Свет востра мае патрэбу ў мужчынах. Мужных, смелых, здольных прымаць рашэнні, дзейнічаць, адказваць за свае словы. Апошнім часам часта даводзіцца чуць, што сучасныя мужчыны больш падобныя да збалаваных капрызных прынцэс, чым да эталоннага вобраза мужнасці, якому нас з дзяцінства вучылі казкі. «Вы самі гэта зрабілі», – парыруюць прадстаўнікі моцнай паловы. Бо гэта вы робіце хлопчыкаў такімі з самага дзяцінства. Як жа выхаваць з сына мужчыну?
Нашы эксперты:
Аляксандр Тыманюк, магістр псіхалагічных навук, гештальт-тэрапеўт, супервізар Маскоўскага Гештальт Інстытута, старшыня праўлення заснавальнікаў АГА «Цвярозая Сіла» Брэста
Максім Пылёў, практыкуючы псіхолаг, гештальт-кансультант, групавы псіхатэрапеўт, праграмны кіраўнік рэабілітацыйнага цэнтра «Фенікс»
Мужчынскае выхаванне. Адраджаем мужнасць
Аляксандр Тыманюк:
– Як жанчына ні імкнецца несці ўсё на сваіх плячах, але недахоп моцнага мужчынскага тылу яна ўсё ж адчувае. Мужчына патрэбен ёй як сіла. Як апора. Як падтрымка. Як чалавек, за якім можна ісці, не думаючы, і за спінай якога можна быць сабой. Той разняволенай, жаноцкай, ветранай, якая не думае пра заўтрашні дзень. Жанчыны сталі востра адчуваць недахоп мужнасці і задаваць пытанні.
Максім Пылёў:
– Пасля Вялікай Айчыннай вайны многія хлопчыкі раслі ў жаночых сем'ях, дзе асноўныя бацькоўскія ролі выконвалі мамы і бабулі. З таго часу пайшоў вельмі вялікі перакос. З'явілася траўміраванае грамадства, грамадства безбацькоўства. Хлопчыкі, якія вырасталі і станавіліся мужчынамі, знаходзячыся ў асноўным толькі сярод жанчын, не валодалі тымі ведамі і навыкамі, якія былі ў іх бацькоў. Наступнаму пакаленню яны перадалі нейкія іншыя каштоўнасці і духоўныя прынцыпы. Да чаго гэта прыводзіць? Мужчыны сталі больш жаноцкімі, паўстала хваля аднаполага кахання. Цяпер гэтую праблему заўважылі і сталі пра яе гаварыць. Мы спрабуем узнавіць той мужчынскі архетып, які быў знішчаны калісьці, адсунуты.
Што значыць выхаваць?
Аляксандр Тыманюк:
– Калі падумаць над значэннем слова «выхаваць» - гэта значыць даслоўна «сілкаваць вось». Харчаванне восі чалавека. Што такое мужчынская вось, стрыжань? Гэта сутнасць, дух, патэнцыял. Важна разгледзець, куды цягнуцца рукі хлопчыка, чаго хоча яго сэрца, і падтрымліваць гэта. Выхаванне – гэта не кантроль, не настаўленне, не стварэнне правілаў. Хтосьці думае, што трэба лупіць рамянём і тады будзе вынік, для кагосьці ў першую чаргу важная сацыялізацыя, а некаторыя кажуць: «Буду ствараць з яго чалавека». Чалавек ужо нарадзіўся. І гэта ўжо мужчына са сваімі задаткамі. Іх трэба толькі заўважыць і падтрымаць.
Мама, не пераймайся!
Мама – самая першая жанчына ў жыцці хлопчыка. Ад кантакту з ёй залежыць тое, як у далейшым ён будзе выбудоўваць адносіны з процілеглым полам.
- Любіце яго. Гэта самы галоўны скарб і падарунак ад мамы. Старайцеся, каб час, праведзены разам, хай яго і не так шмат, быў якасным. Гэта значыць, што ўвага ў момант вашых зносін павінна цалкам належаць дзіцяці.
- Будзьце сабой. Жанчынай, такой, якая вы ёсць. Праз вас хлопчык знаёміцца з жаночым светам.
- Не перашкаджайце. Не спрабуйце падагнаць хлопчыка пад жаночыя стандарты. Умейце адысці крыху ўбок і даць яму магчымасць браць веды ад мужчын.
- Злёгку прайграйце. Не спрабуйце прыдушыць яго аўтарытэтам тыпу «я лепш ведаю». Мама як жанчына часам павінна трохі саступіць, прайграць.
