«Кава», што расце пад нагамі: карысць, шкода і ўплыў на арганізм цыкорыя

Раней мы ўжо распавядалі пра карысныя ўласцівасці кавы і яе ўплыў на арганізм. Цяпер жа давайце пагаворым пра яе самы вядомы замяняльнік.

Цыкорый – дзіўная расліна, якая мае шмат карысных уласцівасцей, хоць аматары дачнага жыцця, сутыкаючыся з ёй на сваім участку, з лёгкасцю могуць зблытаць яе з пустазельнай раслінай.

Асаблівую папулярнасць у Еўропе цыкорый набыў у 18 стагоддзі, калі ў Германіі садоўнік з Цюрынгіі зрабіў напой з кораня гэтай расліны, які пачаў выкарыстоўвацца як альтэрнатыва кавы. Хоць кошт яго быў вялікі, еўрапейцам ён палюбіўся за незвычайны смак і водар.

Вырошчваць цыкорый ў Беларусі і Расіі пачалі ў 17-18 стагоддзях. Выкарыстоўваўся ён не толькі для ўласных патрэб, але і ў якасці экспартнага прадукту. Так, з 1889 года і аж да пачатку Першай сусветнай вайны штогод з Расіі адпраўлялі 400 пудоў сухога кораня.

Існуе дзве разнавіднасці расліны: цыкорый звычайны (корань якога выкарыстоўваюць для падрыхтоўкі напою) і салатны (у ежу ўжываецца яго лісце).

Сёння цікавасць да цыкорыя адрадзілася, і ў гэтым матэрыяле мы пагаворым пра ўсе вартасці, недахопы і спосабы прыгатавання гэтай расліны.

Карысныя ўласцівасці цыкорыя

Карысць цыкорыя для арганізма звязана, у першую чаргу, з яго складам. Так, напрыклад, значнае ўтрыманне ў ім інуліну (50-70%), які выкарыстоўваецца ў якасці цукру, дае магчымасць без шкоды для здароўя ўжываць напой з цыкорыя людзям з цукровым дыябетам. З аднаго боку, ён салодкі ад прыроды, а з другога – не павышае ўзровень глюкозы ў крыві. Акрамя таго, інулін спрыяе нармалізацыі працы страўнікава-кішачнага тракта, зніжэнню ўзроўню халестэрыну.

Часта корань цыкорыя выкарыстоўваюць у якасці замяняльніка кавы, бо па смаку і колеру яны падобныя. Але вось кафеіну ў ім няма, так што напой з гэтай расліны можа выкарыстоўвацца людзьмі, якія маюць сардэчна-сасудзістыя захворванні.

Несумненную карысць ужыванне цыкорыя нясе людзям з захворваннямі сардэчна-сасудзістай сістэмы: спрыяе пашырэнню сасудаў, здыманню прыступаў тахікардыі, зніжэнню артэрыяльнага ціску.

Вядомы і станоўчы ўплыў адвараў і настоек з цыкорыя ў лячэнні захворванняў скуры, запаленняў, гаенні ран. Багаты напой вітамінамі В, С, мікраэлементамі (жалеза, калій, фосфар, магній, кальцый). Дзякуючы гэтаму да станоўчых эфектаў цыкорыя можна аднесці заспакаяльнае дзеянне на нервовую сістэму, павышэнне жыццёвага тонусу і настрою, прафілактыку анеміі.

Цыкорый спрыяе нармалізацыі працы печані, выводзіць камяні з жоўцевага пузыра і таксіны з крыві.

Для ўмацавання цяглічнай сістэмы вачэй карысны своеасаблівы кактэйль, які складаецца з соку морквы, пятрушкі і цыкорыя.

Шкода цыкорыя для арганізма

Як такіх супрацьпаказанняў да ўжывання цыкорыя няма, але яго трэба з асцярожнасцю піць людзям, якія пакутуюць ад:

• захворванняў печані,
• дыхальнай сістэмы (хранічны бранхіт, кашаль, астма),
• страўнікава-кішачнага тракта (гастрыт, язва),
• мачакаменнай хваробай,
• алергіі.

Асцярожнымі трэба быць людзям, якія маюць у анамнезе варыкознае пашырэнне вен, захворванні сасудаў, гемарой, трамбафлебіт, астму, бранхіт, хранічны кашаль. З-за высокага ўтрымання вітаміну С цыкорый можа стаць прычынай абвастрэння алергіі.

Пры адначасовым ужыванні яго з антыбіётыкамі можа зніжацца іх усмоктвальнасць у страўнікава-кішачным тракце. Таму лепш не спалучаць іх адзін з адным.

Асаблівую ўвагу трэба надаць якасці прадукту. Так, пры нізкай якасці сыравіны нядобрасумленныя вытворцы могуць дадаваць яблычны пекцін замест інуліну, штучна ўзбагачаць напой вітамінамі.

Напоі з цыкорыя

Часцей за ўсё корань цыкорыя выкарыстоўваюць у ежу ў адным з трох відаў:

• вадкі;
• растваральны;
• молаты абсмажаны.

У вадкім цыкорыі, дзякуючы асаблівасцям вытворчасці, захоўваецца вялікая колькасць карысных рэчываў. Акрамя таго, менавіта ў гэтым выглядзе яго зручней за ўсё захоўваць. Як жа вырабляюць вадкі цыкорый?

