Нават дзіўна, чаму фраза «Сядзі спакойна, а то спіну скрывіш», не ўвайшла ні ў адзін топ самых распаўсюджаных бацькоўскіх настаўленняў. Хаця б аднойчы, але яе дазволіла сабе кожная мама, дзіця якой дарасло да школьнай парты.
Пераважная большасць бацькоў перакананая ў тым, што асноўная прычына дзіцячага скаліёзу крыецца ў няправільным становішчы спіны і цела пры занятках седзячы. І ў гэтым іх галоўная памылка.
Прычыны скаліёзу
Правільная пастава дзіцяці седзячы за сталом, безумоўна, мае значэнне. Але не як першапрычына ўзнікнення скаліёзу, а як фактар, які правакуе і пагаршае развіццё паталогіі.
Дакладна паказаць прычыну скрыўлення пазваночніка ў 8 выпадках з 10 не могуць нават урачы. Менавіта ідыяпатычны (у даслоўным перакладзе з грэчаскай мовы – «хвароба сама па сабе», «невядомая прычына») з'яўляецца самай распаўсюджанай формай скаліёзу і выяўляе сябе ў перыяды інтэнсіўнага росту шкілета: часцей за ўсё ў 5-8-гадовым узросце. У Беларусі дэфармацыя пазваночніка рознай ступені зафіксаваная як мінімум у 5% школьнікаў.
80% выпадкаў скаліёзу маюць няпэўнае паходжанне і характарызуюцца сукупнасцю прычынаў. Захворванне перадаецца па генетычнай лініі ад бацькоў да дзяцей. Дзяўчынкі схільныя да яго ў 5-6 разоў часцей за хлопчыкаў.
Яшчэ 20% выпадкаў дэфармацыі пазваночніка абумоўленыя захворваннямі нервовай сістэмы, траўмамі, парушэннямі метабалічных працэсаў у арганізме, інфекцыйнымі хваробамі.
Прыкметы або сімптомы скаліёзу
Станіслаў Траццяк, траўматолаг-артапед:
– Няпэўная этыялогія скаліёзу – не падстава пусціць справу на самацёк.
Наадварот! Часцяком бацькоўская ўважлівасць дапамагае своечасова выявіць пачатак дэфармацыі пазваночніка ў дзіцяці і прыняць адпаведныя меры.
Калі дзіця горбіцца, пры пісьме за сталом відавочна выстаўляе наперад адно плячо і лічыць такую позу для сябе камфортнай, перыядычна скардзіцца на боль у спіне і нагах, хуткую стамляльнасць – гэта падстава паказаць яго артапеду.
Не лішнім будзе раз на паўгода «вывучаць» спіну дзіцяці, нават калі вам здаецца, што вы ведаеце ў ёй кожны сантыметр. Папрасіце дзіця стаць спіной да вас, яго торс пры гэтым голы, рукі выцягнутыя ўздоўж тулава, ногі прамыя і знаходзяцца на адной лініі, ступні разам.
Калі нельга адкладваць візіт да ўрача:
- адно плячо відавочна размешчанае вышэй за другое;
- лапаткі знаходзяцца не на адным узроўні;
- пры поглядзе зверху лапаткі выступаюць не сіметрычна;
- адрозніваюцца адлегласці ад унутраных краёў лапатак да пазваночніка;
- вольныя прасторы паміж рукамі і тулавам у вобласці паясніцы з абодвух бакоў не роўныя (так званыя «трыкутнікі таліі»).
Калі хаця б у аднаго з бацькоў ёсць устаноўлены дыягназ скаліёзу – гэта ўжо дастатковая і важкая прычына рэгулярна назіраць дзіця ў артапеда.
Дакладна вызначыць наяўнасць скаліёзу можа толькі артапед. Паколькі ні відавочная асіметрыя лапатак і надплеччаў, ні розная глыбіня вуглоў таліі і перакос таза яшчэ не кажуць пра існуючы скаліёз. Гэтак жа, як само па сабе не з'яўляецца сведчаннем скаліёзу зафіксаванае на рэнтгенаграме скрыўленне пазваночніка. Для пастаноўкі дыягназу прынцыпова выяўленне торсіі пазванкоў (ад лац. torsio – «кручэнне»; скручванне пазванкоў вакол восі пазваночніка. Менавіта торсія з'яўляецца пачатковай праявай скаліёзу).
Дыягназ – не прысуд. Метады лячэння скаліёзу
Станіслаў Траццяк, траўматолаг-артапед:
– Пазваночнік – адна з самых складаных канструкцый у арганізме чалавека. Формаў і пабудоў яго вялікае мноства, і яны амаль гэтак жа індывідуальныя, як адбіткі пальцаў. Разам са звязкамі, мышцамі спіны, пярэдняй брушной сценкі, тазавага і плечавога пояса ён уяўляе сабой магутны орган апоры і руху, надае форму тулаву і нясе на сабе цяжар усяго цела, калі мы сядзім, стаім ці рухаемся.
Менавіта таму развіццё скаліёзу як дэфармацыі пазваночніка немінуча цягне за сабой і іншыя змены шкілета, неспрыяльна адбіваецца на працы ўнутраных органаў і сістэмаў чалавека. Пазваночнік фарміруецца да 20-22 гадоў, пасля чаго прымае сваю пастаянную форму.
Таму так важна своечасова выявіць захворванне, прыняць адэкватныя меры для яго лячэння. Яшчэ лепей – не дапусціць, наколькі гэта магчыма, развіцця паталогіі.
