Гэтае непрыемнае адчуванне таго, што вы займаеце не сваё месца, называюць «сіндромам самазванца». Ён можа развіцца ў абсалютна любога чалавека, незалежна ад яго вопыту і месца на кар'ернай лесвіцы. У роўнай ступені ён можа праявіцца як у стажора, які толькі скончыў універсітэт і робіць свае першыя крокі ў дарослае жыццё, так і ў дасведчанага менэджара, які адпрацаваў у вялікай кампаніі з дзясятак гадоў і зрабіўся сапраўдным профі сваёй справы.
Сіндром самазванца не адносіцца да спісу псіхалагічных дыягназаў, як, напрыклад, дэпрэсія, аднак гэта не значыць, што да яго не варта ставіцца сур'ёзна.
Ад дадзенага сіндрому ў той ці іншай ступені пакутуе вельмі вялікая колькасць людзей. Чалавек, схільны да яго, не абавязкова адчувае сябе не на сваім месцы круглыя суткі. Часта сіндром дае пра сябе ведаць перыядычна. Важна адзначыць, што яго ўзнікненне не звязанае з рэальнай адсутнасцю ведаў альбо кампетэнцый у сферы, якой чалавек займаецца.
Вучоныя звязваюць узнікненне сіндрому самазванца ў людзей з мноствам розных фактараў – узаемаадносінамі ў сям'і, культурнымі ўстаноўкамі, закладзенымі выхаваннем, асобаснымі якасцямі і інш.
Псіхолагі, якія ўпершыню выявілі дадзены сіндром, звязвалі яго з дзвюма мадэлямі сямейнага выхавання. Пра іх нам раскажа псіхолаг Юлія Мызянкова.
1. Сям'я, у якой больш за адно дзіця, і пры гэтым бацькі адкрыта лічаць аднаго з іх больш здольным, разумным і таленавітым. Другое дзіця пачынае адчуваць сваю непаўнавартаснасць, што замацоўваецца і дае ведаць пра сябе ўжо ў дарослым жыцці. Такі чалавек пастаянна сумняваецца ў сваіх здольнасцях і магчымасцях, штодня знаходзячыся ў пошуках пацверджання таму, што яго бацькі мелі рацыю.
2. Сям'я, у якой усяго адно дзіця. Часта бацькі, ахутваючы яго празмерным клопатам, пачынаюць ідэалізаваць сына ці дачку. Калі чалавек вырастае і сутыкаецца з рэальнымі цяжкасцямі, ён раптам разумее, што не настолькі добры, як яму ўсё жыццё казалі бацькі. Чалавек губляе ўпэўненасць у сабе і пры гэтым пачынае адчуваць сябе вінаватым, бо не здольны адпавядаць таму высокаму ідэалу, які ў ім бачылі бацькі.
Нярэдка развіццё сіндрому самазванца звязваюць з уласцівым чалавеку перфекцыянізмам. Многія людзі, схільныя да сіндрому самазванца, выраслі ў сем'ях, у якіх бацькі былі залішне патрабавальнымі ў дачыненні да дзіцяці. Многія з пацыентаў распавядалі, што бацькі заўсёды строга каралі іх за правіны і дрэнныя адзнакі, пры гэтым добрыя адзнакі і іншыя дасягненні ўспрымаліся, як належнае, і не атрымлівалі пахвалы.
Вельмі часта людзі з сіндромам самазванца ставяць перад сабой заведама недасягальныя мэты. Калі ж цалкам заканамерна дасягнуць мэты не атрымліваецца, чалавек пачынае займацца самабічаваннем з-за няўдачы, якая яго спасцігла. Нярэдка такія людзі наўмысна абясцэньваюць свае дасягненні ў вачах навакольных, паколькі баяцца, што да іх пачнуць звяртацца з просьбамі, якія яны будуць не ў стане выканаць.
Яны вельмі баяцца, што навакольныя, выканаць просьбу якіх не атрымаецца, зразумеюць, што чалавек займае сваё палажэнне незаслужана. Пастаяннае прымяншэнне ўласных заслуг і дасягненняў у вачах навакольных у канчатковым выніку прыводзіць да таго, што чалавек і сам пачынае ў гэта верыць. Такім чынам, першапачаткова не вельмі самаўпэўнены чалавек толькі глыбей закопвае сваю самаацэнку.
Псіхолагі сайта Redsale.by адзначаюць, што праблемамі самаацэнкі часцей за ўсё азадачаныя маладыя людзі ад 15 да 25 гадоў. У дарослых гэтую праблему звычайна дыягнастуюць пры звароце па іншых пытаннях, ускосна звязаных з самаацэнкай.
Чалавек, які ўвесь час памяншае свае дасягненні і пераконвае сябе ў тым, што яны ўсяго толькі следства ўдалага збегу абставінаў, бы рыхтуе сябе да няўдачаў. Бо калі поспех не быў заслужаным, дык і няўдачы ўспрымаюцца нашмат прасцей.
Ці можна справіцца з сіндромам самазванца?
Сіндром самазванца не з'яўляецца цяжкім і невылечным захворваннем, з ім можна змагацца. І калі вы разумееце, што схільныя да яго, дык ведайце – ён не прысуд.
Самае галоўнае – гэта ўсведамленне таго, што ўспрыманне ўласных дасягненняў і няўдачаў з'яўляецца выключна суб'ектыўным. Паспрабуйце зірнуць на сябе збоку і ўбачыць вачыма навакольных. Аб'ектыўны погляд на рэчы, не абцяжараны вашым уласным успрыманнем, дазволіць ацаніць сябе зусім па-іншаму.
Людзі з сіндромам не прызнаюць поспех, якога змаглі дамагчыся самі, і надаюць занадта шмат увагі дасягненням навакольных, узнімаючы тых на вяршыню Алімпу. Пры гэтым заўсёды недаацэньваюцца цяжкасці, з якімі давялося сутыкнуцца навакольным на іх шляху да поспеху.
Сумленная размова са сваім унутраным «Я» пра вашыя асабістыя дасягненні, няўдачы і цяжкасці, якія ўдалося пераадолець, дазваляе нашмат аб'ектыўней зірнуць на праведзеную працу.
Калі вы ўвесь час сумняваецеся ў сабе, сваіх сілах і магчымасцях, паспрабуйце паразмаўляць з сябрамі, сваякамі і калегамі па працы. Гэта можа дазволіць вам высветліць, ці правы вы ў тым, што астатнія людзі лепей спраўляюцца са сваёй працай, ці вы проста накручваеце сябе марна і праблема выключна ў вашай самаацэнцы.
Сумленныя гутаркі з людзьмі, якія займаюць падобную пасаду як у вашай кампаніі, так і ў любой іншай, дазволяць вам скласці своеасаблівую лінейку, якой вы зможаце аб'ектыўна вымяраць свае дасягненні адносна іншых, а не прыдумляць падставы для самаўніжэння.
Калі прычынай вашага сіндрому самазванца з'яўляецца той факт, што вы спрабуеце пазбегнуць лішняй адказнасці, з якой баіцеся не справіцца, выйсце толькі адно – пачніце на сябе гэтую адказнасць браць. Так, гэта няпроста, асабліва ў самым пачатку, але неабходна. Памятайце, што калі вам пастаянна шанцуе, значыць, шанцаванне тут не пры чым, і вы проста сапраўды добрыя ў тым, чым займаецеся. Навучыцеся верыць у сябе. Прымайце свае дасягненні з гонарам, а цяжкасці сустракайце з гатоўнасцю.
