13.11.2017
13.11.2017

Адзіныя лекі пры цэліякіі – безглютэнавая дыета

logo
Лячэбнае харчаванне і дыеты
0 32
Памер шрыфта:
  • A
  • A
  • A

Яшчэ паўстагоддзя таму цэліякія  лічылася «адзінкавай» хваробай, ад якой пакутавалі пераважна дзеці. Сёння дыягназ дакладна пацвярджаецца ў 1 чалавека з 100, незалежна ад полу і ўзросту. Нягледзячы на сур'ёзнасць захворвання, што можа прывесці да цяжкіх і незваротных наступстваў для здароўя чалавека, адзіным эфектыўным метадам яго лячэння з'яўляецца безглютэнавая дыета.

Наш эксперт Ірына Савановіч, кандыдат медыцынскіх навук, дацэнт 2-й кафедры дзіцячых хвароб БДМУ, галоўны пазаштатны дзіцячы гастраэнтэролаг Міністэрства аховы здароўя ведае пра дыету ўсё.

Харчаванне без глютэна

 
Ірына Савановіч
Кандыдат медыцынскіх навук, дацэнт 2-й кафедры дзіцячых хвароб БДМУ, галоўны пазаштатны дзіцячы гастраэнтэролаг Міністэрства аховы здароўя
Сэнс дыеты закладзены ў самой назве: неабходна цалкам выключыць з рацыёну прадукты, у якіх ёсць хаця б намёк на глютэн. Прычым, катэгарычна, цалкам і назаўсёды. Ніякіх паслабленняў: сёння з’ем, а заўтра не буду, – не дапускаюцца. Такая жорсткая пазіцыя абумоўлена самой хваробай. Так што гаворка, па вялікім рахунку, не пра дыету як такую, а пра лад жыцця чалавека з цэліякіяй.

Глютэн – складаны бялок, які ёсць у пшаніцы.

Для прастаты ўспрымання гэтак жа называюць бялкі і іншых злакавых: ячменю, жыта, аўса ...

Іншая назва глютэну – клейкавіна – яшчэ больш звыклая нашаму слыху. Яна забяспечвае цесту глейкасць і пругкасць, а гэта залог смачнага хлеба і пышных булак. Чым вышэй утрыманне клейкавіны ў муцэ, тым яна лепш.

Арганізм чалавека, які пакутуе ад цэліякіі, агрэсіўна рэагуе на глютэн, выпрацоўваючы таксічныя злучэнні, што руйнуюць варсінкі слізістай тонкага кішэчніка, а гэта прыводзіць да парушэння ўсмоктвальнасці пажыўных рэчываў (мальабсорбцыі). Ніякімі таблеткамі гэты працэс спыніць нельга. Так што адзіны выхад: цалкам змяніць падыходы да харчавання, назаўжды выкрэсліўшы са спісу прадукты, якія ўтрымліваюць глютэн.

Прадукты, што нельга ўжываць пры цэліякіі

Прадукты, што нельга ўжываць пры цэліякіі

«Чорны спіс» прадуктаў, якія маюць глютэн, на першы погляд можа падацца проста велізарным. На самай справе асноўную яго частку складаюць прадукты харчавання, прыгатаваныя з забароненых злакаў, альбо вырабленыя на прадпрыемствах, дзе ў тым ліку апрацоўваецца і сыравіна, што ўтрымлівае глютэн.

Такім чынам, пры захаванні безглютэнавай дыеты цалкам забароненыя да ўжывання:

  • пшаніца
  • жыта
  • ячмень
  • трыцікале
  • пшанічная, ячменная, жытняя мука і любыя прадукты, якія ўтрымліваюць яе ў сваім складзе хаця б у мінімальных прапорцыях
  • полба – асаблівы від пшаніцы
  • манныя крупы
  • булгур – крупа, з апрацаваных адмысловым спосабам зерняў пшаніцы
  • ячменны напой

Асаблівую небяспеку ўяўляюць прадукты, у склад якіх можа ўваходзіць так званы «схаваны» глютэн.

Добрасумленны вытворца заўсёды пазначае на этыкетцы тавару магчымасць наяўнасці ў прадукце слядоў глютэну. Ігнараваць гэту заўвагу нельга! «Сляды» клейкавіны гэтак жа агрэсіўныя для пацыента з цэліякіяй, як і глютэн ў «чыстым» выглядзе.

Як правіла, вытворца на ўпакоўцы тавару пазначае адсутнасць небяспечнага бялку надпісам у рускай ці англійскай транскрыпцыі: «не ўтрымлівае глютэну», «gluten free products», альбо спецыяльным знакам.

