Архив постов: Снежня 2019

Нягледзячы на тое, што сучасныя бацькі больш не хочуць заставацца толькі ў ролі здабытчыкаў у сем'ях, індэкс уцягнутасці іх у выхаванне дзяцей па-ранейшаму нізкі – толькі каля 4%.

Змяніць сітуацыю ў Беларусі спадзяюцца актывісты новага грамадскага аб'яднання «Савет бацькоў». Яно зарэгістраванае ў Беларусі сёлета ў чэрвені. Але падрыхтоўчая праца вялася ўжо некалькі гадоў.

Што значыць быць сапраўды добрым татам?

Зараз «Савет бацькоў»  уключае каля 40 чалавек, але чакаецца, што іх будзе нашмат больш. Гэта мужчыны, якім не абыякава, на якім прыкладзе будуць выхоўвацца іх дзеці.

Яны хочуць прыцягнуць увагу да традыцыйных сямейных каштоўнасцяў і вярнуць у беларускія сем'і простыя, але часткова згубленыя традыцыі: гуляць разам, размаўляць пра ўсё на свеце, праводзіць з дзіцем вольны час, паказваць прыклад здаровых сямейных адносінаў. Важная місія!

А галоўнае – унесці ўклад у яе ажыццяўленне можа кожны неабыякавы. У залежнасці ад захапленняў татаў, мужчыны праводзяць самыя розныя мерапрыемствы, дзе ўдзельнічаць могуць таты і дзеці разам.

Напрыклад, палюбіліся ўжо мінчанам валейбольныя і футбольныя турніры, а таксама спаборніцтвы па шахматах і шашках, дзе бацька і дзіця гуляюць у адной камандзе. Практыкуюць таты веласіпедныя туры з дзецьмі, сумеснае навучанне танцам.

Яшчэ адна сфера дзейнасці – экскурсіі. Іх ужо праводзілі на Мінскім гадзіннікавым заводзе, кандытарскай фабрыцы «Камунарка».  А ўлетку плануюць зладзіць у Мінску вялікі Дзень бацькі.

Адметна, што ў мерапрыемствах «Савета бацькоў» могуць паўдзельнічаць і дзеці з няпоўных сем'яў. Дзецям, якія растуць без таты, асабліва важныя сяброўскія мужчынскія стасункі і падтрымка.

Кірыл Будкевіч, псіхолаг, сябра праўлення ГА «Савет бацькоў», тата траіх дзяцей:

– Для нас важна фарміраваць адэкватны і пазітыўны вобраз бацькі ў нашым грамадстве. Мы выступаем за актыўнае бацькоўства. І самі падаем асабісты прыклад. Тата – не проста здабытчык, які абыякавы да іншых сфераў жыцця сям'і. Гэта не той чалавек, які ўвечары «завісае» ў камп'ютарных гульнях. Дзіцяці неабходна бачыць тату дакладна гэтак жа, як і маму. І размаўляць з абаімі. Як псіхолаг магу сказаць, што дзеці выхоўваюцца незалежна ад таго, бяром мы ўдзел у гэтым працэсе ці не. Дык вось я лічу, што лепей у гэтым удзельнічаць. І пачаць перш за ўсё з сябе.

Разабрацца са сваімі каштоўнасцямі і ладам жыцця. Бо яны і будуць для нашых дзяцей арыенцірам. Неяк у школе выявілі хлопчыка, які тэрарызаваў і крыўдзіў усіх вакол. Калі пачалі з ім размаўляць, аказалася, што ён з добрай забяспечанай сям'і. Тата пастаянна знікае на працы, каб забяспечыць годны ўзровень жыцця. А дзіцяці банальна не хапае звычайнай бацькоўскай увагі і цяпла. Ёсць у нас ідэя – вярнуць назад дваровыя гульні, якія могуць згуртаваць і «выгнаць» дзяцей і дарослых на вуліцу, падалей ад гаджэтаў.

Напрыклад, я шукаў і не мог знайсці простую гульню ў «гарадкі». Тады ўзяў і сам зрабіў бярвенцы. Разам з намі пачаў гуляць увесь двор! Усім дзецям было цікава, што гэта такое. Наш «Савет бацькоў» адкрыты для любога супрацоўніцтва. Мы чытаем лекцыі ў школах, у жаночых кансультацыях (для будучых бацькоў), у Нацыянальным цэнтры ўсынаўлення, аказваем мужчынам псіхалагічную дапамогу. Рады новым актывістам з цікавымі ідэямі.

Аляксандр Пруднікаў, малады бацька, сябра праўлення арганізацыі «Савет бацькоў»:

– Мы арганізавалі для бацькоў групу падтрымкі «50 звычак». Яна атрымала педагагічную апрабацыю ў БДПУ імя М.Танка. Сустракаемся штомесяц на працягу года. Мужчыны могуць у сваім коле падзяліцца пытаннямі, якія іх хвалююць. Як з нагоды выхавання дзяцей, так і адносінаў у сям'і. Пасля гэтых сустрэчаў пачынаеш па-іншаму ставіцца да сваёй ролі.

Я, напрыклад, пасля адной з іх паспяшаўся парадаваць жонку кнігай, хтосьці плінтус нарэшце прыбіў, іншы выказаўся пра перажыванні нам і пазбег сямейнага скандалу. Некалькі разоў на працягу года запрашаем на нашы сустрэчы і жонак, каб яны маглі зразумець, чым жа мы займаемся, разабраць пэўныя сямейныя моманты. Магу сказаць, што тэма бацькоўства робіцца цікавай для мужчын. У школе на лекцыі прыходзілі і па 150 чалавек. У тым ліку і жанчыны.

