смаржок

да зместу

Смаржок

Смаржкі адносяцца да групы сумкаватых грыбоў. Яны растуць ранняй вясной у хваёвых і змяшаных лясах на ўрадлівай і гнойнай глебе, багатай вапнай, на старых гарэлішчах, лясных высечках, уздоўж лясных дарог, на ўзлеску.

Капялюшык у смаржкоў да 15 сантыметраў вышынёй і да 10 сантыметраў у дыяметры. Форма капялюшыка яйкаватая, круглявая, пустая. Мае вохрыста-жоўты, жоўта-буры, карычневы колер. Капялюшык смаржка з вочкамі, якія напамінаюць пчаліныя соты.

Ножка смаржкоў пустацелая цыліндрычная даўжынёй да 10 сантыметраў і таўшчынёй да 5 сантыметраў. Мае бялёсы ці жоўта-буры колер.

Ужытак смаржкоў спрыяльна ўплывае на стан зроку, папярэджвае памутненне крышталіка вока, мацуе вокавыя цягліцы. У грыбах утрымваюцца вітаміны D і D2, а таксама вітаміны групы В.

Адвар са смаржкоў адносяць да добрага танізавальнага і аздараўленчага сродку. Ён спрыяльна ўплывае на працу СКТ.

Настой з капялюшыкаў смаржкоў выкарыстоўваецца пры рэўматызме і іншых захворваннях суставаў.

У свежым выглядзе смаржкі ўтрымваюць атрутныя рэчывы – гірамітрыны, якія могуць выклікаць сур'ёзнае атручванне. Таму перад ужыткам іх трэба адварваць не меней 15 хвілін у трохразовым аб'ёме вады. Потым адвар патрэбна зліць і старанна прамыць грыбы. Пасля гэтага смаржкі можна смажыць, тушыць і замарожваць.

Смаржкі не марынуюць, не соляць, але сушаць. Есці іх можна праз тры месяцы пасля сушкі.

Ваўнянка

да зместу

Ваўнянка

Ваўнянка расце з сярэдзіны лета па кастрычнік у лісцяных і змяшаных лясах. Аддае перавагу пасяляцца поруч з немаладымі бярозамі. Часам ваўнянкі з'яўляюцца густымі групамі на ўзлеску.

Дыяметр капялюшыка 5—10 сантыметраў, колер – ад жаўтлява-памяранцавага да светла-арэхавага, часцей сустракаецца ружавата-чырвонага адцення. У маладых грыбоў капялюшык пукаты, у спелых – плоскі, уціснуты ў цэнтры з загорнутымі краямі. Ножка ў грыба пустая, мае цыліндрычную форму, памерам – 3—7 сантыметраў. Ножка ў ваўнянкі звычайна трохі святлейшая за капялюшык. Мякаць у грыба белага ці бела-ружовага колеру, ломкая і рыхлая.

У ваўнянках утрымваецца вялікая колькасць карысных рэчываў, якія дадатна ўплываюць на стан валасоў, пазногцяў, скуры. Яны дапамагаюць мацаваць імунітэт. Ваўнянкі зніжаюць халестэрын і стабілізуюць узровень глюкозы. Яны добра чысцяць сасуды, паляпшаю працу суставаў, нярвовай сістэмы, органаў зроку.

Ваўнянкі ўжываюцца ў салёным і марынаваным выглядзе, часам свежымі ў другіх стравах. Асабліва шануюцца ў засоле маладыя грыбы з дыяметрам капялюшыка не больш за 3—4 сантыметры.

Перад гатаванне грыбы патрабуюць стараннага вымочвання.

Польскі грыб

да зместу

Польскі грыб

Польскі грыб расце ў змешаных і хваёвых лясах пад немаладымі дрэвамі, на пясчаных глебах і ў моху, у нізінах. Сустрэць польскі грыб можна са жніўня па кастрычнік.

У польскага грыба капялюшык карычневага ці каштанавага колеру. У сырое надвор'е капялюшык грыба цямнее і робіцца слізкім. Ніз капялюшыка сітаваты, бялёса-жоўтага ці жёлта-зялёнага колеру. Пры націсканні на жаўтлявую трубчастую паверхню капялюшыка з'яўляюцца сінявыя, сіне-зялёныя, блакітнаватыя ці свідра-карычневыя плямы.

Мякаць у польскага грыба шчыльная, мясістая, бялёсага ці жаўтлявага колеру з прыемным фруктовым ці грыбным пахам. Ножка грыба мае жаўтлявае, светла-карычневае адценне, па форме падобная на цыліндр.

У польскага грыба няма атрутных двайнікоў. Але ёсць віды, з якімі яго лёгка можна пераблытаць. Вельмі часта збіральнікі блытаюць яго з баравіком.

У складзе польскага грыба 22 амінакіслоты. Яны паляпшаюць памяць, павялічваюць разумовую актыўнасць, бяруць удзел у абнаўленні нярвовых клетак, зніжаюць рызыку развіцця атэрасклерозу.

У польскіх грыбах знаходзіцца амінакіслата L-цеанін, якая таксама знаходзіцца у зялёнай гарбаце.

Каб захаваць максімальную карысць грыба, патрэбна ўлічваць, што ў сушаных грыбах захоўваецца большая колькасць антыаксідантных уласцівасцяў, чым пасля бланшавання.

Водныя выцяжкі з польскіх грыбоў утрымваць водарастваральныя поліцукрыды, якія ўплываюць на клеткі імуннай сістэмы і павялічваюць проціпухлінную рэзістэнтнасць арганізма.

Шануюць польскія грыбы за іх смак. Яны асабліва смачныя познай восенню. Польскі грыб можна смажыць, варыць, марынаваць, сушыць, тушыць. Пры гатаванні афарбоўка мякаці грыба знікае.

Таксама чытайце па тэме: 

Першыя грыбы: карысць і шкода, небяспека для арганізма

Слушныя парады грыбнікам

Смачна есці! Суп грыбны

Матэрыялы на сайце slushna.by носяць інфармацыйны характар і прызначаныя для адукацыйных мэтаў. Інфармацыя не павінна выкарыстоўвацца ў якасці медыцынскіх рэкамендацый. Ставіць дыягназ і прызначае лячэнне толькі ваш урач. Рэдакцыя сайта не нясе адказнасці за магчымыя негатыўныя наступствы, якія ўзніклі ў выніку выкарыстання інфармацыі, размешчанай на сайце slushna.by

0

Журналіст. У 2015 годзе скончыла Інстытут журналістыкі БДУ. Працавала ў часопісе "Маладосць" з 2015 па 2017 год. Была галоўным рэдактарам часопіса "Горад жанчын" 5 гадоў. Цікавіцца тэмамі культурна-асветніцкай тэматыкі, здароўя, харчавання.
Глядзіце таксама артыкулы раздзела "Правiльнае харчаванне"