Калі этыкетка не гаворыць пра адсутнасць глютэну, варта выключыць з рацыёну:

  • хлеб
  • любую здобу і кандытарскія вырабы
  • цукеркі
  • шматкі і мюслі
  • печыва
  • крэкеры
  • авёс
  • ёгурты з напаўняльнікамі
  • глазураваныя сыркі
  • макаронныя вырабы
  • крабавыя палачкі
  • распушчальную каву
  • марожанае
  • соусы, у тым ліку маянэз, кетчуп і соевы соус
  • апрацаваныя мясныя прадукты: вараныя каўбасы, сасіскі, вэнджаніна
  • мясныя і рыбныя кансервы
  • складаныя шматкампанентныя спецыі
  • піва і алкаголь

Прадукты, свабодныя ад глютэну

А што, уласна, можна, калі нічога нельга? Гэтая думка першая прыходзіць да галавы пасля азнаямлення са спісам забароненых прадуктаў. На самай справе прадуктаў без клейкавіны не менш. І пры іх дапамозе, што важна, можна забяспечыць разнастайны і паўнавартасны рацыён харчавання без шкоды для здароўя.

Так, бяспечнымі для пацыентаў з цэліякіяй прызнаны:

  • грэчка
  • кукуруза
  • рыс
  • проса
  • кукурузная, рысавая, соевая мука і прадукты з іх
  • тапіёка
  • бабы (гарох, фасоля, нут, сачавіца і інш.)
  • кіноа (альбо кінва)
  • гародніна, у тым ліку бульба
  • малако і малочныя прадукты без напаўняльнікаў
  • свежае мяса, рыба і птушка
  • яйкі
  • садавіна і ягады
  • арэхі
  • раслінны алей (сланечнікавы, аліўкавы)
  • віно і дыстыляваныя спіртныя напоі

Цэліякія ў профіль і анфас, альбо Як знайсці чорную кошку ў цёмным пакоі

Правілы жыцця

У безглютэнавай дыеце няма паняцця крыху.

Нават 100 мг глютэну валодаюць разбуральным уздзеяннем на арганізм чалавека з цэліякіяй. Для параўнання: усяго 50 г пшанічнага хлеба ўтрымліваюць 2-3 г глютэну!

Таму прынцыпова важна не толькі раз і назаўсёды выключыць небяспечны бялок з рацыёну, але і правільна арганізаваць побыт. Вось правілы, якіх трэба прытрымлівацца няўхільна, калі ў вас ці ў каго-небудзь з членаў вашай сям'і пацверджаны дыягназ цэліякіі:

  • Для прыгатавання страў неабходна выкарыстоўваць індывідуальны кухонны посуд, каб цалкам выключыць кантакт з прадуктам, які змяшчае глютэн (так званая перакрыжаваная кантамінацыя). Іншымі словамі, як бы бездакорна ні была вымыта патэльня пасля смажання пшанічных аладак, на ёй могуць застацца тыя самыя «сляды» глютэну. А значыць, гатаваць на ёй бяспечную яечню ўжо нельга!
  • Перад гатаваннем заўсёды варта старанна праціраць працоўную паверхню, каб на ёй не засталося дробак, мукі альбо рэшткаў іншых прадуктаў, якія ўтрымліваюць глютэн.
  • Захоўваць гатовыя стравы для безглютэнавай дыеты трэба асобна ад забароненых, папярэдне спакаваўшы (накрыўшы вечкам альбо загарнуўшы ў харчовую плёнку).
  • У пацыента з цэліякіяй абавязкова павінны быць асобныя сталовыя прыборы, мыць іх варта таксама асобна.

Безглютэнавыя стравы ў сталовых, кавярнях, рэстаранах. Правілы выбару

Пячатка «пажыццёвай» і строгія абмежаванні, якія прадугледжвае безглютэнавая дыета, ствараюць пэўныя цяжкасці пры яе выкананні. Асабліва гэта тычыцца дзяцей і людзей, у якіх цэліякія не праяўляе сябе яркімі сімптомамі, што моцна пагаршаюць якасць жыцця.

 
Ірына Савановіч
Галоўны пазаштатны дзіцячы гастраэнтэролаг Міністэрства аховы здароўя
Кожны пацыент з цэліякіяй ведае, наколькі небяспечны для яго глютэн і што ўжываць яго нельга ніколі і ні ў якой колькасці. Але, на жаль, няма нічога ідэальнага. Калі справа тычыцца дзіцяці, бацькі да нейкага ўзросту сапраўды могуць трымаць сітуацыю пад кантролем. Але яно расце, з'яўляюцца кішэнныя грошы ... А вакол шмат спакусаў і яшчэ больш сумневаў: з'еў булачку – нічога страшнага не адбылося – значыць можна яшчэ. Нельга! Таму што, калі пацыент праходзіць кантрольнае абследаванне, раптам высвятляецца: у наяўнасці выяўленая анемія, атрафія варсінак тонкай кішкі ... А як следства – гэта велізарныя рызыкі аж да бясплоднасці і анкапаталогіі. Акрамя таго, нават пры захаванні безглютэнавай дыеты няма гарантый, што на фоне цэліякіі не паўстане іншае аўтаімунных захворванняў. Але строгі кантроль за харчаваннем хаця б зводзіць такія рызыкі да мінімуму.