Васіль Малашанкаў, шматдзетны бацька 5 дзяцей, журналіст, сябра праўлення ГА «Савет бацькоў»:

– Цікавасць у стварэнні «Савета бацькоў» для нас, вядома, асабістая. Бо нашы дзеці будуць жыць у тым грамадстве, якое мы зараз фарміруем. І для іх вельмі важна мець узор паводзінаў мужчыны ў сям'і. У многіх з нас яго, на жаль, не было. Мы хочам выправіць гэтую сітуацыю. Яна пагоршылася ў тым ліку залежнасцю ад гаджэтаў у многіх дарослых.

Адна з нашых ініцыятыў – пераклад кнігі «Лічбавы какаін».

Камп'ютар «крадзе» ў дзяцей бацькоў не меней, чым згубныя звычкі і працагалізм. Можа быць, я і кансерватар, але лічу, што тэлефон у дзяцей таксама павінен быць толькі кнопкавы, каб мог патэлефанаваць. А перавагу лепей аддаць жывым стасункам. Яшчэ мяне як шматдзетнага бацьку хвалюе тэма адносінаў да шматдзетных сем'яў. На жаль, часта даводзіцца сутыкацца з негатывам. Хацелася б, каб гэтая пазіцыя таксама змянілася.

Больш падрабязную інфармацыю аб працы «Савета бацькоў» можна даведацца на сайце https://fathers.by/. Там жа можна пакінуць сваю заяўку на ўступленне ў каманду актыўных бацькоў. У якасці валанцёраў удзельнічаць у праектах могуць і жанчыны. Выдатнае пачынанне! Вельмі сугучнае з праектам сайта Слушна і парталам "Заровыя людзі" «Пра што маўчаць мужчыны».

Фота з прэс-цэнтра – Святлана Стахоўская.

Пра тое, што ў Кацярыны (імя змененае па просьбе гераіні) рассеяны склероз, яна даведалася ў 21 год. Страх, бездапаможнасць, адчай і бясконцае «Чаму менавіта я?», адчуванне, што жыццё скончылася... Сёння Кацярына распавядае пра сваё захворванне стрымана і спакойна. Гэтая хвароба будзе з ёй заўсёды.

З 2007-га года ў медыцынскай картцы дзяўчыны значылася: «дэміялінізаванае захворванне» (група паталогій нервовай сістэмы, пры якіх пашкоджваецца міелінавая абалонка нейронаў, што прыводзіць да парушэння перадачы імпульсаў паміж нервовымі клеткамі). Канчатковы дыягназ «рассеяны склероз» Кацярыне паставілі праз 9 гадоў – у 2016-м.

Рассеяны склероз мае мноства праяў. У захворвання няма пэўнага набору класічных сімптомаў. Нават пасля дэбюту хваробы нельга з упэўненасцю сказаць, гэта рассеяны склероз ці не, што значна ўскладняе дыягностыку.

У мяне знямела скура. Дэбют захворвання

– Захворванне ў мяне пачалося са знямення скуры, – прыгадвае Кацярына. – Напрыклад, я не адчувала тэмпературу. Стаіш у душы, вада цёплая, а здаецца, што халодная. Да цябе дакранаюцца, але ты не адчуваеш, палец гэта ці штосьці вострае. Сёння здранцвенне ў якой-небудзь частцы цела – гэта практычна норма. Бывае так званы трэмар стомленасці, калі дрыжаць рукі і ногі. Дарэчы, хуткая стамляльнасць – гэта характэрная рыса для ўсіх, хто хворы на рассеяны склероз. Калі я рана ўстаю, дык гадзіны ў чатыры дня магу ўжо стаміцца. Але да гэтага прывыкаеш.

Выпісалі са стацыянара з дыягназам «дэміліенізуючае захворванне» і далі толькі агульныя рэкамендацыі, якія заключаліся ў тым, каб пазбягаць рэзкіх перападаў тэмпературы, не перагравацца, не мяняць гадзіннікавыя паясы і месца жыхарства, не паліць, пазбягаць стрэсаў і пракураных памяшканняў. Увогуле, усё будзе добра, але вы трымайцеся. Лёгка сказаць...

Але на той момант практычна адзінай крыніцай інфармацыі пра хваробу быў інтэрнэт. Я начыталася самай разнастайнай інфармацыі і вырашыла, што жыццё скончылася. Зараз разумею, што тады мне вельмі патрэбная была кансультацыя спецыяліста або проста гутарка з тым, хто таксама хворы. Бо чалавеку заўсёды патрэбная надзея.

Самае страшнае – гэта не ведаць, што наперадзе

Не магу сказаць, што я прайшла ўсе стадыі прыняцця свайго захворвання. Было шкадаванне. Шкадаванне сябе, адчай, спробы знайсці адказ на пытанне, чаму гэта здарылася са мной. Было вельмі страшна. Тры гады я штомесяц хацела вярнуцца да мамы ў родны горад, каб там чакаць сваёй інваліднасці. Урачы не давалі ніякіх прагнозаў, спасылаючыся на тое, што рассеяны склероз – хвароба непрадказальная. І да гэтага часу, нягледзячы на тое, што большасць маіх сімптомаў здымаецца пульс-тэрапіяй (гарманальная тэрапія - заўв. аўтара), ад урачоў чуеш толькі спачуванне. Але я не чакаю шкадавання, а хачу ведаць рэальную сітуацыю.

Нават калі я чакала дзіця, урачы адгаворвалі і раілі перапыніць цяжарнасць. Мне 24. Я цяжарная, і мяне адпраўляюць на аборт. Эмоцыі, якія я тады адчувала, не перадаць словамі. Як потым з гэтым жыць? Можа, гэта мой апошні шанц перажыць тыя пачуцці, якія зведваеш, калі бярэш дзіця на рукі, бачыш яго ўсмешку, радуешся першым крокам і словам?

Сёння ўжо даказана, што цяжарнасць пры рассеяным склерозе магчымая. Так, пасля родаў можа быць абвастрэнне захворвання, але ў маім выпадку ўсё скончылася добра. Цяпер у мяне цудоўнае дзіця.

