Анколагі распавялі аб перспектывах, метадах дыягностыкі і лячэння раку

З 2005 года 4 лютага па ініцыятыве Міжнароднага супрацьракавага саюза адзначаецца Сусветны дзень барацьбы з ракавымі захворваннямі.

Яго мэта – прыцягнуць увагу да гэтай глабальнай праблемы, а таксама нагадаць пра тое, наколькі небяспечныя і распаўсюджаныя анкалагічныя захворванні, знайсці шляхі зніжэння смяротнасці ад анкалогіі.

Аб прафілактыцы, дыягностыцы і лячэнні анкалагічных захворванняў у нашай краіне напярэдадні Сусветнага дня барацьбы з ракавымі захворваннямі ішла гаворка ў Нацыянальным прэс-цэнтры. Спікерамі выступілі:

• намеснік дырэктара па навуковай рабоце Рэспубліканскага навукова-практычнага цэнтра анкалогіі і медыцынскай радыялогіі імя М.М.Аляксандрава, член-карэспандэнт НАН Беларусі, д.м.н., прафесар Сяргей Красны;
• загадчык кафедры анкалогіі Беларускай медыцынскай акадэміі паслядыпломнай адукацыі, кандыдат медыцынскіх навук, дацэнт Аляксандр Жукавец.

Па словах Аляксандра Жукаўца, у 105 краінах свету першае месца ў структуры анкалагічнага захворвання займае рак лёгкага, у 154-х – рак малочнай залозы. Сярод прычын смяротнасці ў мужчын рак лёгкага лідзіруе ў 91 краіне, рак прастаты ў 46-ці, рак печані ў 20-ці. У жанчын самай распаўсюджанай прычынай смерці ад злаякасных новаўтварэнняў у 103 краінах свету з'яўляецца рак малочнай залозы, рак шыйкі маткі – у 42-х, рак лёгкага – у 28 краінах.

Сітуацыя ў Беларусі

Беларусь не з'яўляецца выключэннем у дачыненні да эпідэміялогіі злаякасных пухлін, адзначыў Сяргей Красны. У краіне таксама адзначаецца паступовы рост колькасці зноў выяўленых выпадкаў.

Эфектыўнасць лячэння шмат у чым залежыць ад стадыі захворвання. Па многіх лакалізацыях пры 1 стадыі злаякасных новаўтварэнняў 5-гадовая выжывальнасць пацыентаў набліжаецца да 100%. Пры 2 стадыі гэты паказчык істотна зніжаецца – 70-80%, пры 3 стадыі – 50%, пры 4 стадыі знаходзіцца на ўзроўні 5%.

Скрынінгавыя тэхналогіі

Зараз у рэспубліцы рэалізуецца 4 праграмы па скрынінгу злаякасных пухлін: раку прадсталёвай залозы, малочнай залозы, шыйкі маткі і тоўстай кішкі. Акрамя гэтага, у распрацоўцы знаходзяцца яшчэ дзве скрынінгавыя праграмы – раку лёгкага і страўніка, аб эфектыўнасці ўкаранення якіх у маштабах усёй рэспублікі можна будзе меркаваць толькі праз 5 гадоў.   

Разам з тым, укараненне скрынінгавых праграм паўсюдна ідзе з некаторай доляй складанасці, але ў гэтых адносінах Беларусь не з'яўляецца выключэннем. Вопыт іншых краін, у якіх ужо працуюць падобныя праграмы, паказвае: каб ахапіць усю тэрыторыю, неабходна 10-20 гадоў.

Скрынінг раку прадсталёвай залозы быў пачаты ў нашай краіне ў 2011 годзе з пілотнага праекта. Зараз ім ужо ахоплена 40% усяго падлягальнага насельніцтва. Яго сутнасць заключаецца ў тым, што ў мужчын ва ўзросце 50-65 гадоў вызначаюць узровень прастатспецыфічнага антыгену (ПСА) у сыроватцы крыві. У выпадку, калі ён павышаны, выконваецца біяпсія прадсталёвай залозы. У 2017 годзе такім чынам былі абследаваны 140 тыс.мужчын (падобнае даследаванне праводзіцца 1 раз у два гады).

У структуры агульнага захворвання злаякаснымі новаўтварэннямі сярод насельніцтва першынство належыць раку тоўстай кішкі. І гэта не можа не выклікаць трывогу, бо значную частку пухлін можна прадухіліць з дапамогай прафілактычнай каланаскапіі (выконваецца пад наркозам).

Скрынінг раку малочнай залозы разлічаны на жанчын 50-70 гадоў. Ім адзін раз у два гады выконваецца рэнтгенаўская мамаграфія. У больш маладым узросце такое абследаванне мала інфарматыўна з-за шчыльнасці тканкі малочнай залозы, што абцяжарвае аналіз вынікаў. Маладым пацыенткам урач параіў рэгулярна рабіць УГД малочных залоз.

Новыя алгарытмы дыягностыкі і лячэння. Таргетная тэрапія

У Беларусі зацверджаны новыя алгарытмы дыягностыкі і лячэння злаякасных новаўтварэнняў. У прыватнасці, на 25% павялічылася колькасць таргетных (мэтавых) лекавых сродкаў, якія выкарыстоўваюцца для лячэння пацыентаў.

Зараз у свеце існуе каля 600 таргетных лекавых прэпаратаў, распавёў Сяргей Красны. Адны шырока прымяняюцца, іншыя знаходзяцца на розных этапах клінічных выпрабаванняў. Дарэчы, беларускімі фармацэўтычнымі прадпрыемствамі зараз выпускаецца 6 такіх лекавых сродкаў.

Таргетная тэрапія актыўна выкарыстоўваецца пры лячэнні раку малочнай залозы, а таксама тоўстай кішкі. Прычым ўжываюцца такія лекі не толькі пры запушчаных стадыях анкалагічнай паталогіі, але і з прафілактычнай мэтай (напрыклад, для папярэджання метастазавання).

Прафілактыка

Каля 30% выпадкаў злаякасных новаўтварэнняў можна прадухіліць, усяго толькі змяніўшы свой лад жыцця, у першую чаргу, адмовіўшыся ад звычкі паліць. Даўно даказана, што з-за курэння падвяргаецца небяспецы здароўе не толькі самога курца, але і людзей, якія знаходзяцца побач (пасіўнае курэнне), падкрэсліў намеснік дырэктара РНПЦ.

Шмат у чым з ладам жыцця звязана і развіццё каларэктальнага раку, захворванне на які расце ў многіх краінах свету. Няправільнае харчаванне (мноства смажанага і вэнджанага мяса, фастфуду), маларухомы лад жыцця, наяўнасць лішняй вагі і атлусцення – усё гэта спрыяе развіццю злаякаснай пухліны. Рэцэпт просты: больш гародніны і садавіны плюс фізічная актыўнасць.

А вось аналізамі на анкамаркеры для вызначэння наяўнасці захворвання Сяргей Красны параіў не захапляцца. Так, такіх маркераў шмат і яны актыўна выкарыстоўваюцца ў анкалогіі. Разам з тым, падобныя даследаванні ў гэтай галіне медыцыны неабходныя для ўдакладнення прагнозу захворвання, а таксама для высвятлення таго, наколькі пухліна запушчаная або агрэсіўная для ацэнкі эфектыўнасці лячэння. Што ж тычыцца дыягностыкі, у гэтых адносінах толькі адзін маркер сябе станоўча зарэкамендаваў – гэта ПСА. Усе астатнія аказаліся неэфектыўнымі.