Вірусны гепатыт: дэталёвы партрэт «ціхага забойцы»

Гепатыты – гэта група захворванняў, якія аказваюць паражальнае ўздзеянне на печань, выклікаючы яе запаленне. У залежнасці ад правакацыйных агентаў вылучаюць таксічныя і вірусныя гепатыты.

Мы адкрываем серыю публікацый, прысвечаных гепатытам. Экспертамі выступяць вядучыя спецыялісты краіны ў галіне інфекцыйных хвароб.

Наша мэта – даць дакладную і найбольш поўную інфармацыю аб гепатытах з выразнымі рэкамендацыямі, куды звяртацца і што рабіць, каб знізіць рызыкі заражэння, не дапусціць развіцця захворвання або дыягнаставаць яго своечасова. Бо ў пераважнай большасці выпадкаў небяспечную паталогію можна папярэдзіць. Дастаткова высокай дасведчанасці чалавека і яго адказных адносінаў да ўласнага здароўя.

Якія існуюць вірусы гепатыту і якія шляхі іх перадачы, журналіст Слушна спыталася ў прафесара кафедры інфекцыйных хвароб Беларускага дзяржаўнага медыцынскага універсітэта, доктара медыцынскіх навук Сяргея Жаваранка.

Віды гепатыту

• Вірусныя гепатыты ўваходзяць у дзясятку найбольш небяспечных для жыцця захворванняў.

Захворванне жаўтушнымі формамі вірусных гепатытаў дзякуючы разнастайным супрацьэпідэмічным мерапрыемствам у апошнія гады значна скарацілася. Жаўтушныя формы складаюць менш за 10% усіх тых, хто захварэў.

Хвароба ў большасці выпадкаў, асабліва пры гепатытах С і В, працякае без спецыфічнай ярка выяўленай сімптаматыкі і выяўляе сябе на позніх стадыях, калі прымае хранічную форму ці абцяжарана сур'ёзнымі ўскладненнямі. Нездарма яе называюць «ціхім забойцам».

Без своечасовай дыягностыкі і адэкватнага лячэння ўзровень інвалідызацыі і смяротнасці ад вірусных гепатытаў і іх ускладненняў супастаўны з такімі захворваннямі, як сухоты, СНІД і малярыя.

• Таксічныя гепатыты. Найбольш распаўсюджанымі прычынамі лічацца алкагольныя і атручэнне бледнай паганкай.

Захворванне таксічнымі паражэннямі печані досыць «сціплае» ў параўнанні з гепатытамі віруснай прыроды.

Шляхі заражэння вірусным гепатытам

Любы вірус гепатыту трапляе ў арганізм чалавека з навакольнага асяроддзя.

На сёння ўстаноўлены 2 механізмы перадачы віруса:

1. Фекальна-аральны (энтэральны). Небяспечная інфекцыя перадаецца праз брудныя рукі; заражаную ваду; ежу; пры аральных сэксуальных кантактах. Гэта значыць, пры незахаванні элементарных правіл гігіены і санітарыі;

2. Гематагенны (парэнтэральны). Інфіцыраванне адбываецца праз кроў (выкарыстанне адной іголкі рознымі людзьмі; выкарыстанне шматразовых інструментаў для пірсінгу, нанясення татуіровак і пры іншых касметычных працэдурах); пры неабароненых палавых кантактах; у родах – ад інфіцыраванай маці да дзіцяці. Раней было магчыма пры медыцынскіх маніпуляцыях.

Азбука вірусных гепатытаў

Прынята казаць аб 5 найбольш распаўсюджаных вірусах гепатыту: А, В, С, D, E.

Вірус гепатыту А

Перадаецца фекальна-аральным шляхам, самая распаўсюджаная форма віруснага гепатыту. У свой час на жаўтуху (або хваробу Боткіна) да 30-гадовага ўзросту перахварэў кожны беларус. Як правіла, хвароба працякае ў лёгкай форме і не патрабуе спецыяльнага супрацьвіруснага лячэння. Толькі ў некаторых выпадках, каб падавіць празмерную актыўнасць віруса, неабходна ўнутрывеннае ўліванне прэпаратаў ва ўмовах стацыянара. Хварэюць на гепатыт А адзін раз, імунітэт пажыццёвы.

Супраць гепатыту А існуе эфектыўная вакцына. Яна не ўключана ў Нацыянальны каляндар прафілактычных прышчэпак, але рэкамендавана непрышчэпленым людзям, якія выязджаюць за мяжу, асабліва ў паўднёвыя краіны з неспрыяльным санітарна-эпідэміялагічным становішчам.

Вірус гепатыту В

Механізм перадачы парэнтэральны, праз заражаную кроў і іншыя вадкасці арганізма. Вірус вельмі ўстойлівы ў знешнім асяроддзі, нават цеплавая або спіртавая апрацоўка не гарантуюць поўнага абеззаражання. Для інфіцыравання дастаткова мінімальнай дозы. Пакуль не існуе прэпаратаў для поўнага лячэння ад віруса гепатыту В. Актыўная тэрапія прызначаецца для лячэння вострай формы захворвання.