Калі толькі паставілі дыягназ, не магу сказаць, што была дэпрэсія, але было вельмі дрэнна. Мне тады ніхто не параіў звярнуцца да псіхатэрапеўта, які вельмі патрэбны ў такой сітуацыі. Па сутнасці, здароваму чалавеку раптам кажуць, што ён у любы момант можа стаць інвалідам. І самае страшнае – гэта жыць, не ведаючы, што будзе наперадзе. Але за 10 гадоў хваробы прыйшло разуменне, што ты практычна такі ж, як усе, проста трохі адрозніваешся. А штосьці нядобрае здарыцца можа з кожным. Але я кажу толькі за сябе, бо, з аднаго боку, мне пашанцавала, што ў мяне не самае цяжкае цячэнне захворвання.

Хвароба падганяе жыць хутчэй

Шкадаванне сябе – не самае лепшае выйсце з сітуацыі. Можна бясконца пакутаваць, тым самым апраўдваючы «нічоганерабленне», свой страх і слабасць. Але ж штораз, калі, здавалася б, ужо страчаная функцыя аднаўляецца, – гэта як другі шанц. Магчыма, раней я б не адважылася на тыя рэчы, якія раблю цяпер. Пасля чарговага абвастрэння звольнілася з нелюбімай працы. Пачала сваю справу. Хвароба мяне падганяе жыць хутчэй. Не хочацца губляць час і доўга разгойдвацца, каб прыняць пэўнае рашэнне. Калі не цяпер, дык калі? Бо «пасля» можа і не наступіць. Лепей зрабіць і шкадаваць, чым не зрабіць і шкадаваць.

Я не мару, а стаўлю мэты. І дасягаю іх. У асноўным, яны звязаныя з тым, як я хачу жыць, з маёй сям'ёй і працай. Мары – гэта штосьці эфемернае. Я не люблю марыць пра тое, што недасягальна. Калі дасягальна – гэта ўжо мэта. Дарэчы, я раней нават і не думала, што рэаліст. Ведаеце, пра такіх, як я, часта кажуць – «лунаюць у аблоках». З хваробай усё памянялася. Магчыма, з-за таго, што можна ў любы момант усё страціць, ужо не баішся рызыкаваць.

Жыць з хваробай

Самы мой вялікі страх – рэзкае пагаршэнне або абвастрэнне, якое паўплывае на вельмі неабходнае: зрок, рукі, ногі, маўленне. Я не ўяўляю, што будзе са мной, калі, напрыклад, адмовяць ногі. У 2016-м годзе падчас абвастрэння адмовіла рука. Я зусім не была да гэтага гатовая. Ды і падрыхтавацца да такога немагчыма. Гэта быў шок. Напэўна, калі б усё не аднавілася, давялося б наноў вучыцца жыць.

Жыць з захворваннем можна. Стомленасць хутка праходзіць. Я хаджу ў фітнэс-залу, захоўваю дыету. Стараюся берагчы сябе, не перапрацоўвацца. Заўсёды ёсць пэўныя нюансы, іх трэба ўлічваць. У прынцыпе, у мяне паўнавартаснае жыццё, але з абмежаваннямі.

У маім выпадку рассеяны склероз – гэта пара абвастрэнняў, якія здараюцца пару разоў на год. З пастаянных праяў хваробы – пры рэзкім руху магу страціць раўнавагу ці пры стомленасці могуць несвоечасова падварочвацца ногі.

Чым хутчэй ты пачнеш тэрапію, тым лепшы прагноз

У ідэале, калі няма абвастрэнняў захворвання, якія, напрыклад, могуць выявіцца слепатой або стратай магчымасці перасоўвацца, трэба раз у год праходзіць МРТ-даследаванне. Але ў чым складаецца праблема. Пры абвастрэнні, якое можа праявіцца ўзмацненнем слабасці, вяртаннем ранейшых сімптомаў або з'яўленнем новых, трэба тэрмінова ісці да ўрача. Чым хутчэй ты пачнеш тэрапію, тым лепшы прагноз. Для таго, каб высветліць, ці ёсць новыя ачагі, трэба выканаць МРТ галаўнога і спіннога мозгу з кантраставаннем, а яго робяць толькі ва ўмовах стацыянара. Як правіла, даводзіцца чакаць. Але ў мяне, як і ў іншых людзей з рассеяным склерозам, няма гэтага часу. Своечасова пачатае лячэнне або змена тэрапіі ў выпадку яе неэфектыўнасці дае абнадзейлівы прагноз майго жыцця. Зараз, праўда, ужо ў дзвюх бальніцах пры звароце можна адразу ж зрабіць МРТ з кантраставаннем, не стоячы ў чарзе на шпіталізацыю. Але гэтага мала.

Ёсць пэўныя цяжкасці з незапланаваным наведваннем неўролага ў выпадку абвастрэння. З'явілася вялікая колькасць новых лекавых сродкаў, якія змяняюць цячэнне рассеянага склерозу (ПІТРС). Разам з тым, не хапае пра іх інфармацыі: наколькі эфектыўныя гэтыя прэпараты, ці ёсць пабочныя эфекты, як і калі можна іх атрымаць, каму яны паказаныя. Чула, што некаторыя сучасныя прэпараты ўжо ёсць у Беларусі, але яны яшчэ не даступныя для ўсіх, каму патрэбныя.

Пажаданне

Магу падзяліцца тым, што дапамагло менавіта мне па першым часе пасля пастаноўкі дыягназу. Магчыма, хтосьці і для сябе знойдзе карыснае.

