Паміж безглютэнавай дыетай і модным трэндам для пахудзення няма нічога агульнага, акрамя адмовы ўжываць прадукты, што ўтрымліваюць глютэн. У адным выпадку гэта абавязковая ўмова для здароўя і даўгалецця. У іншым – капрыз, часта неапраўданы і нават шкодны.
Сістэма харчавання, заснаваная на поўным выключэнні з рацыёну прадуктаў, у складзе якіх ёсць клейкавіна, упершыню была паспяхова выкарыстана для лячэння пацыентаў з цэліякіяй у сярэдзіне мінулага стагоддзя. З тых часоў і лічыцца фактычна адзіным метадам з даказанай эфектыўнасцю ў барацьбе супраць захворвання.
А вось з чыёй падачы безглютэнавая дыета пайшла ў народ, ужо і не разбярэшся. Але прыхільнікаў у яе нямала і шэрагі іх поўняцца. Рэстаратары паступова ўводзяць у меню стравы з пазнакай «gluten free», а прадпрымальнікі адкрываюць пункты грамадскага харчавання для спажыўцоў безглютэнавых прадуктаў. Што гэта: рэальны клопат пра здароўе нацыі ці жаданне быць у трэндзе? Каму і чым не дагадзіў глютэн? Ёсць падстава пагаварыць.
Глютэн – зло?
За апошнія паўстагоддзі колькасць людзей з цэліякіяй павялічылася ў разы: з'явіліся сучасныя метады дыягностыкі, а сама хвароба перастала быць «дзіцячай». Але нават пры такім раскладзе ад аўтаімуннага захворвання, паводле ацэнак сусветнай супольнасці гастраэнтэролагаў, пакутуе не больш за 1% насельніцтва. Менавіта для іх глютэн – абсалютнае зло. Таксама няма месца бялку ў жыцці людзей з нецэліякійнай формай непераноснасці глютэна і алергіяй на клейкавіну.
Але для пераважнай большасці жыхароў планеты бялок збожжавых – пшаніцы, жыта, аўса і ячменю – абсалютна бясшкодны. А значыць няма неабходнасці адмаўляцца ад духмянага хлеба, любімых булачак і хатніх наліснікаў.
Наадварот: безглютэнавая дыета без падстаў (падстава тут толькі адна – паталогія, выкліканая непераноснасцю клейкавіны) хутчэй нашкодзіць здароўю, чым пойдзе на карысць.
Глютэн – крыніца важных вітамінаў і мікраэлементаў: жалеза, фоліевай кіслаты, цынка, вітамінаў групы B, D. Ён утрымлівае 18 амінокіслот, у тым ліку тыя, якія арганізм чалавека не сінтэзуе. Бялок злакавых спрыяе лепшаму засваенню фосфара і кальцыя. А яшчэ гэта клятчатка, мінімум тлушчу і максімум пратэіну.
Адпаведна чым лепш зрабілі чыстку рацыёна ад глютэну, тым вышэй шанц атрымаць эфект, далёкі ад станоўчага, а менавіта: дысбаланс вітамінаў і карысных рэчываў.
Пацыенты з цэліякіяй знаходзяцца на дыспансерным уліку ў гастраэнтэролагаў, рэгулярна праходзяць абследаванні, у тым ліку на прадухіленне нутрыентнай недастатковасці. Наўрад ці тое ж самае хоць бы ў прафілактычных мэтах робяць паслядоўнікі модных тэндэнцый.
Каштоўнасць і карысць збожжа тым вышэйшая, чым менш яно падвяргалася апрацоўцы.
Высакаякасная пшанічная мука тут моцна прайграе. Але нават яна нясе свой мінімум станоўчых уласцівасцей. Прыгатаваныя з яе стравы ва ўмераных колькасцях здароваму чалавеку ніколькі не шкодзяць.
У гэтым пераканаліся навукоўцы з Інстытута Вейцмана (Ізраіль), якія правялі даследаванне, прапанаваўшы на час адной групе ўдзельнікаў есці толькі цэльназбожжавы хлеб, другой – звычайны белы хлеб прамысловай вытворчасці. Навукоўцы кантралявалі паводзіны кішэчных бактэрый, вызначалі ўзровень халестэрыну, глюкозы і некаторых іншых важных для здароўя паказчыкаў.
Вынік эксперыменту стаў нечаканым для ўсіх: ніякіх прынцыповых адрозненняў паміж эфектамі ад спажывання розных відаў хлеба ва ўдзельнікаў эксперыменту зафіксавана не было. А гэта значыць, «жывучы» міф пра карысць чорнага хлеба і шкоду белага злажыўшы рукі гасціны правіць.
Не глютэн сам па сабе спрыяе набору вагі, як і яго адсутнасць не абазначае, што прадукт дыетычны. Калараж безглютэнавых гатовых прадуктаў не саступае, а часам нават пераўзыходзіць, пажыўную каштоўнасць «шкодных» мучных вырабаў. Хаця б дзеля цікавасці варта дазнацца, якая пажыўная каштоўнасць некаторых прадуктаў, прадстаўленых на паліцах «Здаровага харчавання», якія ёсць практычна ў кожнай краме. Асартымент шырокі і разнастайны – ад безглютэнавых сумесей і мукі да гатовых «смачнюшак».
Але энергетычная каштоўнасць 30-грамовага батончыка-мюслі цалкам можа папоўніць траціну сутачнай нормы ў пажыўных рэчывах для сярэднестатыстычнага чалавека вагой у 60 кг. Дасягаецца гэта за кошт высокага ўтрымання цукру і тлушчаў з мінімумам пратэінаў. Перайшоўшы на такое «здаровае харчаванне» скінуць лішнюю вагу не атрымаецца, а набраць – лёгка.
Адзіны спосаб пазбегнуць рызыкі паправіцца на дыеце – гатаваць самому: са свежага мяса, птушкі, рыбы, далучыўшы гародніну і дазволеныя крупы. На гэта, дарэчы, і нацэльваюць урачы пацыентаў з цэліякіяй. Такі падыход справядлівы і ў дачыненні да здаровых людзей, але без прывязкі да безглютэнавай дыеты.
Глютэн змяшчаецца не толькі ў харчовых прадуктах, але і ў доглядавай і дэкаратыўнай касметыцы. Яна таксама небяспечная для людзей з цэліякіяй, як і пшанічны хлеб. Асабліва неабходна быць уважлівымі пры выбары памады і зубной пасты, таго, што гіпатэтычна можа патрапіць у страўнік. Цікава, ці ведаюць пра гэта паслядоўнікі безглютэнавай дыеты «для ўсіх» і наколькі далёка гатовыя зайсці за модай?
Безглютэнавая дыета – лячэбнае харчаванне, лекі па сутнасці. Як любыя лекі яна патрабуе наяўнасці паказанняў, сістэмнасці і паслядоўнасці і не трывае падвойных стандартаў і вольнай інтэрпрэтацыі. Якімі б добрымі намерамі вы не кіраваліся перад тым, як сесці на безглютэнавую дыету – ачысціць арганізм альбо знізіць вагу – памятаеце: «самалячэнне» да дабра не даводзіць.
https://bel.24health.by/stravy-bez-glyutenu-smachna-esci-ne-zabaronish/
