Яблычны спас 2024. Гісторыя і традыцыі свята

У панядзелак, 19 жніўня, адзначаецца царкоўнае свята Праабражэнне Гасподняе, якое ў народзе атрымала назву Яблычны Спас. У гэты дзень праваслаўныя вернікі нясуць у храмы для асвячэння плады, якія ўжо саспелі, — яблыкі, слівы, вінаград. Падрабязней пра царкоўнае свята, прыкметы, а таксама пра тое, што можна і нельга рабіць у гэты дзень, чытайце далей:

Яблычны Спас: што гэта за народнае свята? 

Назва Спас з'яўляецца народнай для хрысціянскага свята Праабражэння Гасподняга. Усяго ў жніўні склалася традыцыя адзначаць тры святы, прысвечаныя Ісусу Хрысту або Збавіцелю (Спасу), усе яны маюць фіксаваныя даты: Мядовы (14 жніўня), Яблычны (19) і Арэхавы (29). У 2024 годзе Яблычны Спас выпаў на панядзелак.

Звязаны гэты дзень з адкрыццём Езусам Хрыстом сваёй боскай сутнасці траім вучням. Менавіта 19 жніўня (6-га па старым календары) Гасподзь з Янам, Якавам і Пятром падняўся на гару Фавор, а пачаўшы маліцца, «змяніўся перад імі».

Яблычны Спас. Такая назва звязана з тым, што нашы продкі ў гэты час збіралі ўраджай яблыкаў практычна на ўсёй тэрыторыі краіны;

Таму свята вельмі важнае для ўсіх вернікаў. У гэты дзень людзі імкнуцца змяніцца, змяніцца ўнутрана ў лепшы бок, адмаўляючыся ад шкодных звычак, выяўляючы больш цярпення і выхоўваючы ў сабе любоў да бліжняга. Свята Праабражэння Гасподняга для хрысціян з'яўляецца падставай пачаць новае жыццё без шкодных звычак.

Традыцыі Яблычнага Спасу

Праабражэнне Гасподняе высока шануюць усе праваслаўныя хрысціяне, таму богаслужэнне ў храмах праходзяць з асаблівай урачыстасцю. Адной з адметных рыс службы з'яўляецца нашэнне святарамі беласнежных адзенняў, якія сімвалізуюць фаворскае святло — святло, якое выпраменьваецца Хрыстом у момант яго ператварэння.

Увечары напярэдадні Яблычнага Спаса праходзіць вялікае богаслужэнне, раніцай — літургія і хрэсны ход.

Галоўнай жа асаблівасцю службы лічыцца прынашэнне прыхаджанамі свежага ўраджаю — асабліва яблыкаў, сліў і вінаграду — для асвячэння. Можна прынесці і іншую садавіну і нават гародніну — усё, што саспела на агародзе або ў садзе. Пасля літургіі святар чытае малітву на іх асвячэнне, потым акрапляе святой вадой.

Яшчэ адна традыцыя на Яблычны Спас — наведваць сваякоў на могілках. Пры гэтым многія прыносяць з сабой асвячоныя плады, каб пакінуць іх на магіле, але гэтая традыцыя — адна з многіх праяў забабонаў.

Царква нагадвае, што за памерлых трэба маліцца дома ці ў касцёле. Акрамя таго, традыцыя пакідаць асвячоныя плады ля магілы ідзе з паганства, таму не вітаецца ў хрысціянстве.

Варта таксама адзначыць, што першапачаткова паводле царкоўнай традыцыі было прынята замест яблыкаў асвячаць вінаград, які мае вялікае значэнне для вернікаў. Менавіта ён патрэбны для прыгатавання віна, прызначанага для выкарыстання ў сакрамэнце Эўхарыстыі (сакрамэнт, падчас якога вернікі смакуюць хлеб і віно, якія сімвалізуюць цела і кроў Езуса Хрыста).

Хатні хлеб. Падборка простых і арыгінальных рэцэптаў

Яблычны Спас прыпадае на час, калі вернікі выконваюць Успенскі пост, які лічыцца амаль такім жа строгім, як і Вялікі. Так, ужыванне ў ежу гарачай ежы з выкарыстаннем масла дазволена толькі ў суботу і нядзелю. Рыбу ж дазволена есці толькі ў адзін дзень —19 жніўня на Праабражэнне Гасподняе.

Галоўная ж забарона ў дачыненні да прадуктаў тычыцца святароў і вінаграда. У Тыпіконе (царкоўна-богаслужэбная кніга, якая ўстанаўлівае парадак праваслаўнага богаслужэння) для манахаў прапісана правіла, паводле якога яны не могуць есці плады вінаграда да асвячэння на свята Праабражэння. У выпадку ж парушэння ім не дазвалялася есці плады цэлы месяц. У рэальнасці правіла абапіраецца на тое, што да канца жніўня вінаград не паспявае саспець і застаецца горкім на смак.

У цэлым сэнс традыцыі ўстрымання ад яблыкаў да 19 жніўня заключаецца ў прынашэнні новага ўраджаю з падзякай Богу — «спачатку — Богу, потым — нам».

Яблычны Спас. Што нельга рабіць?

У Праабражэнне Гасподне не рэкамендуецца займацца цяжкай працай, гаспадыні могуць адкласці ўборку і шыццё.

Працы па хаце варта рабіць за дзень-два да свята, бо сустракаць Спас у непрыбраным доме лічылася дрэннай прыметай.

У сувязі з тым, што на 19 жніўня прыпадае Успенскі пост, трэба выконваць абмежаванні ў ежы: забаронена мяса, тлустая ежа, а таксама алкаголь. Канкрэтна ў свята Праабражэння Гасподняга дазволена ўжыванне рыбы і віна, набытага ў храме. Пры гэтым, нягледзячы на ​​свята, не варта забываць аб граху чэраваўгоддзя і лепш харчавацца ў меру.

Таксама нельга лаяцца, асуджаць людзей і адмаўляць у дапамозе. Лічыцца, калі забіць казурку, то чалавека будуць чакаць няўдачы.

Узяць шлюб 19 жніўня не атрымаецца — царква не праводзіць абрады шлюбу, аднак гэта адносіцца да ўсяго Успенскага посту, а не толькі да Яблычнага Спасу.

Важнай традыцыяй свята было загадаць жаданне перад тым, як з'есці першы асвячоны плод. Лічыцца, што калі рабіць гэта шчыра і ад чыстага сэрца, жаданне сапраўды спраўдзіцца.

Пры гэтым  раней зважалі увагу і на смак першага яблыка. Калі яно кіслае — у будучыні чалавека чакаюць цяжкасці, а калі салодкае — радасць і шчасце.

Прыкметы на Яблычны Спас

• Дзень ясны — восень будзе сухая, калі ж ён дажджлівы — восень будзе мокрай;
• Дзьме моцны вецер — зіма будзе суровай;
• Шмат шпакоў на дрэвах — будзе халодным студзень;
• Муха (ці іншая казурка) села два разы запар на адну руку — чалавека чакае вялікі поспех.

Дзяўчаты, смакуючы яблык для з'яўлення суджанага, абавязкова прыгаворвалі: «Што загадана — тое надумана! Што надумана — тое спраўдзіцца! Што спраўдзіцца — не абмінецца! ».

Праваслаўныя адзначаюць Мядовы Спас. Што нельга, а што можна рабіць у дзень свята?