Дзякуючы магчымасцям агародніцтва сезон гародніны і садавіны ў сучасным свеце доўжыцца круглы год. Але вось цікавы факт: нават у сезон ураджаю вітаміннай прадукцыі (лета-восень) лепшыя месцы на прылаўках нашых крамаў адведзены імпарту. Практычна 60% свежай садавіны і 40% гародніны прывезены з далёкага замежжа. Ягады і зусім скрозь іншаземныя: толькі 5% з таго, што рэалізуецца, ад беларускіх вытворцаў. Няўжо чужыя яблыкі і праўда саладзейшыя, а капуста больш карысная?
У кастрычніку-лістападзе мінулага года вучоныя з Навукова-практычнага цэнтра па харчаванні НАН Беларусі правялі маніторынг найбольш буйных гандлёвых кропак Мінска і прадстаўленай там плодаагародніннай прадукцыі. Напрыканцы снежня на пасяджэнні міжведамаснага каардынацыйнага савета па праблемах харчавання пры НАН Беларусі начальнік Рэспубліканскага кантрольна-выпрабавальнага комплексу па якасці і бяспецы прадуктаў харчавання НПЦ па харчаванні, кандыдат сельскагаспадарчых навук Ірына Пачыцкая прадставіла вынікі даследавання.
Свае сярод чужых
Аказалася, больш за ўсё ад айчынных вытворцаў у продажы караняплодаў і клубняплодаў: цыбулі, буракоў і гарбузоў, белакачаннай і чырвонакачаннай капусты, некалькі гатункаў морквы і бульбы. А яшчэ салатаў і зеляніны (пёравая цыбуля, пятрушка, кроп) – ажно да 40 найменняў.
Але ў астатнім разнастайнасць гародніны трохі саступае імпартнай. Напрыклад, родных таматаў (уключаючы чэры) усяго 2 гатункі супраць 6 імпартных.
Што тычыцца садавіны, карціна паўстала яшчэ больш сумнай: гатункі яблыкаў былі прадстаўлены 10 імпартнымі вытворцамі супраць 1 беларускага. Багацце гатункаў груш, трапічных фруктаў, буякоў – усё пад маркай «made in». І толькі 2 гатункі буйнаплодных журавінаў са знакам «зроблена ў Беларусі».
Не знайшлі даследчыкі ў продажы і беларускага вінаграду, які (садоўнікі-аматары не дадуць схлусіць) таксама надзвычай пладаносіў у мінулым сезоне.
Ірына Пачыцкая:
— У нас у НПЦ пладаводства ёсць выдатная ампелаграфічная калекцыя вінаграду раянаваных гатункаў. Мы іх правяралі. Гэта вельмі добрыя гатункі. Але ў продажы знайшлі толькі прывазны вінаград, у асноўным з Перу, Індыі, Чылі, ПАР і Намібіі.
Калі казаць пра геаграфію гародніны і садавіны, дык асноўнымі імпарцёрамі гародніны выступаюць Іспанія, Нідэрланды, Польшча, Турцыя і Італія (усяго 21 краіна). Садавіну вязуць з 23 краін свету: Польшчы, Іспаніі, Перу, Бразіліі, Коста-Рыкі і інш. Дарэчы, імпарт яблыкаў займае чвэрць ад агульнага аб'ёму прывазных фруктаў і практычна 80% з іх у Беларусь пастаўляе суседняя Польшча.
Варта нагадаць, што навукоўцы праводзілі маніторынг буйных гандлёвых кропак, у якіх прадстаўлены найбольш шырокі асартымент агародніны і садавіны. Цалкам верагодна, што на рынку карціна магла быць трохі іншая.
Давярай, але правярай
Акрамя таго, навукоўцы з НПЦ па харчаванні на працягу многіх гадоў праводзяць кантроль якасці і бяспекі прадуктаў харчавання, у тым ліку агародніны, садавіны і зеляніны.
Ірына Пачыцкая:
— Прычым праверку мы праводзім да таго, як гэтая прадукцыя паступіць на рэалізацыю ў гандлёвыя кропкі. Сёлета гародніна і садавіна па асноўных паказчыках бяспекі (таксічныя элементы, пестыцыды, мікатаксіны) адпавядалі гранічна дапушчальным нормам.
Тым не менш, без парушэнняў таксама не абышлося. Напрыклад, перавышэнне дапушчальных нормаў па ўтрыманні нітратаў было вызначана ў турэцкіх і іспанскіх кабачках – на 115-119%, у салаце з Нідэрландаў і Італіі – на 59-63%, ва ўкраінскай руколе – на 39%. У цэлым кантроль якасці не прайшло 2% гародніны, што ўвозіцца ў Беларусь. На прылаўкі яна, зразумела, не патрапіла.