У залежнасці ад лакалізацыі скрыўлення пазваночніка падзяляюць тыпы скаліёзу: верхнегрудны, грудны, грудапаяснічны, паяснічны, камбінаваны. Тактыка лячэння скаліёзу залежыць ад ступені дэфармацыі пазваночніка, якую ўстанаўліваюць пры дапамозе рэнтгенаграмы.
У сучаснай артапедыі існуюць тры асноўныя метады лячэння скаліёзу:
- Спецыяльная лячэбная фізкультура (ЛФК) – уласна кажучы, лячэбная фізкультура – гэта своеасаблівы лад жыцця для людзей са скаліёзам, аснова лячэння, у залежнасці ад формы і ступені захворвання, якая аказвае вядучы альбо дапаможны эфект. Выдатна падтрымліваць ЛФК курсамі масажу як дапаможным стымулюючым сродкам пры лячэнні скаліёзу.
- Артэзна-гарсэтная карыгуючая тэхналогія – гучыць грозна, а ў рэальнасці заключаецца ў нашэнні спецыяльнага жорсткага гарсэта (у Беларусі прымяняецца гарсэт Шано) на працягу доўгага часу (да некалькіх гадоў). Пры своечасова пачатым лячэнні, рэгулярным назіранні з выкананнем усіх рэкамендацый урача і высокай самадысцыпліне гэты метад у большасці выпадкаў дае выдатны эфект і дазваляе пазбегнуць крайняга метаду лячэння скаліёзу.
- Хірургічны метад – пры цяжкай ступені скаліёзу, яго складаных і запушчаных формах, якія значна пагаршаюць агульнае здароўе і самаадчуванне пацыента, шлях да акрыяння ляжыць, на жаль, толькі праз скальпель хірурга, працяглы і працаёмкі рэабілітацыйны перыяд.
Дэфармацыя пазваночніка без адэкватнага лячэння адбіваецца на рабоце практычна ўсіх унутраных органаў і сістэмаў чалавека. У першую чаргу пакутуюць лёгкія, з прычыны чаго тканкі і органы недаатрымліваюць кісларод.
Парушаюцца функцыі сардэчна-сасудзістай і апорна-рухальнай сістэмаў. Дыхавіца, пачашчанае сэрцабіцце, міжрэберная неўралгія і боль у паясніцы, дысфункцыя нырак і рэпрадуктыўных органаў робяцца звычайнай справай і значна пагаршаюць якасць жыцця чалавека.
9 правілаў для роўнай спіны
Як вядома, прафілактыка – лепшае лячэнне любой хваробы. Для папярэджання развіцця скаліёзу гэтае правіла асабліва актуальнае. Клапаціцца пра здароўе дзіцяці неабходна з моманту зачацця. А пасля таго, як малыш з'явіўся на свет, захаваць яго спіну роўнай на ўсіх этапах сталення дапамогуць гэтыя правілы, якія кожны з бацькоў павінен ведаць на памяць.
1. Правільна трымйце нованароджанага на руках, прытрымліваючы спінку.
2. Не фарсіруйце падзеі, спрабуючы раней часу прымусіць малое сядзець альбо ўстаць на ногі. Гэтаму яно павінна навучыцца само.
3. Матрац у ложку дзіцяці павінен быць даволі жорсткім, лепей – артапедычным. Падушку класці варта толькі пасля года, пры гэтым перавагу аддаць практычна плоскай.
4. Прывучыце дзіця займацца любімай справай – маляваць, ляпіць, складваць канструктар, выразаць аплікацыі – седзячы за сталом. Звярніце ўвагу: сядзець нерухома больш за 20 хвілін – шкодна. Прапануйце дзіцяці, якім бы займальным ні быў яго занятак, адцягнуць увагу літаральна на хвіліну і размяцца.
5. З ранняга дзяцінства прывучыце дзіця займацца ранішняй гімнастыкай. Самі будзьце яму ў гэтым прыкладам.
6. Навучыце дзіця правільна сядзець падчас заняткаў. Садзіцца варта на край крэсла, каб ногі былі сагнутыя пад прамым вуглом, спіна прамая, плечы распраўленыя, патыліца ледзь прыпаднятая ўверх, падбародак, наадварот, злёгку апушчаны. Такое становішча толькі на першы погляд выклікае цяжкасці. Але пры пэўнай настойлівасці і дысцыпліне ўжо зусім хутка гэтая пастава зробіцца абсалютна натуральнай і камфортнай для дзіцяці. Яна не толькі дазволіць знізіць верагоднасць скрыўлення пазваночніка, але і палепшыць кровазабеспячэнне галаўнога мозгу.
7. Паўнавартаснае і збалансаванае харчаванне – адзін з асноўных момантаў у прафілактыцы скаліёзу. Рацыён дзіцяці ад нараджэння павінен быць багатым на вітаміны і мінералы. Кальцый, цынк і медзь асабліва каштоўныя для фарміравання пазваночніка.
8. Забяспечце дзіцяці фізічную актыўнасць. Плаванне – лепшы сродак для прафілактыкі і метад падтрымліваючай тэрапіі пры лячэнні скаліёзу. Катанне на лыжах і заняткі танцамі таксама выдатна ўмацуюць мышцы спіны і навучаць правільна трымаць паставу.
9. Паслухмянае дзіця – гэта цішыня і парадак у доме. Рухомае – гэта здаровае і гарманічна развітае дзіця. Вызначыце для сябе прыярытэты.