Адмысловага стаўлення і высокага самакантролю патрабуе арганізацыя харчавання ў дзіцячым садзе, школе і пунктах грамадскага харчавання.

Узгадайце, якія правілы патрабуецца строга выконваць пры прыгатаванні ежы ў хатніх умовах, і вы зразумееце, наколькі цяжка выканаць гэту ўмову па-за сценамі ўласнай кухні. Так што варыянтаў не шмат. Адзін з іх – рэгулярна забяспечваць дзіця бяспечнымі ссабойкамі ў сад і школу, і працаваць над тым, каб яно выразна ўсведамляла: ніякія харчовыя спакусы не вартыя таго, каб ставіць пад удар уласнае здароўе. Нават каштаваць забароненыя прадукты небяспечна.

Калі гаворка ідзе пра дарослых, могуць быць варыянты:

  • У кафэ і рэстаранах адразу папярэдзьце афіцыянта аб тым, што ў вас цэліякія, каб ён мог прапанаваць вам безглютэнавыя стравы. Зрабіце акцэнт на тое, што вам прынцыповыя «чыстыя» стравы, паколькі гаворка ідзе пра здароўе, а не модны трэнд.
  • Папрасіце прыгатаваць мясныя, рыбныя стравы альбо стравы з птушкі без паніроўкі, соусаў і складаных спецый з дазволенымі гарнірамі; салаты – з запраўкай раслінным алеем.
  • Калі вы аддалі перавагу супу, гэта павінна быць вегетарыянская, страва з агародніны.

Прыкладнае меню для безглютэнавай дыеты

Сняданак

  • каша (рысавая/грачаная/прасяная) са сметанковым маслам/запяканка рысавая з тварагом і смятанай/амлет з сырам
  • какава з малаком (гарбата з цукрам)
  • сыр/тварог

2-гі сняданак

  • фруктовы сок

Абед

  • салата з агародніны з алеем
  • суп бульбяны з фасоллю (расольнік з рысам/суп з гародніны)
  • плоў з варанай ялавічынай (кураняты адварныя/тэфтэлі мясныя з рысам/гуляш з адварнога мяса без мукі і таматнай падліўкі з дазволеным гарнірам)
  • кампот з сухафруктаў
  • свежая садавіна
  • безглютэнавы хлеб

Палуднаванне

  • ёгурт натуральны/тварог/сыр
  • безглютэнавае печыва

Вячэра

  • філе рыбы запечанае або прыгатаванае на пару/тэфтэлі мясныя з рысам/мяса адварное з агароднінным гарнірам
  • чай з цукрам і малаком

На ноч

  • кефір

Захаванне безглютэнавай дыеты няпростае, паколькі патрабуе высокай самаарганізацыі і самакантролю. Але прыкра, што апошнім часам пра дыету больш гавораць у кантэксце моднага трэнду, накіраванага на ачышчэнне арганізма і пазбаўлення ад лішніх кілаграмаў, чым пра сістэму лячэбнага сілкавання пры цэліякіі. Чуткі пра карысць «жыцця без глютэну» для ўсіх і кожнага моцна перабольшаныя. Але ў той жа час яны вельмі замінаюць тым, для каго дыета – адзіны шанец на доўгае і здаровае жыццё. Пра гэта мы абавязкова пагаворым у наступным матэрыяле.

Стравы без глютэну. Смачна есці не забароніш

Матэрыялы на сайце slushna.by носяць інфармацыйны характар і прызначаныя для адукацыйных мэтаў. Інфармацыя не павінна выкарыстоўвацца ў якасці медыцынскіх рэкамендацый. Ставіць дыягназ і прызначае лячэнне толькі ваш урач. Рэдакцыя сайта не нясе адказнасці за магчымыя негатыўныя наступствы, якія ўзніклі ў выніку выкарыстання інфармацыі, размешчанай на сайце slushna.by

0 32

Журналіст. Вышэйшая адукацыя. Сябра Беларускага саюза журналістаў. Стаж працы ў прафесіі – 20 гадоў. Беларуска. Нарадзілася ў г.Ганцавічы Брэсцкай вобласці. У 2001 годзе скончыла факультэт журналістыкі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта па спецыяльнасці «Журналістыка». Працавала спецыяльным карэспандэнтам аддзела эканомікі газеты «Беларуская ніва», аглядальнікам аддзела пісьмаў, аглядальнікам аддзела сацыяльных праблемаў газеты «Савецкая Беларусь» (зараз – «Выдавецкі дом «Беларусь сёння»). З 2016 года – карэспандэнт уласны аддзела інтэрнэт-праектаў РУП «Рэдакцыя газеты «Медыцынскі веснік». З 2000 года з'яўляецца сябрам Беларускага саюза журналістаў (БСЖ). У 2002 годзе стала лаўрэатам прэміі БСЖ за лепшую журналісцкую працу. У 2017 годзе – лаўрэатам прэміі БСЖ «Залатое пяро».
Глядзіце таксама