• Абавязкова трэба звярнуцца як мага хутчэй да неўролага, які спецыялізуецца на дыягностыцы, лячэнні і кансультаванні пацыентаў з рассеяным склерозам.
• Неабходная кансультацыя псіхатэрапеўта, які ўжо сутыкаўся з падобнымі праблемамі ў пацыентаў з рассеяным склерозам. Трэба навучыцца жыць з хваробай, адаптавацца да новай жыццёвай сітуацыі.
• Звярніцеся ў арганізацыю «Дапамога хворым на рассеяны склероз». Падтрымка людзей, якія самі апынуліся «закладнікамі» гэтай цяжкай хваробы, будзе вельмі дарэчы. Часам простая размова з такім жа, як вы, можа вярнуць жаданне жыць далей.
• Размаўляйце са сваімі родзічамі. Ім таксама цяжка. Яны не могуць зразумець некаторых сітуацый, але бачаць і адчуваюць, калі вам дрэнна. Часам здаецца, што ты пакутуеш болей. Але людзі, якія любяць цябе, перажываюць не менш. Калі я шкадавала сябе, пачала забывацца, наколькі можа быць дрэнна маім бацькам. Зараз, будучы сама мамай, разумею: няма, напэўна, страху большага, чым хвароба свайго дзіцяці.

Я не магу загадваць нашмат наперад, але працягваю жыць...

Інфармацыя пра рассеяны склероз для пацыентаў даступная таксама на сайце арганізацыі дапамогі людзям з РС (тэлефон +375 17 3967558).

Дадатковую інфармацыю для спецыялістаў аховы здароўя можна атрымаць на сайце roche.by.

Усё фота ілюстрацыйныя, узятыя з адкрытых інтэрнэт-крыніц і не маюць дачынення да гераіні аповеду.

Чаму нават пры прыёме статынаў працягвае развівацца атэрасклероз? Якія аналізы трэба здаваць, калі пачынаецца варыкоз? Што трэба рабіць, каб не адбыўся інсульт? Як вызначыць, што з сасудамі не ўсё ў парадку? Працягваем адказваць на пытанні.

Эксперт – галоўны пазаштатны сасудзісты хірург камітэта па ахове здароўя Мінгарвыканкама, загадчык аддзялення сасудзістай хірургіі 4-й гарадской бальніцы г.Мінска імя М.Я.Саўчанкі, к.м.н. Іван Пятровіч Клімчук.

Кансультацыя сасудзістага хірурга

Чаму трэба прымаць статыны

Два гады таму перанёс стэнтаванне каранарных сасудаў. Прымаю статыны (10-15 мг) па прызначэнні кардыёлага. Захоўваю дыету, стараюся весці актыўны лад жыцця (45 гадоў). У БЦА ёсць бляшкі. За апошнія паўтара года вырас узровень стэнозу прыкладна на 10% і складае 50-55%. Пры гэтым узровень халестэрыну (агульны) стабільна не перавышае норму. Як такое можа быць, што бляшкі растуць і стэноз павялічваецца, нягледзячы на статыны? Ці варта павышаць іх дозу? Ці ўпадзе пры гэтым халестэрын? Што параіце? Калі справа дойдзе да аперацыі, што меней рызыкоўна?

Іван Клімчук: Ваша сітуацыя сведчыць пра тое, што ў вас мультыфакальнае паражэнне артэрыяльных басейнаў у маладым узросце. Гэта сведчыць пра злаякаснасць атэрасклератычнага працэсу і значную рызыку яго прагрэсавання. Сёлета ў 4-й ГКБ у Гарадскім сасудзістым цэнтры сумесна з кафедрай агульнай хірургіі БДМУ стартаваў навуковы праект пад кіраўніцтвам прафесара Вячаслава Янушкі па вывучэнні і карэкцыі мультыфакальнага атэрасклерозу. І зараз мы дэталёва займаемся гэтай праблемай. Статыны не выключаюць прагрэсаванне атэрасклератычнага працэсу, а толькі запавольваюць яго ход і зніжаюць верагоднасць развіцця ўскладненняў, такіх, як інфаркт, інсульт і гангрэна ніжніх канечнасцяў.

Статыны зніжаюць узровень халестэрыну, як агульнага, так і «дрэннага», паляпшаюць профіль ліпідаграмы. Акрамя таго, статыны валодаюць яшчэ і супрацьзапаленчым уздзеяннем на бляшку. Яна робіцца больш стабільнай і інэртнай у плане развіцця на ёй трамбозу, зніжаецца верагоднасць разрыву, надрыву і іншых сасудзістых катастрофаў. Паляпшаецца стан самой сасудзістай сценкі, павялічваецца яе эластычнасць. Статыны блакуюць перакіснае акісленне ліпідаў, якое з'яўляецца індуцыруючым фактарам развіцця атэрасклерозу. Ёсць даследаванні, якія паказалі, што прыём статынаў у значных дазіроўках прыводзіць нават да рэгрэсу атэрасклератычных бляшак.

Для вырашэння пытання пра карэкцыю дозы прэпарата варта здаць разгорнуты аналіз крыві на ўтрыманне ліпідаў (халестэрыну) – ліпідаграму – і звярнуцца да сасудзістага хірурга 4-й ГКБ.

Калі справа дойдзе да аперацыі (стэнтаванне альбо адкрытая хірургічная аперацыя), рашэнне будзе прымацца індывідуальна і грунтавацца на дадзеных абследавання: УГД БЦА (брахіяцэфальныя артэрыі), і пры неабходнасці КТ – ангіяграфія БЦА.

У мамы моцны варыкоз. У мяне таксама на нагах з'яўляюцца сетачкі з венаў, адна вена ўжо візуальна выступае. Падкажыце «дарожную карту»: да якога ўрача ісці, якія аналізы здаваць? Ці можна прыбраць праявы нехірургічным шляхам? Ганна, 40 гадоў

Іван Клімчук: Калі вы жыхарка Мінска, дык неабходна звярнуцца да хірурга ў сваю паліклініку. Ён пры неабходнасці накіруе на кансультацыю ў Гарадскі сасудзісты цэнтр (4-я бальніца) да сасудзістага хірурга. Якія аналізы здаваць? Да кансультацыі неабходна выканаць УГД венаў ніжніх канечнасцяў. Магчымасць выдалення сетачак венаў нехірургічным шляхам існуе і называецца склератэрапіяй.

