«Я дзяўчынка. І я не хачу нічога вырашаць. Я хачу новую сукенку». Наўрад ці на падставе гэтай жартаўлівай фразы можна рабіць пэўныя сацыялагічныя сцверджанні. Але сам сэнс жарту паказвае на спрэчнае пытанне пра гендэрныя адрозненні і выдатныя эмацыянальныя характарыстыкі палоў.
Умоўна кажучы, ці справядліва меркаваць, што новая сукенка – гэта ўсё, што трэба «дзяўчынцы» для поўнага шчасця? А крыніца «хлапечага», атрымліваецца, крыецца ва ўскладзенай на яго па змаўчанні адказнасці за прыняцце рашэнняў?
Ці сапраўды шчасце адрозніваецца па палавой прыкмеце? І хто тады больш шчаслівы: мужчыны ці жанчыны? Не тое, каб гэта было дужа важна, але затое вельмі цікава.
Перш за ўсё трэба адзначыць, што ацэнка шчасця не з'яўляецца высокадакладным навуковым інструментам. Шчасце – гэта суб'ектыўны тэрмін, і для яго няма ўніверсальных вымярэнняў. Пагадзіцеся, што калі чалавек усміхаецца, гэта яшчэ не азначае, што стан радасці і задавальнення напаўняе яго знутры.
У адным з апытанняў, якое выкарыстоўвалі эканамісты са школы Уортон ва Універсітэце Пенсільваніі, рэспандэнтам проста прапаноўвалася ацаніць, ці з'яўляюцца яны «вельмі шчаслівымі», «досыць шчаслівымі» альбо «нешчаслівымі».
Пры гэтым не ўлічвалася, чаму, па якой прычыне людзі схіляліся да абранага варыянту адказу. Гэта да слова пра тое, што любыя спробы даследаваць шчасце грунтуюцца толькі на індывідуальным яго ўспрыманні і разуменні ўдзельнікамі навуковых пошукаў.
Нягледзячы на магчымыя падводныя камяні эмпірычных даследаванняў шчасця, вучоныя ўсё ж такі зрабілі пэўныя высновы пра тое, якія сацыялагічныя групы людзей умоўна можна назваць больш шчаслівымі.
Як правіла, людзі сталыя шчаслівейшыя за маладых. Багацце і добрае самаадчуванне таксама дапамагаюць нам часцей усміхацца.
Жаночае шчасце – быў бы мілы побач
А вось што кажуць вынікі даследаванняў шчасця ў кантэксце гендэрных адрозненняў.
Пэўнае ўяўленне пра адрозненні мужчынскага і жаночага шчасця даў адзін з маштабных даследчых праектаў Pew Global Attitudes, у якім узялі ўдзел амаль 40 тысяч прадстаўнікоў з 44 краін свету. У цэлым, жанчыны ацанілі сябе як больш задаволеных сваім жыццём, чым мужчыны.
Самымі шчаслівымі ў параўнанні са сваімі мужчынамі-суайчыннікамі сталі жанчыны з Японіі, Аргенціны, і, здавалася б, зусім нечакана – з Пакістана. Розніца, лічаць вучоныя, тлумачыцца фактарамі, якія ўплываюць на ўзровень асабістага шчасця. Жанчыны, напрыклад, схільныя засяродзіцца на асабістых і хатніх праблемах («важней за ўсё надвор'е ў доме» – якраз той самы выпадак), у той час як унутраная гармонія мужчын больш залежыць ад стану спраў па-за домам.
Ускосна такія высновы пацвердзіла апытанне Nielson Happiness Survey, праведзенае ў 51 краіне пасля сусветнага эканамічнага крызісу 2008 года. Узровень шчасця мужчын моцна пахіснуўся, не вытрымаўшы фінансавага шторму, паколькі яны надаюць большае значэнне матэрыяльнаму поспеху і дабрабыту, чым жанчыны.
