У самым дальнім заходнім куточку Слонімскага раёна Гродзеншчыны, у пойме ракі Зяльвянкі, знаходзіцца багатая на помнікі прыроды і гісторыі вёска Вялікая Кракотка, якая згадваецца ў пісьмовых крыніцах XVI стагоддзя як «баярскае сяло», што належала Слонімскаму замку.
Мясціны тут незвычайныя — непаўторная прырода, цішыня, супакой. Нездарма Уладзімір Караткевіч, наведваючы Вялікую Кракотку, называў яе самай прыгожай вёскай у свеце — беларускай Швейцарыяй.
Як дабрацца: з аўтавакзала ў горадзе Слонім на аўтобусе «Слонім-Кракотка». Аўтобус адпраўляецца па аўторках і суботах: раніцай у 06.15, увечары ў 16.00. Таксама патрапіць сюды можна праз вёскі Міжэвічы ці праз Азярніцы, Збочна, Селявічы. Каардынаты на карце: 53°1’21″N, 24°58’7″E.
Загадкавая назва
Чаму паселішча мае такую назву? Кажуць, што некалі пад Слонімам згарэла вёска. Двое яе жыхароў — браты, якія насілі прозвішча Кракот, па рэчцы Іарданцы спусціліся ў гэтыя мясціны. Першы брат пасяліўся ў вярхоўі, а другі ніжэй па рацэ. Месца, дзе пасяліўся старэйшы брат, назвалі Вялікая Кракотка, а дзе малодшы — Малая Кракотка.
Вёска знакамітая помнікамі прыроды. На самай ускраіне яе месціцца Рэспубліканскі геалагічны геамарфалагічны помнік прыроды «Кракоцкая града». Навукоўцы вызначылі, што яна з'явілася яшчэ 220 тысяч гадоў таму ў Ледавіковы перыяд. Такія грады, кажуць, з'яўляліся з пяску, камянёў у проймах водных патокаў у расколінах лёду. Калі сышоў лёд, сюды прыйшоў чалавек.
Каля вёскі на плошчы ў некалькі гектараў растуць дзясяткі дрэвападобных ядлоўцаў рознай формы, вышынёй ад 1 да 7 метраў. Ядловец адносіцца да сямейства кіпарысавых, і гэта адзіны хвойны кустарнік, які расце на тэрыторыі Беларусі. Яму таксама прыпісваюць цудадзейныя якасці. Па павер’ях, насенне ядлоўца на целе аберагае ад нападу змей.
Скуратава крыніца
У вёсцы ёсць святая крыніца з гаючай вадой, вядомая са старажытных часоў. Пра крыніцу таксама існуе мясцовая легенда. Кажуць, што калісьці гэтая зямля належала пану Скурату, які меў дачку, у яе быў вельмі слабы зрок. Аднойчы ў вёску прыйшоў старац, спыніўся каля гары, з якой цурчэла вада. Старац папіў гэтай вады, абмыў ёй твар, і ягоныя вочы адразу пачалі лепш бачыць. Ён прыйшоў у вёску, расказаў пра гэта людзям, якія ўсё перадалі пану Скурату. Пан пачаў браць гэтую ваду і лячыць сваю дачку, праціраць ёй вочы — і дзяўчынка паправілася.
Тады пан Скурат выкапаў калодзеж на гары, і з таго часу крыніцу пачалі называць у яго гонар — Крыніца пана Скурата. Зараз крыніца асвечана ў гонар Прадцечы і Хрысціцеля Гасподняга Іаана. Гавораць, што ў святы ваду тут вычэрпваюць да дна, аднак яна хутка набіраецца.
Вада дапамагае ад хвароб вачэй і страўніка, жаночых захворванняў, знімае галаўны боль і іншыя праявы хваравітасці. Ёсць прыклады, што людзі вылечваліся гэтай вадой. Прычым самай дзейснай лічыцца вада, якой карыстаюцца менавіта на заходзе сонца. Чысціня і хімічны склад вады пацверджаны навукоўцамі. Яна тут гідракарбанатнасульфатная, у ёй прысутнічаюць іоны кальцыю, магнію, натрыю. Вада без нітратаў, з вельмі добрымі арганалептычнымі паказчыкамі, празрыстая, без паху.