Як аднавіць вены пасля хіміятэрапіі? Людміла, 42 гады

Іван Клімчук: Неабходна спачатку выканаць УГД венаў канечнасцяў. Пасля правядзення даследаванняў звярнуцца ў Гарадскі сасудзісты цэнтр у 4-ую бальніцу.

Ці можна выдаліць атэрасклератычную бляшку, каб спакойна спаць? І што мне трэба рабіць, каб не зарабіць інсульт (мне 49 гадоў і яшчэ маленькія дзеці). Ці ёсць якія прэпараты альбо народныя сродкі, якія чысцяць сасуды?

Іван Клімчук: Акрэсленая вамі сітуацыя пакуль не з'яўляецца паказаннем да якойсці хірургічнай карэкцыі. Акрамя немедыкаментозных метадаў прафілактыкі атэрасклерозу і зніжэння ўзроўню халестэрыну (дыета, падтрыманне масы цела, фізічная актыўнасць, адсутнасць шкодных звычак), неабходная лекавая тэрапія, у тым ліку антыагрэганты і статыны. Акрамя гэтага, неабходны ўльтрагукавы кантроль 1 раз у два гады. І абавязковы кантроль артэрыяльнага ціску.

У маёй дачкі (34 гады, сярэдняга целаскладу) высокі халестэрын ЛПНШ. Калі прымае статыны, дык пагаршаюцца паказчыкі АСТ, АЛТ, білірубін. Альфа-амілаза перавышаная ў 4 разы. Дапамажыце, што рабіць? Валянціна Аляксееўна

Іван Клімчук: У сувязі з тым, што ў дадзенай сітуацыі ўзровень атэрагеннага («дрэннага») халестэрыну павышаны, неабходна прытрымлівацца ўсіх немедыкаментозных рэкамендацый (пра іх мы гаварылі вышэй), а таксама разгледзець магчымасць прымянення іншых груп прэпаратаў, якія таксама прыводзяць да зніжэння ўзроўню халестэрыну. Яны меней эфектыўныя, але ў выпадку непераноснасці статынаў і адсутнасці эфекту ад немедыкаментознай карэкцыі могуць прызначацца. Гэта неабходна абмеркаваць з вашым урачом.

Маме 77 гадоў. Аблітэрацыйны атэрасклероз артэрый ніжніх канечнасцяў (ампутацыя левай нагі). Як захаваць правую нагу? Ад «Пентаксіфіліну» і «Ксантыналу нікатынату» баліць сэрца. Якія сасудзістыя прэпараты можна пракалоць? «Эмаксіпін» для ног можна? «Актавегін» дапаможа? (Розныя меркаванні пра яго эфектыўнасць).

Іван Клімчук: Вам неабходныя кансультацыя кардыёлага і базавая тэрапія (ацэтылсаліцылавая кіслата і статыны). Магчымасць прымянення названых у пытанні прэпаратаў неабходна ацаніць пасля кансультацыі ў кардыёлага выяўлення рызыкаў з боку сэрца (ацаніць суадносіны «рызыка-карысць»).

Падкажыце, калі ласка, ці трэба рабіць МРТ сасудаў пры высокім халестэрыне? Акрамя халестэрыну ўсе аналізы ў норме, УГД унутраных органаў у норме. Якія яшчэ могуць быць прычыны высокага халестэрыну? Колькі памятаю, халестэрын заўсёды быў высокім – з моманту, як зрабілі агульны аналіз гадоў 10 таму. Цяпер мне 42 гады.

Іван Клімчук: З абследаванняў: пажадана зрабіць УГД брахіяцэфальных артэрый для таго, каб выключыць наяўнасць атэрасклерозу, здаць аналіз крыві – ліпідаграму – і параіцца з вашым урачом альбо з нашым сасудзістым хірургам 4-й ГКБ.

Мяне хвалюе нізкі паказчык халестэрыну ў маёй унучкі, 14,5 года, асабліва паказчык ЛПВШ (ліпапратэіны высокай шчыльнасці). Я ведаю, што нізкі халестэрын – таксама не вельмі добра, як і высокі. Што вы можаце сказаць па гэтым пытанні?

Іван Клімчук: Трэба звярнуцца да педыятра (падлеткавага ўрача), які пры неабходнасці прызначыць праграму абследавання і дасць патрэбныя рэкамендацыі.

Мне 50 гадоў. Халестэрын павышаны пастаянна. Артэрыяльная гіпертэнзія 1 ст. Як зразумець па стане сасудаў, ці трэба прымаць статыны? УГД БЦА?

Іван Клімчук: Неабходна зрабіць УГД БЦА, ліпідаграму і параіцца з вашым урачом альбо з сасудзістым хірургам 4-й ГКБ.  УГД БЦА будзе карысна выканаць для ацэнкі рызыкі сасудзістых катастрофаў у будучым.

Ці можна перамагчы спадчыннасць і ці карыснае сала

Ці можна перамагчы спадчыннасць сардэчна-сасудзiстых захворванняў? І як канкрэтна гэта зрабіць?

Іван Клімчук: Здароўе, па дадзеных СААЗ, на 50% залежыць ад ладу жыцця, на 20% – ад спадчыннасці, на 20% – ад стану навакольнага асяроддзя і на 10% – ад развіцця сістэмы аховы здароўя. Рабіце выснову самі. Нават пры наяўнасці абцяжаранай генетыкі мы можам паўплываць на сітуацыю, прытрымліваючыся правільнага ладу жыцця, сочачы за станам свайго здароўя, выконваючы рэкамендацыі ўрачоў.

Ці шкоднае сала? Канстанцін, Мінск

Іван Клімчук: Сала пры рэгулярным ужыванні ў невялікай колькасці (прыкладна 30 гр у дзень) аказвае дабратворны ўплыў на ліпідны профіль крыві, на стан валасоў і пазногцяў, скуры, на настрой. Пажадана есці не вэнджанае і не смажанае сала.