- Прымайце. Вельмі важная роля для мамы - прыняць сына, калі ён прыходзіць за падтрымкай. Калі ён плача, скардзіцца, дзеліцца праблемамі. З вамі гэта павінна быць магчымым. Не блытайце ролі. Часта бывае змешванне роляў, калі сын як бы становіцца на месца мужа, а муж аказваецца ў дзіцячай пазіцыі і ператвараецца ў яшчэ адно дзіця (пры гэтым часта пачынае выпіваць, гуляць і г. д.). Не дапускайце гэтага.
Мужчыну «стварае» мужчына
Пры ўсім старанні вырасціць з хлопчыка мужчыну мама не можа. Для фарміравання мужчыны вельмі важную ролю адыгрываюць зносіны з іншымі прадстаўнікамі свайго полу.
Максім Пылёў:
– Для фарміравання мужчынскай ідэнтычнасці вельмі важна наяўнасць добрай бацькавай фігуры, якая падтрымлівае. Гэта могуць быць бацька, дзядуля, дзядзька. Калі дзіця падыходзіць да 3-гадовага ўзросту, яно аддзяляецца ад мацярынскай фігуры і пераходзіць на бацькавы бок, пачынае ўзаемадзеянне.
Аляксандр Тыманюк:
– Моц мужчыны не можа сфарміравацца ў жаночым коле. І колькі б жанчыны ні казалі, ні пакутавалі з гэтай нагоды, ні заклікалі да адказнасці, ні паказвалі нейкія прыклады. Нічога з гэтага ўплываць не будзе. Таму што гэта ідзе збоку жанчыны. Калі першапачаткова з дзяцінства ёсць мужчынскае кола, тады адбываецца фарміраванне мужчыны. Ён расце ў полі сілы, у поле мужнасці, у поле пераадолення, здаровай канкурэнцыі. Мужчыну важна зразумець сваё месца - хто ён. Гэта павінна адбывацца сярод мужчын. Мужчынскі круг разумее не словы, а дзеянні і працуе зусім па іншых прынцыпах.
Асноўныя моманты ў выхаванні хлопчыка
- Канкурыруйце правільна. Калі хлопчык пачынае канкурыраваць за матчыну постаць, даросламу мужчыну важна не «задушыць» яго злосцю і агрэсіяй, але пры гэтым не адысці ў бок. Дзіця не павінна выйграць.
- Падавайце прыклад. Калі ў хлопчыка няма прыкладу перад вачыма, то ён яго знойдзе. Лепшы варыянт, каб гэта былі бацька, дзядзька, дзядуля, трэнер, выкладчык. Хлопчык мае патрэбу ў героях, ён хоча пераймаць.
- Ухваляйце. Для хлопчыка вельмі важна на ўсім працягу сталення адабрэнне ад бацькавай фігуры, пахвала яго поспехаў і дасягненняў.
- Развівайце здольнасць да эмпатыі. Інтэлект у дзіцяці развіваецца паступова, а вось пачуццёвы складнік вельмі моцны. Падмануць не атрымаецца. Тое, што мы адчуваем, якое асяроддзе сфарміравана ў доме, тое дзіця і будзе ўбіраць і праяўляць, відавочна ці ўскосна. Нават калі гэта тое, што вы хаваеце і з чым не хочаце сутыкнуцца.
- Дазвольце яму плакаць. Хлопчыкі адчуваюць тыя ж эмоцыі, што і дзяўчынкі. Не забараняйце ім гэта.
Аляксандр Тыманюк:
– У нас нярэдка дзіўнае ўяўленне пра мужчын. Гэта накшталт такога напалову прыдуркаватага качка-мача, які зарабляе шмат грошай і як салдат з раніцы да вечара займаецца бізнесам. Тут няма такога складніку, як пачуццёвасць, асэнсаванасць. Але пачуцці нікуды не знікаюць, яны ўнутры. І знаходзяць выхад. На жаль, часта гэта пераходзіць ва ўжыванне псіхаактыўных рэчываў.
- Давярайце. Дайце сыну магчымасць самому прыняць рашэнне, памыліцца. Не падкладвайце ўсюды саломку. Даверцеся свайму дзіцяці. Няўжо вы лічыце, што калі будзеце стаяць у яго за спінай з рамянём, гэта выпрацуе ў яго адказнасць і самастойнасць? А менавіта гэтага вы потым пачнеце патрабаваць. Кантроль павінен быць мяккім і ненадакучлівым.
- Дайце свабоду руху. Здаровае дзіця – рухомае. Яно не сядзіць на месцы, а ўвесь час нешта даследуе, круціць. На жаль, гэта нязручны для соцыума чалавек. Але бацькоў актыўнасць павінна радаваць. Горш, калі хлопчыка ператвараюць у паслухмянага робата без усялякіх жыццёвых сіл.