Срэбнае возера
Святая крыніца знаходзіцца каля рэчкі з цікавай назвай Іарданка. Яна была глыбей і шырэй, пакуль не правялі меліярацыю.
Цяпер стала невялікім раўчуком. Легенда кажа, што некалі ў гэтых месцах забілі аднаго чалавека, які называў сябе Ярданас. А можа, ёсць сувязь рэчкі Іарданка са знакамітай ракой Іардан, у якой Ян Хрысціцель хрысціў Ісуса Хрыста?
На крыніцы, дзе адбываюцца ацаленні людзей ад духоўных і цялесных хвароб, здзяйсняюцца вадасвятныя малебны. Асабліва ўрачыста і шматлюдна тут 7 ліпеня, у дзень Нараджэння святога Іаана Прадцечы, калі з Хросным ходам, з малітвай людзі прыходзяць да гэтага вядомага ў ваколіцах месца.
Дом, дзе чакаюць
На мясцовых могілках некалі існавала ўніяцкая Свята-Троіцкая царква, а ў 1883 г. у вёсцы з мясцовага каменя быў пабудаваны праваслаўны храм, які спачатку асвяцілі ў памяць Антонія Вялікага, а ў пачатку ХХ ст. пераасвяцілі ў гонар Найсвяцейшай Багародзіцы.
У 2002 г. манахі Жыровіцкага манастыра ў будынку былой школы, што знаходзілася побач з царквой, утварылі скіт, а ў 2009 г. быў адкрыты Свята-Засіма-Саваціеўскі мужчынскі манастыр. Тут захоўваюцца часцінкі святых мошчаў святых Засімы, Савація і Германа, прывезеныя з Салавецкага манастыра, а таксама копія цудатворнага абраза Божай Маці, якую намалявалі манахі Дахіарскага манастыра на Святой гары Афон. Праваслаўныя вераць, што святыня абараняе ад бед.
У манастыры жыве каля дваццаці чалавек, яны займаюцца сельскай гаспадаркай, вырошчваюць агародніну і садавіну, разводзяць рыбу ў возеры непадалёк, збіраюць да дзвюх тонаў мёду. Пры манастыры дзейнічаюць майстэрні па вырабе царкоўнага начыння і прадметаў храмавага аздаблення, ёсць дом паломніка. Дзверы манастыра адчынены заўсёды для ўсіх жадаючых памаліцца і папрацаваць. Дарэчы, дом паломніка – гэта адрамантаваная хата, дзе можна жыць і харчавацца бясплатна за дапамогу братам-манахам.
Сустракаюць шматлікіх гасцей з усіх куткоў Беларусі заўсёды ветліва. Вас не толькі прымуць з любоўю, але і накормяць, напояць духмянай гарбатай з манастырскім мёдам. Паблізу верхняга храма спецыяльна для гэтага збудавана трапезная. Ігумен мясціны Міхей дасць кожнаму мудрую параду і адслужыць малебен каля ікон Божай Маці і вялебных Салавецкіх цудатворцаў. Штогод манастыр наведвае каля дзвюх тысяч паломнікаў.
Першая нацыянальная
У свой час тут пабывалі многія вядомыя беларускія літаратары, а ў мясцовай бібліятэцы, якая існавала да 2009 года, было шмат кніг з аўтографамі знакамітых гасцей. А ўсё таму, што менавіта тут, у Вялікай Кракотцы, яшчэ 18 кастрычніка 1927 года была адкрыта першая ў нашай краіне беларуская нацыянальная бібліятэка, якая атрымала пры жыцці нашага класіка Янкі Купалы яго імя. З-за таго, што чытачоў стала нашмат менш, каштоўны фонд перадалі ў бібліятэку цэнтральнай сядзібы аграгарадка Сялявічы.