Ці заўсёды захворванні сасудаў звязаныя з ладам жыцця? Якія хваробы могуць справакаваць паталогіі сасудаў?

Іван Клімчук: Не заўсёды. Паражэнні сасудаў могуць узнікаць пры іншых захворваннях, такіх, як цукровы дыябет, хранічныя захворванні нырак, падагра, артэрыяльная гіпертэнзія. Разам з тым, часцей за ўсё, гэтыя прычыны ўзаемазвязаныя.

У мяне агульны халестэрын – 8,2, ЛНП – 5,26, ЛПВ – 2,19. Трыгліцэрыдаў 1,14. Ціск 110/70. Атлусцення і цукровага дыябету няма. УГД сасудаў добрае. Ці трэба мне прымаць статыны?

Іван Клімчук: Сітуацыя па ліпіднаму профілю неспрыяльная. Але мы не ведаем ні ўзросту, ні спадарожных паталогій, не ведаем сямейны анамнэз і ці выконваюцца тыя рэкамендацыі немедыкаментознай карэкцыі гіперхалестэрынаміі (павышанае ўтрыманне халестэрыну ў крыві). У выпадку, калі немедыкаментозная тэрапія не дапамагае, дык абавязковы прыём статынаў.

Стэноз соннай артэрыі – 80%. Пры дадзеным дыягназе можа быць толькі аперацыя? Які перыяд рэабілітацыі пасля гэтай аперацыі?

Іван Клімчук: Пры дадзеным дыягназе дапаможа толькі аперацыя. У нашым сасудзістым цэнтры, які размешчаны ў 4-й гарадской клінічнай бальніцы імя М.Я.Саўчанкі, выконваюцца як адкрытыя аперацыі, так і эндаваскулярныя ўмяшанні – стэнтаванне соннай артэрыі. Выгляд аперацыі вызначаецца індывідуальна ў залежнасці ад анатамічнага характару размяшчэння атэрасклератычнай бляшкі, спадарожнай паталогіі, узросту пацыента. У выпадку адкрытай аперацыі звычайна мы выпісваем на 6-7 суткі пасля ўмяшання, пасля эндаваскулярнай – на 2-3 суткі.

На ніжніх павеках з'яўляюцца жоўтыя бляшкі. Урачы агульнай практыкі кажуць: гэта халестэрынавыя бляшкі. У ліпідаграме ўзровень халестэрыну ў норме. Адзін раз выдаляў хірургічным спосабам. Але яны зноў пачалі з'яўляцца. Мужчына, 40 гадоў. Здаровы, без шкодных звычак. Вага ў норме. Што парэкамендуеце?

Іван Клімчук: Калі ўзровень халестэрыну і ліпідаграма ў норме, варта звярнуцца да пластычных хірургаў.

Пасля выдалення жоўцевага пузыра, флебэктаміі і з сіндромам WPW як правільна пачысціць сасуды?

Іван Клімчук: Сасуды не чысцяцца. Няма нават такога паняцця, як чыстка сасудаў.

І напрыканцы хацелася б дадаць, што праблема сасудзістых захворванняў і смяротнасці ад сардэчна-сасудзістых праблемаў надзвычай актуальная для нашага грамадства. Згодна з міжнароднымі стандартамі, мы знаходзімся ў зоне высокай рызыкі, «чырвонай» зоне. Многімі нашымі суграмадзянамі парады ўрачоў успрымаюцца як страшылкі і запалохванні, размова пра здаровы лад жыцця наводзіць на думку пра творчасць вядомага расейскага гурта. І амаль у кожнага з нас ёсць гісторыя пра дзеда, які жыў у вёсцы, піў моцныя напоі, еў удосталь сала і бульбы, курыў і памёр у 95 гадоў у адрыне. На жаль, дадзеныя пра сярэднюю працягласць жыцця, асабліва сярод мужчын у нашай краіне, у параўнанні з іншымі краінамі кажуць пра адваротнае. Зусім нядаўна мы пахавалі нашага сябра, аднакурсніка і калегу, 46 гадоў, які ўсяго толькі з іроніяй ставіўся да фактараў прафілактыкі сардэчна-сасудзістых рызыкаў. Высновы кожны робіць сам. Беражыце сябе!

Па дадзеных GLOBOCAN за 2018 год, Беларусь займае першае месца ў свеце па захворваннях на рак цела маткі сярод 185 краін. З кожным годам гэты паказчык расце: у 2016 г. было 2063 выпадкі, у 2018 г. – больш за 2500. Па смяротнасці ад гэтага раку наша краіна на 21-м месцы, тым не менш, гэты паказчык у 2 разы вышэйшы, чым у свеце.

Чаму гэта адбываецца? Што робяць анколагі для зніжэння захворвання? Як не дапусціць рак самім пацыентам? Сваім меркаваннем падзялілася анколаг з 40-гадовым стажам, доктар медыцынскіх навук Ірына Касенка.

Прычыны рака цела маткi

Вінаваты не Чарнобыль, а харчаванне і стрэсы

Ірына Касенка:

– Існавала гіпотэза, што ў росце захворвання на злаякасныя пухліны цела маткі (ЗПЦМ), магчыма, вінаватая катастрофа на ЧАЭС. Мы правялі даследаванні эпідэміялагічных паказчыкаў за 30 гадоў – выразнай залежнасці выявіць не ўдалося. Я шмат ездзіла па рэгіёнах пасля аварыі і адзначала ў жанчын шматлікія гарманальныя парушэнні, але звязаць гэта з развіццём ЗПЦМ немагчыма, такой доказнай залежнасці, як, напрыклад, з ракам шчытападобнай залозы, няма.