Праблема ў тым, што дакумент аб адпаведнасці патрабаванням ТР МС 021/2011 выдаецца тэрмінам на адзін год. І калі адна партыя гародніны прайшла кантрольныя выпрабаванні, дык на працягу года ўвазная прадукцыя таго ж наймення і вытворцы ўжо не падвяргаецца праверцы. Умоўна кажучы, няма гарантый, што другая/пятая/дзясятая партыя кабачкоў, якія ўвозяцца за год, будзе таксама бездакорная, як і першая. Правяраць кожную партыю гародніны, якія паступаюць па імпарце, аб'ектыўна не хопіць ніякіх рэсурсаў. Так што пытанне, як выключыць магчымасць увозу ў краіну прадукцыі з павышаным утрыманнем нітратаў, з-за рознагалоссяў у нармаванні гранічна дапушчальных канцэнтрацый у дакументах Беларусі і Еўрасаюза пакуль застаецца адкрытым.
Ведай нашых!
Навукай даўно даказана, што аснову рацыёну чалавека павінны складаць мясцовыя прадукты. Напрыклад, кітайцы і індзейцы практычна ў поўным складзе пакутуюць ад непераноснасці лактозы, таму што каровіна малако для іх такая ж экзотыка, як, скажам, для беларуса смажаныя цвыркуны або стэйк з кракадзілавага мяса. Другі непарушны прынцып правільнага рацыёну – дастатковая колькасць гародніны, садавіны і ягад у меню. У агульным аб'ёме ежы, якая спажываецца, ім адведзена вядучая роля. Напрыклад, дарослы чалавек штодня павінен ужываць не менш за 400 грамаў гародніны (не лічачы бульбы) і мінімум 200-300 грамаў садавіны і ягад. Спецыялісты сцвярджаюць: калі прытрымлівацца гэтых нормаў, рызыкі наступстваў нават ад недасканалага ў цэлым харчавання будуць ніжэй.
Тыя ж таматы, перцы, кабачкі, яблыкі, капуста для беларусаў быццам бы як «мясцовыя», адкуль іх ні прывязі. Дык можа і няма ніякай розніцы: вырашчаны яблык у садзе пад Брэстам або саспеў пад гарачым сонцам Італіі?
Ірына Пачыцкая:
— Мы праводзілі аналіз харчовай каштоўнасці гародніны і садавіны, даследавалі макра- і мікраэлементны склад, а таксама ўзровень утрымання цукру. Аказалася, што беларускія таматы зусім не горшыя за імпартныя і нават багацейшыя па ўтрыманні кальцыю, марганцу, вітаміну С. Наш салодкі перац пераўзыходзіць імпартны па змесце ўсіх мінеральных рэчываў: у ім удвая больш марганцу, жалеза, на траціну больш кальцыю і магнію. Што тычыцца яблыкаў, беларускія адрозніваюцца павышаным утрыманнем вітаміну С і такіх мінеральных рэчываў, як жалеза, марганец, фосфар, магній, кальцый.
Тут няма ніякага сакрэту. На думку Ірыны Пачыцкай, айчынная гародніна і садавіна паступаюць у продаж цалкам спелымі. У той час як імпартны прадукт (тыя ж яблыкі) здымаюць недаспелымі, адмыслова апрацоўваюць, каб павялічыць тэрміны захоўвання: бо вытворцу неабходна, каб прадукт даехаў да крамы і не сапсаваўся да таго, як яго купяць.
Ірына Пачыцкая:
— Не даспелыя ў натуральных умовах гародніна і садавіна проста не паспяваюць назапасіць у дастатковай колькасці карысныя рэчывы, адпаведна, маюць больш бедны нутрыентны склад.
Такім чынам, калі выконваць рэкамендацыі спецыялістаў па харчаванні адносна сутачных нормаў спажывання гародніны і садавіны, налягаючы толькі на беларускую гародніну, можна амаль на 70% задаволіць сутачную патрэбу ў каліі, на 20% – у магніі, столькі ж – у фосфары. А 300 грамаў у дзень родных фруктаў у стане на 30% задаволіць сутачную патрэбу ў асноўных мікранутрыентах.
Матэрыялы на сайце slushna.by носяць інфармацыйны характар і прызначаныя для адукацыйных мэтаў. Інфармацыя не павінна выкарыстоўвацца ў якасці медыцынскіх рэкамендацый. Ставіць дыягназ і прызначае лячэнне толькі ваш урач. Рэдакцыя сайта не нясе адказнасці за магчымыя негатыўныя наступствы, якія ўзніклі ў выніку выкарыстання інфармацыі, размешчанай на сайце slushna.by