І ў той жа час, калі мужчыны на вачах рабіліся больш няшчаснымі, апытаныя прадстаўніцы прыгожага полу адзначалі, што заклад іх «простага жаночага шчасця» – якасныя адносіны. З мілым рай у будане, што тут скажаш.
Хто смяецца апошнім?
Але, мілыя дамы, пачакайце піць шампанскае. Вынікі даследаванняў, праведзеных у развітых краінах, паказваюць іншы малюнак. Да прыкладу, у ЗША жанчынам ужо сапраўды ёсць чаму радавацца. Яны маюць абсалютна тыя ж магчымасці для адукацыі і кар'еры, што і мужчыны.
Нават клопаты па хатняй гаспадарцы – гэта хутчэй агульны цяжар, пароўну падзелены паміж сямейнікамі, чым толькі жаночая праца. Але аказалася, што на фоне такой жаданай гендэрнай роўнасці амерыканкі ўжо не такія шчаслівыя, як, скажам, гадоў 30 таму.
Правёўшы паралелі, вучоныя з Універсітэта Пенсільваніі выявілі, што падзенне ўзроўню жаночага шчасця прама прапарцыянальнае імкліваму росту беспрацоўя (хто першы вакантнае месца заняў, таго і мамант, без скідкі на «слабасць» полу).
Больш за тое, дабіўшыся роўных магчымасцяў для ўзыходжання па кар'ернай лесвіцы, многія жанчыны адчуваюць цяжкасці з захаваннем балансу паміж працай і сям'ёй. Вось і тлумачэнне феномену шчасця пакістанскіх жонак і маці, чый круг абавязкаў часцяком абмяжоўваецца толькі сценамі сямейнага ачага.
І, вядома, было б дзіўна, калі б на стане ўнутранай гармоніі і душэўнага супакою ніяк не адбіваўся ўзрост. Памятаеце, амерыканскія вучоныя прыйшлі да высновы, што сталыя людзі шчаслівейшыя за маладых?
Мы ўжо звярталіся да гэтай тэмы, маўляў, у маладых больш клопатаў і стрэсаў: дом, дрэва і сын – гэта толькі мэты, якіх трэба дасягнуць. З узростам, як правіла, ужо ўсё ўсім даказана, і толькі і застаецца, што атрымліваць асалоду ад супакою і... шчасця. Але гэта ў цэлым. Калі пераходзіць на асобы, дык з гадамі менавіта жанчыны прайграюць мужчынам у гонцы за шчасцем.
Будучы маладымі, жанчыны знаходзяць больш радасці ў выбудоўванні і ўмацаванні адносінаў, уладкаванні побыту, у той час як мужчыны з усіх сіл спрабуюць дасягнуць вышыняў у прафесійным плане.
З гадамі крыніца жаночага шчасця не вычэрпваецца, але адчувальна памяншаецца: дзеці вырастаюць і пакідаюць бацькоўскі дом. Між тым, пэўных выбітных прафесійных дасягненняў можа і не быць, бо ў свой час перавага была аддадзена не кар'еры, а сямейным каштоўнасцям, тлумачаць вучоныя.
У мужчын жа ўсё наадварот.
Пры належнай стараннасці да выхаду на заслужаны адпачынак і кар'ера ў мужчыны ў парадку, і, дзякуючы руплівасці жонкі, забяспечаны надзейны моцны тыл у выглядзе ўтульнага сямейнага ачага. Не дзіўна, што да 65 гадоў мужчыны, па апытаннях, пачынаюць цаніць свае сем'і нават больш за жанчын. Такія справы.
Дык хто ўсё ж такі выходзіць пераможцам у бітве палоў за асабістае шчасце? Ці не ўсё роўна, бо кожны з нас, па-за залежнасці ад колькасці Х-храмасомаў, мае шанцы на бесклапотнае дзяцінства, напоўненую маладосць і спакойную, сонечную старасць. І каб іх рэалізаваць, часам усяго і трэба, што ледзь-ледзь змяніць сваё асабістае ўяўленне пра шчасце.