Аляксандр Тыманюк:
– Часта супрацоўнічаю са школамі. Сэрца баліць, калі бачу, што на стадыёнах зразаюць турнікі, прыбіраюць тэнісныя сталы. З аднаго боку, школа ўвесь час кажа: «Дапамажыце, у дзяцей камп'ютарная залежнасць, усе сядзяць у тэлефонах». А з другога, хочацца сказаць: вы ж самі гэта зрабілі, інфантылізавалі дзяцей. Дазвольце ім бегаць, кідаць адзін у аднаго анучай. Страшна слухаць, што кажуць дарослыя. Туды не хадзі, сюды не глядзі. Якім вырасце такое дзіця? Так, паслухмяным. Але млявым, без жыццёвай энергіі. Мы хочам, каб сын быў асобай, але ці падтрымліваем мы яго памкненні? Ці гатовыя мы адстаяць жаданні свайго дзіцяці, яго праўду?
Што «забівае» хлопчыка?
-
Непрыманне бацькі
Яно можа быць як відавочным, так і ўскосным.
Аляксандр Тыманюк:
– Важна, каб бацька быў не толькі ў выглядзе «канапавага экспаната». Прыйшоў, лёг на канапу, уключыў тэлевізар, утаропіўся ў тэлефон ці ў лепшым выпадку ў кнігу і ўсё. Што адчувае дзіця побач з такім татам? Боль. Бо той дэманструе хоць невідавочнае, але адрыньванне. І становіцца аб'ектам для пераймання.
-
Хлуслівыя ўстаноўкі
Бацька сядзіць з цыгарэтай і адчытвае сына: «Будзеш курыць - глядзі мне, атрымаеш». Або з бутэлькай піва ў руках распавядае пра тое, што піць нельга. Дзіця ўбірае асяроддзе, як губка. А потым здзіўленне: як жа так, вучылі толькі добраму, а сын пайшоў па крывой сцежцы. Ён глядзіць не на тое, што вы кажаце. А на тое, як вы самі жывяце.
-
Прысаромліванне, абвінавачванне
Асабліва пры ўсіх. Нават калі ваш сын нешта нарабіў, станьце на яго бок. Не сварыцеся пры ўсіх. Ён павінен адчуваць падтрымку.
Аляксандр Тыманюк:
– Адбываюцца страшныя рэчы. Мы сёння не абараняем сваё дзіця, а заўтра-паслязаўтра пачынаем палохацца таго, што нашы дзеці знаходзяцца ў супольнасцях «Сіні кіт», F 57, у іх з'яўляюцца суіцыдальныя схільнасці. Чаму віртуальны свет становіцца больш прывабным, чым рэальны? Гэта нагода задумацца. Віртуальны свет прапануе тыя рэчы, якія адсутнічаюць у сям'і. Фішка віртуальных супольнасцей, якія заклікаюць дзяцей да суіцыду, простая.
Яны кажуць: «Мы цябе разумеем. Мы ведаем твой боль, мы яго падзяляем, з намі ты будзеш вольны. Мы разумеем, што табе там дрэнна. Мы табе паспачуваем. Мы паўдзельнічаем у тваім жыцці». Калі разумення няма ў сям'і, то дзіця будзе адчуваць голад, які будзе спрабаваць задаволіць дзе заўгодна.
Варыянты заблакіраваць камп'ютар, шукаць вінаватых не падыходзяць. Ён знойдзе іншыя. Цёмны бок жыцця будзе заўсёды. Важна зразумець: калі ў вас няма часу на сваё дзіцяці, калі няма часу на спачуванне, давер, на тое, каб пагаварыць, пачуць нават нязручныя рэчы, тады гэты час знойдзецца ў іншых.
Лепшы настаўнік – асабісты прыклад
- Лепшая прафілактыка – уласны лад жыцця. Бацькам важна імкнуцца быць здаровымі, інтэлектуальна развітымі, уважлівымі. Развіваць сябе духоўна, сацыяльна, інтэлектуальна. Гэта вялікая штодзённая праца. Але без гэтага ніякі спецыяліст не дапаможа, бо дзіця будзе заўсёды вяртацца дадому, у звыклае асяроддзе.
- Калі вы адчуваеце, што недацягваеце, у вас ёсць шмат сумневаў наконт таго, як выхоўваць сваё дзіця, не саромейцеся вучыцца: чытайце, наведвайце лекцыі. Цяпер такая інфармацыя запатрабаваная і ў адкрытым доступе. Праблему заўсёды прасцей вырашыць, калі яна толькі наспявае, чым калі маштабы яе ўжо катастрафічныя.
Перш чым наракаць на недахоп «сапраўдных мужчын», кожнаму прыйдзецца пачаць з сябе. Па-іншаму ніяк. Усе змены ў вонкавым свеце пачынаюцца з таго, што мы дзень за днём карпатліва павышаем сваю ўсвядомленасць.
Яшчэ больш інфармацыі сматрыце ў нашым відэа.
Відэа - Генадзь Сукач