Пры хранічным цячэнні лячэнне праводзяць у выпадку высокай віруснай нагрузкі. Існуе правераная і эфектыўная вакцына супраць гепатыту В. Вакцынацыя ўключана ў Нацыянальны каляндар прафілактычных прышчэпак і праводзіцца нованароджаным у першыя гадзіны жыцця ў радзільным доме, а таксама медработнікам і людзям, якія сумесна пражываюць з устаноўленымі носьбітамі вірусу. Рэкамендавана рэвакцынацыя 1 раз у 5 гадоў.

Вірус гепатыту С

Гематагенны механізм перадачы вірусу. Самы распаўсюджаны і найбольш агрэсіўны з усіх вірусаў гепатыту. У Беларусі гепатыт С дыягнаставаны больш чым у 30 тысяч чалавек, штогод выяўляюцца прыкладна 3 тысячы новых выпадкаў.

Папярэдзіць захворванне шляхам прафілактычнай вакцынацыі нельга – вакцыны не існуе. Пры гэтым нават у складаных і запушчаных выпадках (пры наяўнасці спадарожных паталогій) вірус гепатыту С цалкам вылечны. Чаго нельга сказаць пра ўскладненні, якія могуць наступіць у выпадку позняй дыягностыкі захворвання (цыроз, рак печані), пры неадэкватнай тэрапіі або яе адсутнасці.

Вірус гепатыту D (Дэльта)

Спадарожнік віруса гепатыту В. Іншымі словамі, заразіцца вірусам Дэльта можа толькі чалавек, інфіцыраваны вірусам В. Шлях перадачы той жа – праз кроў і іншыя вадкасці арганізма. Вельмі часта гепатыт Дэльта мае цяжкае працяканне і дрэнна паддаецца купіраванню. Вакцынацыя супраць віруса гепатыту В выключае магчымасць заражэння гепатытам D.

Вірус гепатыту Е

Адносна новы вірус гепатыту, інфіцыраванне якім адбываецца фекальна-аральным шляхам. Вірус трапляе ў арганізм чалавека праз брудную ваду, нямытыя гародніну і садавіну, пры ўжыванні ў ежу сырога мяса (свініна, дзічына, аляніна) або недастаткова тэрмічна апрацаванага. Аднак існуе і гематагенны механізм перадачы віруса.

Захворванне ў большасці выпадкаў працякае бессімптомна. Але ўстаноўлена, што да 60-гадовага ўзросту антыцелы да гепатыту Е маюць да 15% жыхароў Беларусі (чытай – перахварэлі на яго). Вялікую небяспеку гепатыт Е уяўляе для цяжарных жанчын, паколькі можа прывесці да гібелі плоду. Вакцынацыя супраць гепатыту Е пакуль не праводзіцца.

Формы вірусных гепатытаў

У залежнасці ад тыпу віруса гепатыту інкубацыйны перыяд складае 1-2 месяцы. Але можа быць скарочаны да 1,5-2 тыдняў ці павялічаны аж да паўгода. Захворванне можа працякаць у розных формах.

• Бессімптомная. Можна выявіць па сералагічных маркерах і біяхімічных аналізах.

• Вострая:

– безжаўтушная форма. Пры высокай актыўнасці віруса паказаная супрацьвірусная і дэзінтаксікацыённая тэрапія. У выпадку з гепатытамі А і Е арганізм часцяком сам спраўляецца з вірусам;

– лёгкая, сярэднецяжкая і цяжкая жаўтушныя формы.

• Вокамгненная. Самая небяспечная форма захворвання. Правакуе пячоначную кому, пры якой у 90% выпадкаў прагноз неспрыяльны. Найбольш часта выклікае вірус гепатыту Дэльта і В.

• Хранічнае цячэнне характэрна толькі для вірусаў гепатыту, якія перадаюцца парэнтэральна (праз кроў), а таксама для гепатыту Е ў імунасупрэсіўных пацыентаў.

Сімптомы гепатыту

Гепатыт доўгі час можа сябе ніяк не выяўляць, часта бессімптомнае цячэнне можа доўжыцца гадамі. Галоўны спецыфічны сімптом паражэння печані, вядомы большасці насельніцтва (пажаўценні вочных склер, скурных пакроваў), назіраецца толькі ў 1 з 10 тых, хто захварэў.

Большасць сімптомаў «універсальныя», іх лёгка можна падвесці пад мноства станаў і паталогій:

• стомленасць, хуткая стамляльнасць, заняпад сіл;
• дэпрэсія і апатыя;
• расстройствы з боку СКТ: млоснасць, ваніты, панос, агіда да ежы;
• «грыпападобны» стан: ламата ў целе, слабасць, павышэнне тэмпературы цела (часам нязначнае);
• пацямненне мачы;
• пачуццё распірання ў правым падрабрынні;
• павялічаная печань (выявіць гэта можа ўрач метадам пальпацыі).