На першым этапе вытворчасці адбываецца экстракцыя (выманне) карысных рэчываў з кораня расліны, якія і надаюць смак і водар напою. Гэты працэс паўтараецца некалькі разоў. Кожны раз у якасці зыходнага прадукту бярэцца выцяжка, атрыманая на папярэднім этапе экстракцыі. Пасля некалькіх цыклаў атрымліваецца вялікая колькасць вады, якая не ўтылізуецца, а выпарваецца пры дапамозе спецыяльнай устаноўкі. І толькі пасля заканчэння ўсіх гэтых маніпуляцый атрымліваецца вадкі экстракт цыкорыя.

Першыя этапы вырабу распушчальнага цыкорыя падобныя на вытворчасць вадкага. Спачатку адбываецца экстракцыя карысных рэчываў з кораня расліны, але замест выпарвання вадкасці выконваецца распыляльная сушка. У выніку лішняя вада сыходзіць, а ў сухім астатку атрымліваецца парашок цыкорыя.

Растваральны цыкорый пераборлівы да ўмоў захоўвання. Пры павышанай вільготнасці адбываецца яго акісленне са стратай карысных уласцівасцей і ўтварэнне камякоў. Таму перавагу варта аддаваць вакуумнай упакоўцы, якая перашкаджае пранікненню вільгаці.

Молаты (або смажаны) цыкорый – найбольш натуральны, карысны, смачны і духмяны з усіх відаў цыкорыя. Як вынікае з назвы, для яго вырабу корань расліны здрабняюць і абсмажваюць. Уласна, гэта і ёсць уся апрацоўка.

Як правільна ўжываць цыкорый?

У аснове падрыхтоўкі любога віду напояў ляжыць працэс заварвання. Для гэтага 1-3 чайныя лыжачкі цыкорыя (у залежнасці ад уласнага выбару) варта заліць 200 мл кіпеню і даць настаяцца 10 хвілін.

Паколькі адметнай асаблівасцю напояў з цыкорыя з'яўляецца характэрная гарчынкай, можна нейтралізаваць яе лыжачкай цукру. Але даданне падсаладжальнікаў зусім не абавязковае, бо сам па сабе напой салодкі (утрымлівае інулін).

Можна дадаць малако або вяршкі. Але памятайце, што гэта зробіць напой больш каларыйным. Некаторыя аматары дадаюць мёд, цытрыну, шыпшыннік. Усё гэта толькі павялічвае карысць напою і дае дадатковы зарад вітаміну С для ўмацавання імунітэту.

Калі па медыцынскіх паказаннях вам забаронена ўжываць каву і напоем з цыкорыя вы б хацелі яе замяніць, спачатку можа паўстаць расчараванне ў смакавых якасцях, якія ў выпадку цыкорыя не такія яркія і насычаныя. Для таго, каб прывыкнуць, можна дадаваць да цыкорыя каву ў суадносінах 5:1.

Пры выбары вадкага цыкорыя ўважліва чытайце этыкеткі. Акрамя самога кораня там можа ўтрымлівацца мноства непатрэбных дадаткаў.

У дзень можна піць па 1-2 кубкі цыкорыя – гэта бяспечная норма для арганізма.

Асаблівасці ўжывання цыкорыя

Пры цяжарнасці

Цяжарная жанчына падыходзіць да пытання ўжывання ежы з асаблівай увагай, нярэдка адмаўляючыся ад любімых прадуктаў дзеля здароўя малыша. Але мы вас парадуем: цыкорый можна ўжываць падчас цяжарнасці. Ён становіцца незаменным памочнікам для будучых мам, якія прызвычаіліся да кавы, бо смак напою падобны да кавы, але пры гэтым не ўтрымлівае кафеіну.

Такія карысныя ўласцівасці цыкорыя, як паляпшэнне стрававання, ліквідацыя пякоткі і запораў, заспакаяльнае дзеянне на нервовую сістэму, паскарэнне ўтварэння эрытрацытаў, вывядзенне таксінаў з арганізма, робяць яго вельмі карысным напоем для будучай мамы.

Памятаеце толькі пра тое, што ёсць некаторыя супрацьпаказанні да ўжывання цыкорыя пры цяжарнасці: у суткі можна выпіваць не больш за два кубкі.

У дзіцячым узросце

Дзецям даваць напой з цыкорыя таксама можна (лепш за ўсё з трох гадоў, але не раней за год). Хоць у некаторых выпадках ён можа прызначацца як прафілактычны сродак супраць хвароб страўнікава-кішачнага тракта, сасудаў, нервовай сістэмы, а таксама зніжанай масы цела. Цыкорый дапамагае рэгуляцыі цыркадных рытмаў у дзяцей.

У дзень палутарагадоваму дзіцяці можна даваць не больш за 100 мл напою, пасля двух гадоў дозу можна павялічыць да 200 мл.

Пры пахудзенні

Выкарыстоўваюць корань цыкорыя і для пахудзення. Ужыванне двух кубкаў напою ў дзень дапаможа палепшыць абмен рэчываў, актываваць рост карыснай мікрафлоры ў кішэчніку, узмацніць адчуванне насычэння, знізіць узровень інсуліну ў крыві.

Цікавыя факты пра цыкорый

Цыкорый ужывалі ў ежу яшчэ ў Старажытным Егіпце і Рыме як у выглядзе салаты, так і ў якасці лекавага сродку. Рымляне выкарыстоўвалі цыкорый у якасці сродку, што нармалізуе страваванне, а егіпцяне – як антыдот ад атруты змей і павукоў.

1. У некаторых краінах вераць у тое, што цыкорый можа зрабіць чалавека нябачным.
2. Кветкі цыкорыя – выдатны меданос, бо ў іх шмат пылку.
3. Авіцэна ў сваёй медыцынскай практыцы з кораню цыкорыя рабіў лекі ад хвароб органаў стрававання, суставаў, вачэй.