Відавочна, што да гэтай анкапаталогіі ёсць спадчынная схільнасць. Узнікненне ЗПЦМ звязанае з гіперэстрагеніяй – парушэннем гарманальнага балансу, пры якім павышаецца сінтэз жаночых палавых гармонаў. Гармоназалежны рак цела маткі часцей сустракаецца ў пацыентак з атлусценнем, гіпертанічнай хваробай, цукровым дыябетам, неаднаразовымі абортамі, бясплоддзем, з абцяжаранай спадчыннасцю па раку яечнікаў, эндаметрыю, малочнай залозы, тоўстай кішкі. Маюць значэнне інфекцыі, запаленчыя захворванні ў целе маткі. Гэта ўсё – фактары рызыкі.

Чаму ж расце захворванне?

На мой погляд, вялікую ролю адыгрывае няправільнае харчаванне.

Цяпер усё больш поўных людзей. Да мяне на днях прыязджала пацыентка, якую я аперыравала ў 2006 годзе якраз у сувязі з ракам цела маткі. Яна ўжо тады была паўнаватая, але за гэтыя 13 гадоў набрала яшчэ 35 кг. На жаль, мне даводзілася назіраць, як вылечаныя ад раку жанчыны паміралі ад атлусцення, кажучы простай мовай, іх «задушыў» тлушч.

Адкуль жа гэта атлусценне?

Ежа зрабілася даступнай, і людзі ядуць шмат мяса, тлушчаў, здобы і цукру. Лішняя вага наядаецца таксама транстлушчамі, якія ўтрымліваюцца ў гатовых прадуктах (паўфабрыкатах, фаст-фудзе). Значная іх частка не выводзіцца з арганізма, а адкладваецца ў тлушчавых тканках. З-за некаторых кансервантаў, якія таксама дадаюць у гатовыя прадукты, ежа не засвойваецца. Таму пасля быццам бы вялікага кавалка каўбасы чалавек працягвае хацець есці.

Людзі адыходзяць ад натуральных прадуктаў, а трэба наадварот – імкнуцца гатаваць простую натуральную ежу, есці пабольш гародніны і садавіны.

Яшчэ адна прычына – стрэс, які дае збой у імуннай сістэме.

Даказана, што імунадэпрэсія – адна з галоўных прычын анказахворванняў. У сваіх кандыдацкай і доктарскай дысертацыі я прысвяціла гэтаму пытанню асобныя раздзелы, паказваючы прамую залежнасць імунадэпрэсіі з гінекалагічным ракам.

Стрэсавую сітуацыю можна палічыць канцом свету, а можна прыняць як жыццёвы ўрок, які трэба прайсці і зрабіцца мацнейшым. Стаўленне да жыцця, духоўныя каштоўнасці ўплываюць на развіццё і цячэнне хваробы, на выжывальнасць. Шматгадовы вопыт у анкалогіі мяне ў гэтым пераканаў.

На ўзнікненне і прагрэсаванне раку ўплывае лад жыцця жанчын.

Ён істотна змяніўся: мы мала нараджаем, адмаўляемся ад нармальнага палавога жыцця з-за занятасці. А гэта вельмі важна, бо ўплывае на гарманальны баланс. Магу пацвердзіць на ўласным прыкладзе: я нарадзіла першае дзіця толькі ў 32 гады. Да гэтага часу ў мяне ўжо з'явілася сівізна. Пасля родаў яна знікла і не з'яўлялася яшчэ 15 гадоў.

У цэлым, рак маладзее. Калі раней на ЗПЦМ хварэлі ў асноўным жанчыны пасля менапаўзы, старэйшыя за 50 гадоў, дык сёння ўжо не рэдкасць 40-гадовыя пацыенткі, бываюць і маладзейшыя, жанчыны з менструацыяй.

Адзначаецца і рост полінеаплазіі – адначасовае або пачарговае ўтварэнне ачагоў злаякаснага росту. 20 гадоў таму гэта было б казуістыкай, а зараз мы назіраем да 4 ракаў, якія ўзнікаюць адзін за адным.

Рак цела маткі – гармоназалежнае захворванне. А паколькі ўсе гармоны ў арганізме звязаныя, калі ў пацыенткі ёсць рак шчытападобнай залозы, тоўстай кішкі, яечнікаў, малочнай залозы, ёй трэба вельмі ўважліва глядзець за станам маткі.

Прафілактыка: УГД + аспірат + рэгулярны агляд

Што мяняць у дыягностыцы, каб спыніць рост захворвання?

 – Мая вучаніца, гінеколаг-анколаг Галіна Касцевіч, абараніла кандыдацкую дысертацыю, у якой даследавала гэтае пытанне. Для своечасовай дыягностыкі жанчынам з групаў рызыкі пасля 45 гадоў рэкамендуецца зрабіць УГД органаў малога таза з выкарыстаннем вагінальнага датчыка, пры выяўленні паталогій слізістай гінеколаг павінен узяць аспірацыйную біяпсію з поласці маткі. Лічу, што гэта дзейсная мера.

У краіне ўжо шмат зроблена па раннім выяўленні ЗПЦМ: амаль у 85% выпадкаў рак дыягнастуецца на I (72%) і II (12%) стадыях.

Да таго ж, людзі з групаў рызыкі не кінутыя. Пацыенткі з гіперплазіяй і паліпамі эндаметрыю знаходзяцца на дыспансерным назіранні ў гінеколагаў, а пацыенты з парушэннем тлушчавага абмену, цукровым дыябетам – у эндакрынолагаў.

Чаму ў астатніх 15% выпадкаў рак заўважаюць толькі на III і IV стадыях?

– Асноўная прычына – пацыенты не звяртаюцца да ўрача. Часцей за ўсё гэта пажылыя жанчыны, якія думаюць, што пры менапаўзе ніякай хваробы быць не можа, маўляў, «адкуль там рак, калі я 10-20 гадоў жыву без месячных і сэксу». Яны не звязваюць пастаяннае недамаганне з анкалогіяй, а дзіўныя кровамазанні ці вылучэнні абмяркоўваюць з суседкай, а не ўрачом. Бываюць асобныя формы раку – саркомы, калі пухліна расце на мышачнай абалонцы маткі. У такіх выпадках магчымыя медыцынскія памылкі, бо саркомы доўга сябе ніяк не праяўляюць.

Якія новыя метады лячэння ЗПЦМ сёння развіваюцца?

– Сёлета абароненая доктарская дысертацыя па лячэнні раку цела маткі. Аўтар – загадчык лабараторыі анкагінекалогіі нашага РНПЦ Сяргей Маўрычаў. Дзякуючы новаму падыходу да групаў рызыкі па ступені прагрэсавання раку, які распрацаваў аўтар, лячэнне зрабілася больш індывідуалізаваным і менш траўматычным. Раней пры абмежаваных дыягнастычных магчымасцях усім пацыенткам з ЗПЦМ рабілася стандартнае лячэнне: апраменьванне-аперацыя-выбарачнае апраменьванне.

Сёння тым, у каго нізкі ўзровень верагоднасці прагрэсавання захворвання, рэкамендуецца толькі аперацыя, без апраменьвання. Прычым часцяком аперацыі праводзяцца лапараскапічна, пасля яе пацыенты могуць быць выпісаныя са стацыянара на другі дзень.

Гэтыя аперацыі з поспехам выконваюць хірургі Алег Акінфееў, Сяргей Тараненка, Андрэй Плятнёў. У каго высокая рызыка прагрэсавання хваробы або ёсць супрацьпаказанні да лапараскапіі, таму паказаная адкрытая аперацыя, пасля даследавання аддаленых тканак – дыстанцыйнае альбо эндавагінальнае апраменьванне. Апошняе можна зрабіць амбулаторна.

Раней была абароненая іншая доктарская дысертацыя – «Камбінаванае і комплекснае лячэнне хворых на рак цела маткі з выкарыстаннем лазернай гематэрапіі». Аўтар – прафесар Таццяна Літвінава.

Яна даказала, што лячэнне ЗПЦМ павінна праводзіцца толькі ў анкалагічных клініках, а не ў гінекалагічных. Для гэтага ўрач вывучыла вынікі лячэння 10 тысяч пацыентак з ракам цела маткі за 15 гадоў у залежнасці ад таго, дзе была зробленая аперацыя: у анкалагічнай установе або ў бальніцы агульнага профілю.

Аказалася, што лячэнне хворых у першым выпадку было ў 2 разы вышэйшым. Гэта якраз тлумачыцца тым, што розныя метады: аператыўны, прамянёвы, хімія-і гармонатэрапеўтычны – у патрэбнай паслядоўнасці і ў адпаведнасці са стандартамі можна рэалізаваць менавіта ў анкалагічнай клініцы.

Пацыентам: крывяністае выдзяленне – да ўрача!

Галоўныя сімптомы, якія павінны насцярожыць?

– Любое крывяністае выдзяленне па-за месячнымі, кровамазанні пасля палавога акта.

Якія фонавыя захворванні папярэднічаюць ЗПЦМ?

– Гіперплазія эндаметрыю і паліпы маткі.

Эндаметрыёз яечнікаў – сімптом ЗПЦМ?

– Пацыенткі з эндаметрыёзам яечнікаў – у групе рызыкі, паколькі дадзенае захворванне кажа пра гарманальны дысбаланс. А ЗПЦМ – гармоназалежная паталогія.

Ці ўплывае на развіццё ЗПЦМ вірус папіломы чалавека, як пры раку шыйкі маткі?

– Сувязь ВПЧ і раку цела маткі не даказаная. Але гэты вірус, як і іншыя інфекцыі, можа спрыяць паталагічным працэсам.

На якой стадыі раку можна захаваць матку?

– Пры раку in situ (пачатковая стадыя). Тады магчымая аблацыя – выдаленне хворага ўчастка слізістай, гарманальная тэрапія (для маладых жанчын, якія не нараджалі), прамянёвая тэрапія. У іншых выпадках рэкамендаванае выдаленне маткі.

У рэдкіх выпадках магчымая сітуацыя, калі пацыенткам хворая матка выдаляецца пасля родаў. Гэта індывідуальны падыход з удзелам некалькіх спецыялістаў.

Таксама магчыма выдаліць матку, але пакінуць яечнікі – пры нізкім узроўні небяспекі прагрэсавання раку, з улікам узросту пацыента.

Ці можна зацяжараць пасля лячэння ЗПЦМ, калі матка не выдаленая?

– Калі была праведзеная прамянёвая тэрапія, пры якой таксама апраменьваецца зона яечнікаў, – не. Калі была толькі ўнутрыпаласная аперацыя, – шанцы ёсць.

Ці можна жыць палавым жыццём пасля выдалення маткі?

– Можна і трэба, пасля кансультацыі ўрача, калі няма ўскладненняў.

Пасля выдалення маткі і яечнікаў жаночыя палавыя гармоны перастануць выпрацоўвацца?

– Не. За выпрацоўку жаночых гармонаў адказныя не толькі яечнікі, гэтую функцыю бяруць на сябе наднырачнікі і іншыя органы. Але гарманальны статус, вядома, пацерпіць.

Якія ўскладненні могуць быць пасля выдалення маткі і яечнікаў?

– Пасляаперацыйных ускладненняў мала, бо нашы ўрачы ўмеюць працаваць. Але можа быць сур'ёзна парушаны псіхалагічны камфорт. Пасля аперацыі жанчыны баяцца палавога жыцця, з-за чаго парушаецца эмацыянальная сувязь з мужам, агульны клімат у сям'і. Пасля выдалення маткі па-ранейшаму можна адчуваць аргазм. Трэба жыць, як раней.

Можа быць пачашчэнне мочаспускання, але часам гэта таксама больш псіхалагічная праблема, чым наступствы аперацыі. Гэта абарачальна.

Калі органы выдаленыя да менапаўзы, тады наступіць дачасны клімакс.

Табліца: Лічбы з даследавання І.А.Касенкі па захворванні ЗПЦМ у Беларусі

Фота Яўгена Крэча і з адкрытых інтэрнэт-крыніц.